သက္ကရာဇ်

သက္ကရာဇ် (အၚ်္ဂလိက်: Calendar era) ဟီုမ္ဂးဂှ် ဒှ်သၞောတ်လၟိဟ်သၞာံ မစကာ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်ရ၊၊ ဥပမာ သက္ကရာဇ်ဂၠးတိ (Gregorian calendar) မ္ဂး ဒှ်သၞာံခရေတ် ရဲရးပလိုတ်တအ် ရ၊၊ ခရေတ်ယာန် ခေါပ်တိစ် အံက်သဝ်ဒံက် (Coptic Orthodox) ကဵု အဳတိအဝ်ပိယာန် အံက်သဝ်ဒံက် (Ethiopian Orthodox) တအ်ဂှ် ညးတအ် စကာ သက္ကရာဇ်ခရေတ်ညးတအ်တၞဟ်ခြာရ၊၊ သၞာံ (ဝါ) တ္ၚဲမစ ထ္ၜုတ်ပတန် သက္ကရာဇ်ဂှ် ညးကော်စ ဗီုအင်္ဂလိက် (epoch of the era)၊၊ ပ္ဍဲဂၠးတိဏအ် ဂၞန်မစၟတ်သမ္တီသၞာံ (ဝါ) သက္ကရာဇ် နွံ ဗွဲမဂၠိုင်ရ၊၊ သက္ကရာဇ် ပိုဲမန် မကော်ဒၟံင်ဂှ် ကၠုင် နူ သက္ကရာဇ မဂွံအဓိပ္ပါယ် သၟိင်သက္က ရ၊၊ ဟိုတ်မစၟတ်သမ္တီ နူသၟိင်သက္က မဒှ်သၟိင်တုဲ မကော်စ သက္ကရာဇ (ဝါ) သက္ကရာဇ် ဒှ်မာန်ရ၊၊ ဆဂး မအရေဝ် သက္ကရာဇ် ပ္ဍဲအခိင်တ္ၚဲဏအ်ဂှ် ပိုဲကၠိုဟ်အာ သၞာံ (era) ရ၊၊ ပ္ဍဲလိက်တၟအ် စေတဳမြဂှ် ＂သာသ်ကျေက် ဗုဒ္ဓတိလေႝယ် ကုလိအာရ် မောယ်လ္ၚိမ် တုရောဝ်က္လံ ၜါရ်စွဟ် ဒိဉ္စာမ် စၞာမ်တုယ်＂၊ အဓိပ္ပါယ် ဗီုဂှ်ကီု မန်ခေတ်လဒေါဝ်ဂှ် ＂နောဝ်စၞာမ် မတိလပိုန်ကျာက်တြယ်ပိုယ် မဟာဂေါတမ သာကျမုဏိ မပပရိနီဗာန်ဂဟ် ၂၀၄၈ စၞာမ် ကုလိလွောန်အာတုယ်＂ ဗီုဏအ် ညးချူကၠုင်လဝ်ရ၊၊ ကြဴနူ သက္ကရာဇ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် ဂၞန်မစၟတ်သမ္တီသၞာံတုဲ သီုဖအိုတ် ＂သက္ကရာဇ်သာသနာ＂ ဆၜိုတ်ဏအ် တုဲဒှ်အာရ၊၊  

သက္ကရာဇ်တအ်ဂှ် ဗွဲမဂၠိုင် ဒုင်သဇိုင် ကုတ္ၚဲ (ဟွံ) သၞာံမပတန်ဍုင် (ဟွံ) သၟိင်တၠမွဲမွဲ မဒှ်ဨကရာဇ်၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေင် စနူ မၞိဟ်တအ် မရှ်ေသှ်ေ ဗွဲမဇၞော် စုတိအာတုဲ ဥပမာ၊ သက္ကရာဇ်သာသနာဂှ် စၟတ်သမ္တီ နူသၞာံ ကျာ်တြဲဂေါတမ မကလိလောန်စဴအာတုဲ၊၊ ညံင်ရဴသာ်ဂှ်ကီု သက္ကရာဇ်ခရေတ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီ နူသၞာံ တၠညးနာဲယေသှ မဒုင်ဂစိုတ်တုဲ ဒှ်တမ်ရ၊၊

သက္ကရာဇ်တအ်ဂှ် ၜိုန်ရ သၠာဲကီုလေဝ် ကြက္ကဒိန်တအ် ဗွဲမဂၠိုင် ဆက်စကာအာ အတိုင်ဂှ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၞောတ်ကြက္ကဒိန် ကဵု သက္ကရာဇ်ၜါဏအ် အခိင်မကတဵုဒှ် ဟွံတုပ်လးလးရ၊၊ ဥပမာ သက္ကရာဇ်ခရေတ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီ ဂွံအာ ၜါလ္ၚီသၞာံပြင်ရ၊၊ ဆဂး သၞောတ်ကြက္ကဒိန်ဂှ် စကၠုင် နူရာမ ကၠာ တၠညးနာဲယေသှ ဟွံကတဵုဒှ်မၞိဟ် တၟာလအ်ရ၊၊

