တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်
တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် (ဝါ) တ္ၚဲဂကူမန် (အၚ်္ဂလိက်: Mon National Day)ဂှ် ဒှ် တ္ၚဲတၟေင် တ္ၚဲပရဲအိုတ် ပ္ဍဲဂကူမန်တုဲ ဒှ်တ္ၚဲ မပတၟေင် ကုကောန်ဂကူမန်တအ် ပ္တန် ဍုင်ဟံသာဝတဳ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်သာသနာ ၁၁၁၆ ဂိတုမာ် (၁) စွေက် (ခရေတ် ၅၇၃ ဖေဖဝ်ဝါရဳ ၁၅ [၁] တ္ၚဲစန်တေအ်ရ၊၊ ပ္ဍဲအခိင် ကၠာအင်္ဂလိက် ဟွံဂွံကဵု ဍုင်ဗၠးၜးဏီ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၆ တေအ်ဂှ် ဂကူမန်တအ် စချဳဓရာင်ကၠုင် ပရေင်ဂကူမန်ရ၊၊ က္ဍိုပ်သကိုပ် ကေုာံ တၠပညာမန်တအ် ညာတ်ကေတ် တၞဟ်နကောန်ဂကူမန်တအ် ဂွံၚုဟ်ကတဵုတိုန် မွဲဝါပၠန်ဂှ် နွံပၟိက်ဒၟံင် ကမၠောန်ဆဝ်မ္ၚုဟ် စိုတ်ကောန်ဂကူမန်တအ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ မန်တအ် ထေက်ကဵု ဒးစၟတ်သမ္တီ တ္ၚဲဂကူမန် မွဲတ္ၚဲရောင် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ရ၊၊ အကာဲအရာ ဂကူမန် ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဂကူမန် လတူဍုင်ဇၞော် ဗီုကဵုမတ်မလီုတအ်ဂှ် ဟီုအရေဝ်မန် ဟွံလေပ်တုဲ ဒုင်ပထောအ်ဗၟာအိုတ်၊ ဂကူမန် အကြာကွာန် မဟီုအရေဝ်မန်လေပ်တအ်ဂှ် ဟွံလေပ်ပညာဂတာပ်ခေတ်တုဲ အကာဲအရာ ပရေင်ဍုင်ကွာန် မကတဵုဒှ်ဒၟံင်ဂှ် တီကေတ်ဟွံမာန်၊၊ ဆဂကူမန် ကောန်ညးတၠဒြပ် နူကဵု ကွာန်ဇၞော်ဇၞော် မပ္တံကဵု ကွာန်ကဒေါ၊ ကအ်နှာတ်၊ တကအ်ခၟိုင်၊ (ကၟာဝက်) ကေုာံ ပ္ၚ ညိညတအ်ဟေင် စွံကောန်ဇာတ်ဇကု ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳအင်္ဂလိက်တုဲ ကောန်ကွးဘာတအ်ဏအ် ပံင်ကောံ ကုမန်လတူဍုင်တအ်တုဲ စိုတ်ၚုဟ်ကတဵုကၠုင် လပါ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်မန် ကေုာံ ပရေင်ချဳဓရာင် သွက်အခေါင်ဂကူမန်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ အတိုင်လၟိဟ် လၟေင်သၞာံ မကၠောန် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဒှ်လၟိဟ်သၞာံ ဂကူမန် ကလေင်ၚုဟ်ကတဵုကၠုင် ပ္ဍဲပရေင်ဍုင်ကွာန် နူဂမ္စိုတ် ကြဴနူ မဒးဒုင်ဂစိုတ်ပဠက်ဂကူ ကုသၟိင်ဗၟာ အံင်ဇေယျ ပ္ဍဲသၞာံခရေတ် ၁၇၅၇ (သက္ကရာဇ် ၁၁၁၉)တေအ်တုဲ ဟီုဂွံရ၊၊
| တ္ၚဲဂကူမန် | |
|---|---|
 | |
| မစကၠောန် |
တ္ၚဲဂကူမန် ဇာန်နဝါရဳ ၂၃၊ ၁၉၄၇ ဍုင်မတ်မလီု၊ ဘာဝါဍောတ် |
| မပစၟတ်သမ္တီ ကု | တ္ၚဲဂကူမန် ပ္တန်ဍုင်ဗဂေါ ဟံသာဝတဳ |
| အခိင် ကေုာံ ဒၞာဲ |
သက္ကရာဇ်သာသနာ ၁၁၁၆ မာ် ၁ စွေက် (ဇာန်နဝါရဳ ၂၃၊ ၀၅၇၃) ဍုင်ဗဂေါ ဟံသာဝတဳ |
| မဒယှ်တဴ နကဵု | တ္ၚဲမန်ပ္တန်ဍုင် |
| တင်ရန်တၟအ် | ဆဝ်မ္ၚုဟ် စိုတ်ကောန်ဂကူမန် |
| ပရေၚ်ချဳဓရာၚ် | ရှ်ေသှ်ေအလာံၜိုပ်ထဝ် ဂကူမန် ကေုာံ ဝေင်ပြိုင်နာနာ၊ လှ်ေဒယှ်ေနာနာ |
| ဒၞာဲမကၠောန်ကၠုင်လဝ် |
နကဵုဗဟဵု |
ပ္ဍဲတ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် ဂကူမန် နွံဒေသနာနာ ကွာန်နာနာတအ် ကၠောန်တဴ နကဵုသဘင်နာနာသာ်၊ မပ္တံကဵု ပေါဲပြိုင်ဝေင်ဒြဟတ်၊ ပေါဲပြိုင်လိက်ပတ်မန် မပ္တံ ပြိုင်ဇၟန်လိက်၊ ပြိုင်ပဟေဠိ နကဵုဘာသာမန်၊ ပ္ဍဲတ္ၚဲဂိတုမာ် မွဲစွေက် အခိင် နူဂယးဂှ် ကောန်ဂကူမန်တအ် ဍောတ်တ် ဇၞော်ဇၞော် ကျိုင်လဝ် နကဵုကယျိုင်မန် ပလောအ်ဗု ဂၠိက်ဍာဲတုဲ ကောံရေင်သကအ် ပ္ဍဲဒၞာဲစင် သဘင်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်တုဲ ရှ်ေသှ်ေအလာံၜိုပ်ထဝ် မဒှ်အလာံဂကူမန်၊ စယိုဟ်သ္ၚု၊၊ တ္ၚဲသဝ်ဂှ်မ္ဂး အစဳအဇန် လဟိင်စိုတ် နကဵု လှ်ေဒယှ်ေ အခိုက်ကၞာမန်နာနာရ၊၊
ယၟု
ပလေဝ်ဒါန်ဒၞာဲလ္ၚဵု ချူ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် တုဲ ဒၞာဲလ္ၚဵု ချူ တ္ၚဲဂကူမန်။ ကိုပ်ကၠာတေအ်ဂှ် စကာကၠုင် တ္ၚဲဂကူမန် တုဲ ဗွဲကြဴ ဒှ်အာ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်။ စိုပ်ကဵု ယၟုၜါဝွံတုဲ လညာတ်ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်။ လ္ၚဵုဟီု ကောန်ဂကူမန် ဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ် ဇၟာပ်ပ်ကောန်မန်။ ဆဂး လညာတ်ဏအ် ညးလ္ၚဵုညာတ်ကေတ် ကောန်ဂကူ ဂှ် ကၠာဲနူ အရေဝ်ဗၟာ အမျိုးသား၊ ဗၟာဟီု အမျိုးသားနေ့ တုဲ ဗီုမန် ကၠာဲလဝ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်၊ အရာဏအ်ဂှ် စကတဵုဒှ်ကၠုင် ပ္ဍဲအခိင် အကြာမစကၠောန် နကဵုဗဟဵုမွဲဒၞာဲဂှ်ရ။
ဂကူ ကဵု ကောန်ဂကူ ဗီုတၞဟ်ခြာဂှ် နာဲဗဳထဝ်မန်ဇြာ ညးပါ်ထ္ၜးလဝ် နကဵု "အခိုက်အလိုက်အရေဝ်မန်မ္ဂး အရာမွဲမွဲ မိက်ဂွံဟီု ဍောတ်နူအရာတၞဟ်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး မံင်သၟဝ်အရာတၞဟ်မွဲမွဲမ္ဂး ညးကော်စ ကောန်။ ဥပမာ တဲ၊ ကောန်တဲ။ ညံင်ရဴဂှ်ကီု ဂကူ၊ ကောန်ဂကူ။ ဂကောံ၊ ကောန်ဂကောံ။ ဂကူ ဂှ် ဂွံအဓိပ္ပါယ် ဂကူမၞိဟ်မတၞဟ်ခြာ နူဂကူညးတၞဟ်မွဲ။ ကောန်ဂကူ မ္ဂး ဂကူမတိတ်ကၠုင် နူကဵုသၟဝ်ဂကူညးတၞဟ်မွဲ။ ဒးပတောအ် နကဵု ဥပမာမ္ဂး ဂကူထဝဲါ ဂှ် ဒှ်ဂကူ မတိတ်ကၠုင် နူကဵုဂကူဗၟာမွဲတုဲ ဂကူထဝဲါဂှ် ဒှ်ကောန်ဂကူဗၟာ ဟီုဂွံရ။ သာ်ဂှ်ဟွံသေင် ဂကူသၟတ် လၟိဟ်မၞိဟ်အောန်၊ ယေန်သၞာင် ဟွံတြေံကွေဟ်ဟ်တုဲ ပရေင်ဇၞော်မောဝ်လေဝ် ဍိုန်လျဒၟံင်ဏီလေဝ် ကော်စ ကောန်ဂကူ ဂွံကီု။ ဂကူမန်ပိုယ်ဂှ် ရံင်ကဵု လၟိဟ်မၞိဟ် မဟီုအရေဝ်မန် တ္ၚဲဏအ်မ္ဂး ကော်စ ကောန်ဂကူ ဂွံကီုလေဝ် ဆဂး ယေန်သၞာင်ဇၞော်မောဝ်ကၠုင် သၞာံမဂၠိုင်ကဵု လ္ၚီ၊ တၞောဝ်ဝင်လေဝ် တြေံဂၠိင်သ္ၚောဲ၊ ရံင်နကဵု တၞောဝ်ဗဳဇလေဝ် မန်ဂှ် ဂကူမတိတ်ကၠုင် နူခမာလေဝ် ဟွံသေင်၊ ဒှ်ဂကူ နူဂကောံအေရှတေတ် ပါ်အာ ခမာမွဲဂကောံ ကဵု မန်မွဲဂကောံတုဲ မန်ဂှ် ဒှ်ကောန်ဂကူအေရှတေတ် မွဲ ဟီုဂွံကွေဟ်ရ။ ဆဂး သ္ၚောဲလအ်လောန်အာ ဟွံတုပ် ညံင်ဗၟာ ကဵု ထဝဲါ။"[၂]
ဝင် ဗီုမဂွံစဒှ်
