ကွတ်တြုဟ်
ကွတ်တြုဟ် (အၚ်္ဂလိက်: craftsmanship or workmanship) ဂှ် ဒှ်အစောံစရာဲ မကၠောန်ပတိတ် နကဵုလညာတ်ညာဏ် ကေုာံ စိုန်သကီု သွက်ဂွံခၞံဗဒှ်ပတိုန် အရာမွဲမွဲ ကေုာံ ရပ်စပ် ကိရိယာမွဲမွဲ ဗွဲမစိုန်သကီုရ။ "ကွတ်" အရေဝ်မန် မနာမ်ဝွံ ကၠုင်နူ ကြိယာတမ် "ကတ်" တုဲ ဟိုတ်မကတ်ကေတ်လဝ် နူကဵုအစာ၊ ဟိုတ်နူ မလ္ၚတ်လဝ်တုဲ ကွတ်ဂှ် ဒှ်အရာကမၠောန် မကၠောန် ဟွံသေင်မ္ဂး မပ နကဵုဍာ်ဒကေဝ်နွံနွံ ဗွဲမစိုန်သကီု ဟေင် မလုပ်လွဟ် "ကွတ်" ရ။ ကွတ်မစပ် ကုကမၠောန်မ္ဂး မပ္တံကဵု မခၞံဗဒှ် ကၠောန်ပ္တိတ် နကဵုကွတ်တဲ၊ ပါန်ကွတ်၊ ကဝိ၊ စက် ကေုာံ အရာတၞဟ်တအ်ရ။ ခေတ်တမၠာကၠာ ခေတ်ကွတ်စက် ဟွံကတဵုဒှ်ဏီဂှ် ညးပိုင်ခြာလဝ် ကွတ်နွံ (၁၈)သာ်၊ ညးကော်စ "ကွတ်တြုဟ် (၁၈)" နကဵု ဘာသာပါဠိ ညးကော်စ "အဋ္ဌာရံသသပ္ပံ" ရ။
ကွတ် ပ္ဍဲအခိုက်ကၞာ (Traditional craftsmanship)
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲကဵု ခေတ်တမၠာတေအ် ညးစၟတ်သမ္တီလဝ် ကွတ် နွံ (၁၈) သာ်ရ။ ပ္ဍဲအခိင်တမၠာတေအ် ဟိုတ်နူ မၞိဟ်တြုဟ် ဒှ်မၞိဟ်မကၠောန်ဗစ ကောန်ဇာတ်၊သမ္ဘာတုဲ မၞိဟ်တြုဟ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ် မကၠောန်ကမၠောန်ဂှ်ရ ပ္ဍဲကဵု ဂကောံမၞိဟ်ရးဗမံက်ကီု သီုကဵုရးပလိုတ် ကွတ်တအ်ဂှ် စၞောန်ထ္ၜးလဝ် ကုမၞိဟ်တြုဟ်တုဲ ဗွဲမဂၠိုင် တီလဝ် "ကွတ်တြုဟ် (၁၈)သာ်" ရ။
အဋ္ဌရသဝိဇ္ဇာ
ပလေဝ်ဒါန်ပြကိုဟ်လောကဳ ကီု သီုကဵု ပြကိုဟ်ဗိသဏုပုရာဏ်ဂှ် ညးရန်တၟအ်ကဵု ကွတ်မဆေင်ကဵု လိက်၊ မကၠိုဟ်ခၠင် မဖ္ဍောတ်သှ်ဇျာဲ(သရဇ္ဇျာယ်)တုဲ ညးကဵုလဝ်ယၟု "ဝိဇ္ဇာ ၁၈ သာ်" ရ။
(၁) ကပ္ပ- မလေပ်ကၠိုဟ် ကွတ်မန်ယန် ဥုံသွး။
(၂) ဗျာကရဏ- မလေပ်ကၠိုဟ် ကွတ်တၠုင်လအာရမ္သာင်သဒ္ဒါ။
(၃) ဇောတိသတ္ထ- မလေပ်ကၠိုဟ် ကွတ်ရုပ်သသဏ္ဌာန် ဂြိုဟ် နက္ခတ်ဂမၠိုင်။
(၄) သိက္ခာ- မလေပ်ကၠိုဟ် ဗီုမစွံရမ္သာင် သွိုရ် ဗျည် ဌာန် ကရိုဏ် ပယတ်။
(၅) နိရုတ္တိ- မလေပ်ကၠိုဟ် တမ်မူလ ဗီုဝေါဟာရဂမၠိုင် မပြံင်လှာဲကၠုင်။
(၆) ဆန္ဒော ဝိစိတိ- မလေပ်ကၠိုဟ် ပြကိုဟ်ဆန်။
(၇) သာမ - မလေပ်ကၠိုဟ် သာမဗေဒင်။
(၈) ယဇု - မလေပ်ကၠိုဟ် ယဇုဗေဒင်။
(၉) ဣရု - မလေပ်ကၠိုဟ် ဣရုဗေဒင်။
(၁၀) အာထဗ္ဗဏ - မလေပ်ကၠိုဟ် ဟီုတွဟ် အာထဗ္ဗဏဗေဒင်။
(၁၁) မဳမံသာ- မလေပ်ကၠိုဟ် ကမ်(ဟိုတ်) ကေုာံ ဖိုလ်။
(၁၂) နျာယ- မလေပ်ကၠိုဟ် ပြကိုဟ်ဂမၠိုင်။
(၁၃) ဓမ္မသတ္ထ- မလေပ်ကၠိုဟ် ဥပဒေဓမ္မသာတ်။
(၁၄) ပုရာဏ- မလေပ်ကၠိုဟ် လဟီု ကေုာံ ပရူပရာတြေံတြဟ်။
(၁၅) အာယုဗေဒ- မလေပ်ကၠိုဟ် ကွတ်ပညာဂဥုဲ။
(၁၆) ဓနုဗ္ဗေဒ- မလေပ်ကၠိုဟ် ဂါထာမန်ယန်။
(၁၇) ဂန္ဓဗ္ဗဗေဒ- မလေပ်ကၠိုဟ် ဒယှ်ေ လှ်ေ။
(၁၈) အတ္ထသတ္တ- မလေပ်ကၠိုဟ် မာန်အရေဝ် ဟီုဂးသွံရာန်လေပ်။[၁]
အဋ္ဌရသသိပ္ပ
ပလေဝ်ဒါန်အတိုင်မကၠုင် နူပြကိုဟ်လောကနဳတိ မ္ဂး
- ကွတ်လၟိၚ်လညာတ် - သုတိ
- ကွတ်ဓမ္မဝတ် - သမ္မုတိ
- ကွတ်ဂၞန်သၚ်္ချာကယှ် - သၚ်္ချာ
- ကွတ်ပါန်မုတ်၊ ပါန်ခဳ (နတ်ပၞုတ်) - ယောဂါ
- ကွတ်နဳတိ မလေပ်ဟီုတွံဒၠောအ် ဗတောန်ကဵုဓရ် ဒ္ဂေတ်လ္ၚတ် - နဳတိ
- ကွတ်ဗျာကရိုဏ် မပ္တံကဵု ယာယဳ၊ ယတြာ - ဝိသေသကာ
- ကွတ်ကဝိလၚ်္ကာ မပ္တံကဵုစံၚ်၊ ဂြဝ် - ဂန္ဓဗ္ဗာ
- ကွတ်တဲဗိုတ်ပး - ဂဏိတာ
- ကွတ်တ္ၚဂြၚ်တ္ၚတဲ - ဓနုဗေဒါ
- ကွတ်ဂလာန်ပူရဏာံ၊ ပူရံဒါ - ပူရဏာ
- ကွတ်သဝ်ဂဥုဲ - တိကိစ္ဆာက
- ကွတ်ဂအဳဂရိုၚ် - ဣတိဟာသ
- ကွတ်ဗေဒၚ် - ဇောတိ
- ကွတ်လှေအ်လှန်ဒမၠုမတ် - မာယာ
- ကွတ်ပြကိုဟ်ဆန် - ဆန္ဒတာ
- ကွတ်ပလံၚ်ရာဇာသာန် - ကေတု
- ကွတ်ဥုံသွံး၊ မန်ယန် - မန္တာ
- ကွတ်ပြကိုဟ်သဒ္ဒါ - သဒ္ဒါ[၂]
ပါန် (၁၀) သာ်
ပလေဝ်ဒါန်နကဵုကွတ်တဲဂှ် ပ္ဍဲကဵုမန် ညးပါ်လဝ် နွံ (၁၀)သာ်ရ။ ဗၟာတအ်လေဝ် လွဳစ နူမန်တုဲ ညးတအ် ကော်စ "ပန်းဆယ်မျိုး" ရ။ မအရေဝ် "ပါန်" ဝွံ ကၠုင်နူကြိယာတမ်မန် "ပ"၊ မဂွံအဓိပ္ပါယ် မကၠောန်ပရ။ "ပ" ဂှ် နကဵုအခိုက်အရေဝ်မန် ပမနာမ်တုဲ ပ္ဍဲကဵု အရေဝ်မန် ခေတ်လဒေါဝ်ဂှ် ဒှ်အာ "ပါန်" ရ။ "ပါန်စှ်သာ်ဂှ်။
- ပါန်သဲ (မကၠောန် နကဵုပသဲ) (ပန်းပဲ)
- ပါန်ထဝ် (မကၠောန် နကဵုထဝ်)(ပန်းထိမ်)
- ပါန်ပုတ် (မကၠောန်ပုတ် ဆု) (ပန်းပုတ်)
- ပါန်သူ (မကၠောန်ချူ၊ သူ ဂှ်အရေဝ်မန် နူခေတ်တြေံ မဂွံအဓိပ္ပါယ် ချူ) (ပန်းချီ)
- ပါန်ယန် (မကၠောန်ဓဇက်ရုပ်၊ ထပက်ယန် ဟီုဂှ် ထပက်ဗီုရုပ်) (ပန်းယွန်း)
- ပါန်ပေါတ် (မကၠောန် နမပေါတ် ညံင်ဂွံ ဥပမာ ခဍောမ်) (ပန်းပွတ်)
- ပါန်တိ (မကၠောန်နကဵုတိ/အင်္ဂဒေ)(ပန်းတော့)
- ပါန်တၟအ် (မကၠောန် နကဵု တၟအ်၊ ဗီုကဵု မပုတ်ရုပ် နကဵုတၟအ်) (ပန်းတမော့)
- ပါန်ရန် (မကၠောန် ပရန်) (ပန်းရန်)
- ပါန်တဉ် (မကၠောန် နကဵုဗရိုတ်/သလာ်) (ပန်းတဉ်း)
ကွတ်တဲ နဲတြေံနူကဵုဂကူနာနာတအ်ဂှ် တ္ၚဲဏအ် လုပ်လၟိဟ် အာဲကၟာဲယေန်သၞာင်ဂကူတအ်ဂှ်ရ။[၃]
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်- ↑ http://tipitakamyanmar2.blogspot.com/2019/01/blog-post_53.html Archived ၂၀၁၉-၁၂-၁၄ at the Wayback Machine
- ↑ သြဝါဒ၊ဘဒ္ဒန္တ (၂၀၀၇) သ္ကံတဲကောန်မန်ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ပြကိုဟ်။ မုက်လိက်-၂၂၇။
- ↑ Traditional craftsmanship. Open publisher.