သၞောတ် မစၟတ်သမ္တီစၟတ်တ္ၚဲ ခေတ်တမၠာဂမၠိုင်

သၞောတ်စၟတ်သၞာံ အေသ်သူရိယာ (Assyrian eponyms)

နူကဵု သၞာံမဂၠိုင်ကဵုလ္ၚီတေအ်ဂှ် ဂကူအေသ်သူရိယာတအ် ညးတအ် စၟတ်သမ္တီ သၞာံ နကဵုဗီုပြင် ရိုဟ်ဒဒှ် သၞာံရ၊၊ ဇၟာပ်သၞာံ အခိင်ညးတအ် မကၠောန်သဘင်အကိတု (Akitu) မဒှ် သဘင် မသၠာဲသၞာံ (ဝါ) သဘင်အတး ညးတအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ပ္ဍဲဂကောံသၟိင်တၠညးတအ် သီုကဵု ဨကရာဇ်ဂှ် ညးတအ် ကံက်မာဲ၊ ညးမဇၞးမာဲဂှ် ဂွံဒှ် ဨကရာဇ် ညးတအ်မကော်စ လိမ္မု (limmu) ပွိုင်မွဲသၞာံ၊ သၞာံဂှ်လေဝ် ညးကော်စ သၞာံညးမဂွံမာဲဂှ်ရ၊၊ ဥပမာ ပ္ဍဲသဘင်ဂှ် နာဲက ကလိဂွံမာဲမ္ဂး သၞာံဂှ် နာဲက ဒှ်ဨကရာဇ်ဍုင် တုဲပၠန် သၞာံ/သက္ကရာဇ်ဍုင်ဂှ်လေဝ် ညးကော်စ သၞာံနာဲက စဵုကဵုစိုပ် အခိင်ယးသၞာံ တ္ၚဲမဝေင် သဘင်အကိတု ပၠန်ရ၊၊ သၞောတ်မရုဲစှ် ဨကရာဇ် ကေုာံ သၞာံဗီုဏအ် မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဍုင်တြေံ ကရုမ် ကနေတ် (Karum Kanesh) ပ္ဍဲ အနတဝ်နဳယာ (Anatolia) နူကဵုအခိင် ၂ ဗွဝ်လ္ၚီ ဘဳသဳ (the 2nd milennium BC) စဵုကဵုစိုပ် ခေတ်နေရဝ်-အေသ်သူရိယာ (Neo-Assyrian Period) ၜိုတ် ဘဳသဳ ၆၁၂ ဂှ်ရ၊၊

မဂွံဆဵုကေတ် လိက်စရင်လၟေင် ယၟုသၞာံ ၜိုတ် ၂၅၀ ပြင် နူကဵုအခိင် ၁ ဗွဝ်လ္ၚီ ဘဳသဳတေအ်ရ၊၊ လိက်စရင်ဂှ် သွက်ဝင်ဂၠးတိမ္ဂး ပ္တန်ၚုဟ်မး ဟွံမာန်ရ၊၊ မုဟိုတ်ရောမ္ဂး နူကဵုလိက်ဂှ် ဂွံတီကေတ် တ္ၚဲဂြးစပ် ချူစၟတ်သမ္တီလဝ် ပ္ဍဲကာလ သၟိင်ဗူရ်သဂလေ (Bur-Sagale) မဒှ်ညးမအုပ်ဓုပ် ဍုင်ဂုဇန (Guzana) ၊၊ အစာနက်သတ်တအ် ဗၟံက်ထ္ၜး တ္ၚဲဂြးစပ်ဂှ် ကတဵုဒှ်လဝ် ပ္ဍဲဂိတုဂျောန် ၁၅ သၞာံဘဳသဳ ၇၆၃၊၊ တ္ၚဲဂြးစပ်ဂှ် ဖန်ဗဒှ်ကဵု မဖျေဟ်အပိုင်အခြာတ္ၚဲ နူ ဘဳသဳ ၈၉၂ ဗစိုပ်အာ ၆၄၈ ရ၊၊ သၞာံမကၠောန်အာ လက္ကရဴနူဂှ်လေဝ် ကလိဂွံအာ လၟိဟ်ဂၞန်ဗွဲမချိုတ်ပၠိုတ်မွဲရ၊၊

သၞောတ်စၟတ်သၞာံ သြလာမ်ပိယေတ် (Olympiad dating)

အစာဝင် ကေုာံ တၠပညာစပ်ကဵု ခေတ်ဂရိတ်တမၠာတအ်ဂှ် ညးတအ် ဒုင်သဇိုင် ကုတ္ၚဲမကၠောန် သဘင်ပြိုင်ပကာန် သြလာမ်ပေတ် (Olympic Games) တုဲ စၟတ်သမ္တီ သက္ကရာဇ် ဂိတု တ္ၚဲ အိုတ်ရ၊၊ သဘင်ပြိုင်ပကာန် သြလာမ်ပေတ် ကၠာအိုတ်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ပ္ဍဲ ဘဳသဳ ၇၇၆ တေအ်ရ၊၊ ဍုင် (city-state) မဗၠးၜး ဗွဲမဂၠိုင် ဒုင်သဇိုင် ကုတ္ၚဲ မကၠောန် သဘင်ပြိုင်ပကာန် သြလာမ်ပေတ်တုဲ စၟတ်သမ္တီလဝ် သက္ကရာဇ်ဍုင်ညးတအ်ရ၊၊

သက္ကရာဇ် သေလောသိတ် (Seleucid era)

သက္ကရာဇ် သေလောသိတ်ဂှ် စကာလဝ် ပ္ဍဲဒေသလဒေါဝ်ဗၟံက် အကြာ ဘဳသဳ ၄ ဗွဝ်ကၠံ ကဵု အေဒဳ ၆ ဗွဝ်ကၠံ တုဲ ညးမရှ်ေသှ်ေဘာသာခရေတ်ယာန်တအ် ဆက်စကာပၠန် စဵုကဵု အေဒဳ ၁၀ ဗွဝ်ကၠံရ၊၊ သက္ကရာဇ်ဏအ်ဂှ် စထ္ၜုတ်လဝ် နူကဵု ဘဳစဳ ၃၁၂၊ ပ္ဍဲသၞာံဂှ် ပ္ဍဲဂိတုအဝ်ဂေတ်ဂှ် သကိုပ်ပၞာန် သေလောသိတ် (Seleucus I Nicator) ညးမဒှ်သကိုပ်ပၞာန် နူအေန်ပါယာ သၟိင်ဇၞော် အလ်လေတ်ဇြေန်တရာ (Alexander the Great’s empire) မလုပ်သီဗဗေလောန် (Babylon) ရ၊၊ အတိုင် လိက်စၟတ်သမ္တီ ဂျူမ္ဂး သက္ကရာဇ်ဂှ် စလဝ် နူဘဳသဳ ၃၁၁၊ အတိုင် လိက်စၟတ်သမ္တီ ဂရိတ်မ္ဂး သက္ကရာဇ်ဂှ် စလဝ် နပ္ဍဲဘဳသဳ ၃၁၂ (ဂိတုအံက်တဝ်ပါ-သေတ်တေန်ပါ)၊၊

ဍုင်ရောမတြေံ

သၞာံ ကောန်သူလာ (Consular dating)

သၞောတ် မစကာ ပ္ဍဲရာမတြေံတေအ်ဂှ် ဒှ်သၞောတ်သၞာံကောန်သူလာရ၊၊ ဍုင်ရောမဂှ် ဇၟာပ်သၞာံ ညးဍုင်ကွာန်ရာမတအ် ရုဲစှ်ပတိုန် ကောန်သူလာ ၜါတၠ သွက်ဂွံ ပံင်တောဲအုပ်ဓုပ် ပကင်ရင်ဍုင် ပွိုင်မွဲသၞာံရ၊၊ ကောန်သူလာ (ညးမကဵုကသပ်ဍုင်) ၜါတၠဂှ် စတိုန်ကၠတ်ထဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲ ဂိတုဇန်နဝါရဳ ၁ (စနူကဵု ဘဳစဳ ၁၅၃) ဇၟာပ်ပ်သၞာံရ၊၊ အတိုင်သက်သဳဝင်မ္ဂး လဆောဝ် ကောန်သူလာတၟိဂှ် စိုပ်ဂိတု နဝ်ဝေန်ပါ-ဒဳဇြေန်ပါ ရ ဟွံဂွံရုဲစှ်ဏီတအ် ကေင်ကတဵုဒှ်လဝ် နွံရ၊၊ တုဲပၠန် သၞာံတၟိ ဂွံအာ မဂၠိုင်ကဵုဂိတုရလေဝ် ပရိုင် (ဝါ) ယၟုကောန်သူလာတၟိတအ်ဂှ် ဟွံစိုပ် ဒေသ အေန်ပါယာရောမ ဒၞာဲမသ္ၚောဲသ္ၚောဲတေအ်ဖိုဟ်ရ၊၊

သၞောတ်သၞာံ ကောန်သူလာဏအ်ဂှ် အိုတ်အာ ပ္ဍဲကဵု အေဒဳ ၅၄၁ ပ္ဍဲအခိင်ကာလ ဨကရာဇ်အေန်ပါယာ Justinian I ပလီုထောအ် သၞောတ်မရုဲစှ် ခပတိုန် ကောန်သူလာ (ညးမကဵုကသပ်ဍုင်) ရ၊၊ ကောန်သူလာ မဂွံဒုင်ရုဲစှ် လက္ကရဴအိုတ်ဂှ် ဒှ် Anicius Faustus Albinus Basilius၊၊ ကောန်သူလာဟွံမဲတုဲ ဒၞာဲယၟုကောန်သူလာဂှ် ဒှ်အာ ယၟုဨကရာဇ်ရ၊၊

စၟတ်တ္ၚဲ ပ္တန်ဍုင်ရောမ (Dating from the founding of Rome)

သၞောတ်မစၟတ်သမ္တီ မၞိဟ်မစကာဂၠိုင်မွဲပၠန်ဂှ် ဒှ် anno urbis conditae (လေတ္တန်- သၞာံ မပ္တန်ဍုင် /သက္ကရာဇ်ဍုင်) မဒှ်သၞာံ မပ္တန် ဍုင်ဇၞော်ရောမ ရ၊၊

တ္ၚဲပတန်ဍုင်ဏအ်ဂှ် ပ္ဍဲလိက်ဝင်ရောမ မဂွံဆဵုကေတ်တအ် မွဲကုမွဲ ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊ အစာဝင်ခေတ်တၟိတအ် ဒုင်လဝ်တဲ အတိုင်ပၟိက်အစာဝင်ရောမ ဝါရော (Varro) မဒှ်သၞာံ မစနူ ဘဳသဳ ၇၅၃ ဂှ်ရ၊၊

သၞောတ်ဏအ် မဂွံဆဵုကေတ်ကၠာအိုတ် နူကဵုလိက် မာကုသ် တေရေန်တုသ် ဝါရော (Marcus Terentius Varro) နူသၞာံ ဘဳသဳ (၁) ဗွဝ်ကၠံတေအ်ရ၊၊ တ္ၚဲသၞာံ (၁) မံက်ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲပ္တန်ဍုင် (ဨပြဳ ၂၁) ဆဂး အစာဝင် ခေတ်တၟိ ဗွဲမဂၠိုင် စှ်ေစိုတ် တ္ၚဲပ္တန်ဍုင်ဂှ် ဒှ်အခိင်အကြာ ဂိတုဇာန်နဝါရဳ ၁ စဵုကဵု ဒဳဇြေန်ပါ ၃၁)၊၊ သၞာံပ္တန်ဍုင်ဏအ် စကာ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်ရောမဂၠိုင် ဗွဲတၟေင် ပ္ဍဲကြက္ကဒိန် ဂျူလိယာန် လပါ်စဂှ်ရ၊၊ သၞောတ်ကောန်သူလာၜါဂှ် မစကာဂၠိုင်ရ၊၊ သၞံာအေဒဳ ၂၀၁၈ ဂှ် တုပ်သၟဟ်ကဵု သက္ကရာဇ်ဍုင်ရောမ ၂၇၇၁ (၂၀၁၈+၇၅၃)၊၊

သၞာံသၟိင်အေန်ပါယာ မပ္ကင်ရင် (Regnal years of Roman emperors)

သၞောတ် မဂွံဆဵုကေတ် မွဲပၠန်ဂှ် ထေင်ကေတ် သၞာံသၟိင်အေန်ပါယာ မပ္ကင်ရင်ရ၊၊ သၞောတ်ဏအ် စကာအောန်ညိရ၊၊ ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒှ်သၟိင်သြဂုတ်သတုတ် (Augustus) မခုတ်ပ္တန် လၟိဟ်သၞာံ ညးမဂွံပ္ကင်ရင်ဍုင်၊ လၟိဟ်မူစိသၞာံ ညးမကလိဂွံကၠုင် အဝဵုဍုင်ရ၊၊ ညးမဆက်ဒုင်ကေတ် နန်နူညးလေဝ် ဆက်ရိုဟ်အာ စဵုကဵုစိုပ် ဍုင်သမတရောမ မလ္ၚုအာ (ၜိုတ် အေဒဳ ၂၀၀) ဂှ်ရ၊၊

စၟတ်သမ္တီသၞာံ ရောမ မလုပ်သီဍုင် (Dating from Roman conquest)

ဍုင်ဒေသ လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ညးတအ် စၟတ်သမ္တီသၞာံ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်ညးတအ် စနူသၞာံ ရောမမလုပ်သီကေတ် ဍုင်ညးတအ် (ဝါ) ပကင်ရင်ရောမ ပ္ဍဲဍုင် ညးတအ်ရ၊၊

သၞာံသပိန် (Spanish Era) မစရိုဟ် နူကဵု ဘဳသဳ ၃၈ ဂှ် ဒှ်သၞာံမဒက်ပ္တန်အဝဵုသြဇာရောမ ပ္ဍဲသပိန်ရ၊၊ ဗွဲကြဴ သၞာံဂှ် ဆက်စကာအာ ပ္ဍဲပဝ်တူဂရဳ၊ အာရဂေါန် (Aragon)၊ ဝလေန်သဳယာ (Valencia)၊ ခေသ်သတိလာ (Castile) စဵုကဵုစိုပ် ၁၄ အေဒဳ ၁၄ ဗွဝ်ကၠံရ၊၊ သၞောတ်ဏအ် အိုတ်အာ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၃၈၁ တုဲ စၞးသၞာံဂှ် စကာကၠုင် သက္ကရာဇ်ခရေတ်ရ၊၊

ပ္ဍဲဍုင် Decapolis ကေုာံ ဍုင် Syriaဂမၠိုင်၊ ဍုင်ပလေတ်သတာင် (Palestine) စကာကၠုင် သၞာံပေါမ်ပေယာန် (Pompeian era) မဒှ်သၞာံ မစရိုဟ် နူကဵုရောမ မလုပ်သီဍုင်ပေါမ်ပေယာန် ပ္ဍဲဘဳစဳ ၆၃ တေအ်ရ၊၊

မာယာ (Maya)

သၞောတ်သၞာံမာယာဂှ် ညးကော်စ သၞာံဇမၠိုင် (Long Count) မဒုင်သဇိုင် ကုတ္ၚဲဒဏ္ဍာရဳမစ (တ္ၚဲဂၠးတိကတဵုဒှ်) (a mythological starting-point)ရ၊၊ ညးမလ္ၚတ်ဝင်မာယာဗွဲမဂၠိုင် ဒုင်တဲ တ္ၚဲဂှ် တုပ်သၟဟ်ကဵု သက္ကရာဇ်ခရေတ် ဂိတုသြဂေတ် ၁၁၊ ဘဳသဳ 11,3114 ကြက္ကဒိန်ဂျူလိယာန်မ္ဂး သေတ်တေန်ပါ ၆ (-3113 astronomical) ရ၊၊

သၞောတ်သၞာံတၞဟ်ဂမၠိုင်

ပါဲနူ သၞောတ်သၞာံ မထ္ၜးလဝ် ဗွဲလတူတေအ်တုဲ သၞောတ်ကိစ္စတၞဟ်လေဝ် နွံတၟာဂလိုင်ဏီရ၊၊ ဥပမာ သၞာံမပတိုန်ဍုင် ဗီုကဵု အေန်ပါယာပါသဳ၊ သၞောတ်ပကင်ရင် ကာလိဖ် (Caliph)တအ် ဒှ်တမ်ရ၊၊

ခေတ်ကၞောတ်တမၠာ ကဵုခေတ်လဒေါဝ် (Late Antiquity and Middle Ages)

သၞာံ မစကာဒၟံင် ပ္ဍဲခေတ်လၟုဟ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် စကၠုင် နူခေတ်ကၞောတ်တမၠာ ကေုာံ ခေတ်လဒေါဝ်ရ၊၊ ဗွဲမဂၠိုင် အကြာ ၆ ကဵု ၁၀ ဗွဝ်ကၠံတအ်ရ၊၊

သၞာံခရေတ် (Christian era)

သက္ကရာဇ်ခရေတ်ဂှ် အေဒဳ လေဝ် ညးကော်ရ၊၊ အေဒဳ ဂှ် ဖဍန်လဝ် နူလတ္တေန် Anno Domini (AD) မဂွံအဓိပ္ပါယ် (Anno = သၞာံ, Domini = နာဲပိုယ်)၊၊ ချူကဵု နကဵုပေင်င်မ္ဂး anno Domini nostri Jesu Christi  မဂွံအဓိပ္ပါယ် ＂ပ္ဍဲ သၞာံ နာဲပိုယ်ယေသှု ခရေတ်＂ရ၊၊ လဆောဝ်မ္ဂး Common Era (CE) မဂွံအဓိပ္ပါယ် သၞာံမစကာဒၟံင်လၟုဟ် ရ၊၊ သၞာံဂှ် မဒှ်သၞာံ မရိုဟ်နူကဵု သၞာံ နာဲယေသှု မဒးဒုင်ဂစိုတ် ပ္ဍဲတိုင်မဒင် ရ၊၊ နူစ နာဲပိုဲယေသှု မဒးဒုင်စုတိတုဲ ညးမဗက်လက္ကရဴညး စစၟတ်သမ္တီ နဒဒှ်သက္ကရာဇ် ဟွံသေင်ရ၊၊ ညးကလိစဴအာ ဂွံ ၅၂၅ သၞာံတုဲ ခမဳခရေတ်ယာန် Dionysius Exiguus နူကဵု ဍုင် Scythia Minor (Dobruja) နူဍုင်ရဝ်မေန်နဳယာ ဗူဂေရဳယာ (Romania Bulgaria) ဗတိုက်ဖအောဝ် ညံင်ဂွံစကာသၞာံ နာဲယေသှု မစုတိဂှ် နဒဒှ် သက္ကရာဇ်ရ၊၊ ဆဂး ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဟွံဒှ်စကာ စိုပ်ၜိုတ် (၉) ဗွဝ်ကၠံလပါ်လက္ကရဴမှ ဂွံဒှ်စကာကၠုင်ရ၊၊ ကာလမစစကာဂှ် ဍုင်မွဲကဵုမွဲ ကေတ်ဂၞန် ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲ ၁၆၀၀ ဂှ် ဍုင်သကတ်လာန် စၟတ်သမ္တီ ဂိတုဇာန်နဝါရဳ (၁) ဂှ် ဒှ်တ္ၚဲသၠာဲသၞာံ၊ ဍုင်အေန်ဂလာန် စိုပ်သၞာံ ၁၇၅၂ မှ ဂွံဒုင်တဲ တ္ၚဲသၠာဲသၞာံ ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုဇာန်နဝါရဳ (၁)၊၊

သၞာံကၠာနူဂှ် ညးကော်စ ဘဳသဳ (BC) မဖ္ဍန်နူအင်္ဂလိက် Before Christ မဂွံအဓိပ္ပါယ် ကိုပ်ကၠာ ခရေတ်၊၊ လဆောဝ်မ္ဂး B.C.E မဖ္ဍန်လဝ် Before the Common Era မဂွံအဓိပ္ပါယ် ကိုပ်ကၠာ သၞာံမစကာလၟုဟ် ရ၊၊ CE ကဵု BCE ဂှ် စကာကၠုင် ပ္ဍဲ ၁၉ ဗွဝ်ကၠံ နကဵုတၠပညာဂကူဂျူတအ်ရ၊၊ စိုပ် ၂၀ ဗွဝ်ကၠံဂှ် နကဵုနဲဏအ် ပ္ဍဲဗွိုင်တၠပညာတအ် ညးဟွံမိက်ဗက်စ လပါ်ဘာသာမွဲမွဲတအ် စကာဂၠိုင်ကၠုင်ရ၊၊

သၞာံအေန်သလာမ်

A.H. /AH မဖ္ဍန်နူ လေတ္တေန် Anno Hegirae မဂွံအဓိပ္ပါယ် သၞာံဟာဲဇြ မဒှ်သၞာံ ကလုတ်ကျာ်မုဟာမ်မေတ် (Muhammad) မတိတ်တရဴ နူမေက္ကာ မအာဇရေင် မေဒ္ဒိနာ ပ္ဍဲဂိတု သေတ္တေန်ပါ သၞာံ ၆၂၂ နဒဒှ် သၞာံ (၁) ရ၊၊ သၞာံဏအ်ဂှ် စကာ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်အေန်သလာမ်ရ၊၊ ကြက္ကဒိန်အေန်သလာမ်ဂှ် မဒှ်ကြက္ကဒိန်စန္ဒမာသ (ကြက္ကဒိန်ဂိတု) မၞုံၜိုတ် ၃၅၄ တ္ၚဲ ပွိုင်မွဲသၞာံ ဂၠေအ်နူကြက္ကဒိန်တ္ၚဲတုဲ သက္ကရာဇ်ခရေတ်လၟုဟ်ဂှ် နုက်ထောအ် ၆၂၂ မ္ဂး ဟွံကလိဂွံ သၞာံအေန်သလာမ်ရ၊၊

A.H.S./AHS ဂှ် ဒှ်သၞာံကြက္ကဒိန်အဳရာန် ရ၊၊ ကေတ်သၞာံ မုဟာမ်မေတ် မတိတ်တရဴမအာ မေဒ္ဒိနာဖိုဟ်ရ၊ ဆဂး ဗက်စ ကြက္ကဒိန်တ္ၚဲ၊၊ သၞာံညးတအ်လေဝ် စသၠာဲ နူကဵု ဇာန်နဝါရဳ (၁) ကီုရ၊၊ သက္ကရာဇ်ခရေတ်ဂှ် နုက်ထောအ် ၆၂၁ မ္ဂး ကလိဂွံ သက္ကရာဇ်အဳရာန်ရ၊၊

သၞာံဟိန္ဒူ

ကြက္ကဒိန်ဟိန္ဒူဂှ် စရိုဟ်နူ အစ ကလိယုဂ (အာယုက်ကလိ) မစနူကဵု ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၂၃ ဘဳသဳ ၃၁၀၂၊၊

ဝိကြမ သံဝစ္ဆရ် (Vikrama Samvat) မစနူကဵု ၅၆-၅၇ ဘဳစဳ၊၊

သက္ကရာဇ S.E/SE Saka Era မစကာ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်ဟိန္ဒူ ကေုာံ ကြက္ကဒိန်ဍုင်အိန္ဒိယ မစနူ အေဒဳ ၇၈ (၇၈ အေဒဳ = ၀) သၞာံသက္ကရာဇ (ဝါ) သက္ကရာဇ်ဏအ်ဂှ် ပြးဇးအာ အလုံမွဲ ဍုင်အာယှဒိုဟ်အဂၞဲမွဲရ၊၊ ဂကူမန်ပိုဲလေဝ် စကာသက္ကရာဇ်ဏအ်ကီုရ၊၊ ဆဂး ဗွဲကြဴ လၟိဟ်သၞာံ တၞဟ်ခြာ အာကဵု အိန္ဒိယ၊၊

သၞာံ ဗုဒ္ဓဘာသာ

ဒုင်သဇိုင် ကုသၞာံကျာ်တြဲဂေါတမ မပပရိနိဗ္ဗာန်တုဲ ရိုဟ်အာ လၟိဟ်သက္ကရာဇ်ရ၊၊ သၞာံဗုဒ္ဓဘာသာ ဂှ် မန်ကော်စ သက္ကရာဇ်သာသနာရ၊၊ သက္ကရာဇ်သာသနာဂှ် စၟတ်သမ္တီလဝ် နူကဵု ဘဳသဳ ၅၄၄၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သက္ကရာဇ်ခရေတ်ဂှ် ထပ်စုတ် ၅၄၄ မ္ဂး ကလိဂွံ သက္ကရာဇ် သာသနာရ၊၊

သက္ကရာဇ်ဍုင်

သက္ကရာဇ်ဍုင်ဂှ် ဒှ်သက္ကရာဇ်ဂကူမန်၊ ဗၟာ၊ ယခေင်တအ် မစကာဒၟံင်ရ၊၊ လဆောဝ်ကော်စ ကောဇာ သက္ကရာဇ်၊ လဆောဝ် ရံင်ကဵု မဟာသက္ကရာဇ် (သက္ကရာဇ် ဇၞော်) မကေင်နွံလဝ်တုဲ သက္ကရာဇ်လၟုဟ်ဂှ် သက္ကရာဇ်ဍောတ်ဂးတုဲ စူဠသက္ကရာဇ် လေဝ်ကော်ကီုရ၊၊

သက္ကရာဇ်ဍုင်ဂှ် ကေတ်သက္ကရာဇ် ခရေတ်တုဲ နုက်ထောအ် ၆၃၈ မ္ဂး ကလိဂွံလၟိဟ် သက္ကရာဇ်ဍုင်ရ၊၊

သက္ကရာဇ် မဂွံအဓိပ္ပါယ် အပိုင်အခြာသၞာံ ဝွံ အဓိပ္ပါယ် နူတမ် ကၠုင်နူ သက္ကရာဇ သၟိင်ဨကရာဇ် သက္က၊ မပတမ် ကုတ္ၚဲသၞာံ သၟိင်သက္က မတိုန်နန်တုဲ မရိုဟ်လၟိဟ်ကၠုင် ဒှ်မာန်ရ၊၊ လအ်ညိ သက္ကရာဇ် ဂှ် ကလိဂွံအဓိပ္ပါယ် သၞာံမပိုင်ခြာရ၊၊ သက္ကရာဇ် ဂှ် နူတမ် ကၠုင်နူ ဍုင်အိန္ဒိယတုဲ ဍုင်အိန္ဒိယလေဝ် စကာဒၟံင် သက္ကရာဇ် စဵုကဵုလၟုဟ်ရ၊၊ သက္ကရာဇ် အိန္ဒိယ မစၟတ်သမ္တီလဝ် သက္ကရာဇ်ဍုင်ဂှ် စရိုဟ်နူ သက္ကရာဇ်ခရေတ် ၇၈၊၊

နူကဵုလိက်တၟအ် ဍုင်အိန္ဒိယဂမၠိုင် မဂွံဆဵုကေတ်ဒၟံင် သက္ကရာဇ် ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်တုဲ သက္ကရာဇ်စနူသၞာံလဵုဇေတ်တ်ဂှ် စဵုကဵုလၟုဟ် ဟွံတီချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဏီဖိုဟ်ရ၊၊ အတိုင်ဗုဒ္ဓဝင်မ္ဂး ကာလမဟာသက္ကရာဇ် (၁၄၈) ဂှ် ကျာ်တြဲဂေါတမ ပပရိနိဗ္ဗာန်ရ၊၊ အတိုင်ဝင်အိန္ဒိယမ္ဂး မဟာသက္ကရာဇ်ဂှ် စနူ ဘဳစဳ ၁၂၃ တုဲ သက္ကရာဇ်ဂှ် စနူ အေဒဳ ၇၈ ရ၊၊

သံဝစ္ဆရ်

ပ္ဍဲလိက်တၟအ်မန်ဂှ် ပါဲနူ သက္ကရာဇ်သာသနာ၊ သက္ကရာဇ်ဍုင်တုဲ သံဝစ္ဆရ်လေဝ် ဂွံဆဵုကေတ်ကီုရ၊၊ သံဝစ္ဆရ် မန်တအ် မကေင်စကာလဝ်ဂှ် ဒှ်သက္ကရာဇ် နကဵုဂၞန် ဟွံသေင်၊ ဒှ်သက္ကရာဇ် နကဵုယၟုရ၊၊ အတိုင်ယၟု ဂိတုစှ်ၜါဂှ် ဂေတ်အာ မွဲသၞာံ ယၟုမွဲရ၊၊ လိက်တၟအ်မန် နူဟာရိဘုဉ္ဇယ ဂှ် ချူလဝ် ဆသံဝစ္ဆရ် နကဵုသက္ကရာဇ် ယၟုသၟးတုဲ သၞာံလဵု မဒှ်ဇေတ်တ်ဂှ် ပၟိက်အစာမွဲ ကုမွဲ ဟွံတုပ်ရေင်သကအ်ရ၊၊

လၟေင်သံဝစ္ဆရ် ကဵုသက္ကရာဇ်ဍုင်

သ္ၚိအင် သၞာံသံဝစ္ဆရ် ကဵု သက္ကရာဇ်ဍုင်ဂမၠိုင်

သမွစ္ဆရ်	သက္ကရာဇ်ဍုင်
စိတြသမွစ္ဆရ်	၄၃၅	၄၄၇	၄၅၉	၄၇၁	၄၈၃	၄၉၅	၅၀၇	၅၁၉	၅၃၁
ဗေသာခသမွစ္ဆရ်	၄၃၆	၄၄၈	၄၆၀	၄၇၂	၄၈၄	၄၉၆	၅၀၈	၅၂၀	၅၃၂
ဇေဋ္ဌသမွစ္ဆရ်	၄၃၇	၄၄၉	၄၆၁	၄၇၃	၄၈၅	၄၉၇	၅၀၉	၅၂၁	၅၃၃
ဗြဗ္ဗာသာဠ်သမွစ္ဆရ်	၄၃၈	၄၅၀	၄၆၂	၄၇၄	၄၈၆	၄၉၈	၅၁၀	၅၂၂	၅၃၄
သရဝဏ်သမွစ္ဆရ်	၄၃၉	၄၅၁	၄၆၃	၄၇၅	၄၈၇	၄၉၉	၅၁၁	၅၂၃	၅၃၅
ဘဿမွစ္ဆရ်	၄၄၀	၄၅၂	၄၆၄	၄၇၆	၄၈၈	၅၀၀	၅၁၂	၅၂၄	၅၃၆
အသိနသမွစ္ဆရ်	၄၄၁	၄၅၃	၄၆၅	၄၇၇	၄၈၉	၅၀၁	၅၁၃	၅၂၅	၅၃၇
ကြတ္ထိကာသမွစ္ဆရ်	၄၄၂	၄၅၄	၄၆၆	၄၇၈	၄၉၀	၅၀၂	၅၁၄	၅၂၆	၅၃၈
မြိဂသိရ်သမွစ္ဆရ်	၄၄၃	၄၅၅	၄၆၇	၄၇၉	၄၉၁	၅၀၃	၅၁၅	၅၂၇	၅၃၉
ဖုသျှရ်သမွစ္ဆရ်	၄၄၄	၄၅၆	၄၆၈	၄၈၀	၄၉၂	၅၀၄	၅၁၆	၅၂၈	၅၄၀
မာဃသမွစ္ဆရ်	၄၄၅	၄၅၇	၄၆၉	၄၈၁	၄၉၃	၅၀၅	၅၁၇	၅၂၉	၅၄၁
ဖလဂုဏိသမွစ္ဆရ်	၄၄၆	၄၅၈	၄၇၀	၄၈၂	၄၉၄	၅၀၆	၅၁၈	၅၃၀	၅၄၂

ဆက်ဗှ်

ကြက္ကဒိန်

Common Era

Julian day

List of calendars