ပလေဝ်ဒါန်ပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယ အာစိုပ်ဒတုဲတုဲ အတိုင်တင်လတုပ်စိုတ် လိက်ကသုက်အာတ်လန်တိစ် မချုက်လဝ် အကြာအင်္ဂလိက် ကဵု အမေရိကာန်၊ ကာလပၞာန်တုဲမ္ဂး ဍုင်ဒေသတအ် သီုဖအိုတ် သီုကဵု ဍုင်ကဝ်လဝ်နဳဂမၠိုင် သ္ဒးကဵု အခေါင်ဗၠးၜးရောင်တုဲ သွက်ဂွံကဵု အခေါင်ဍုင်ဗၠးၜး ကုဍုင်ဗၟာဂှ် ညးတအ် စဖန်ကၠုင်ရ၊၊ က္ဍိုပ်သကိုပ်ဂကူမန် ဗီုကဵု နာဲအစာဖဝ်ချိုဝ် ဟီု ＂နကဵုဗော်သွးရာမည မကၠောန်ဒၟံင် ဆပရေင်လိက်ပတ်၊ ပရေင်အခိုက်ဘာသာ ပြဝေဏဳသၟးဂှ် ဟွံရုံဂပ်၊ လပါ်ပရေင်ဍုင်ကွာန်လေဝ် သ္ဒးကၠောန်ကီုဟေင် ကာလဍုင်ဂွံသၠးပွးမ္ဂး အခေါင်သွက်ဂကူမန် ဂွံမံက်ဂတဝ်မာန်ရောင်။ မန်ဟွံကၠောန် ပရေင်ဍုင်ကွာန်တၞဟ်ခြာမ္ဂး အခေါင်သွက်ဂကူမန် မန်ကလိဂွံဟွံမာန်＂ လညာတ်ညးဂှ် မၞိဟ် ပ္ဍဲဗော်သွးဂှ် လပါ်ဂၠိုင် ဟွံဒုင်တဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၄၅ ဂိတုနဝ်ဝေန်ပါ ၉ (၁၃၀၇ ဂိတုကထိုန် ၅ မံက်) ဂှ် အစာဖဝ်ချိုဝ် ဍိုက်က္ဍိုပ်ပၠတရဴတုဲ ဒက်ပ္တန်ပ္တိုန် ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင် ရ။ အပ္ဍဲဗော်ဂှ် အစာဖဝ်ချိုဝ် ယိုက်ဂၠေင် နဒဒှ်ဥက္ကဌ၊ နာဲမန်ဥူတာန် ညးအုပ်ကာ၊ အစာဂဥုဲနာဲကျဝ်လှ ဂဥုပ်ဘဏ္ဍာ၊ နာဲအုံဖေ စၟဳစၟတ်စရင်၊ နာဲမန်ထောန်ယျေန် ကေုာံ နာဲဆာန်မန် (ကၟာဝက်) သကိုပ်စန်ဒက် ကေုာံ ပရးဝါဒ၊ နာဲမောင်ကျဳ၊ နာဲသာန်ကျာင်၊ နာဲယှိုဲကျာင်၊ နာဲဗချေတ်(မတ်မလီု)၊ နာဲဗလောန် (ကအ်နှာတ်)၊ နာဲချေတ်ဖေ၊ နာဲကျဝ်ဝေန်၊ နာဲထောန်အံင် တအ် ပါလုပ် နဒဒှ်ကေင်ကာအိုတ်ရ။ ဂကောံဂှ် စွံလဝ် ဂဥုပ်ရုင် ပ္ဍဲလကျာ်မန်ယျေတာယှေ (လၟုဟ် ဘာကျာ်သြဳမန်) ဍုင်လ္ဂုင်ရ။ ဟိုတ်နူ အစာဖဝ်ချိုဝ် ဒက်ဂကောံပရေင်ဍုင်ကွာန်တုဲ ညးဒးဒုင်နုက်ပတိတ် နူဗော်သွးရာမညရ။
စိုပ်သၞာံ ၁၉၄၆ ဂှ် တၞဟ်နဂွံသၠုင်ပတိုန် အသိင်ပရေင်ဍုင်ကွာန်ဂကူမန်တုဲ နူကဵု ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင် နာယက ကျာ်ဇၞော်ကုသလ (ကျာ်ဇၞော် ဘာယျေတာယှေ ဇာတိ ကွာန်ယိုက် တကအ်ခၟိုင်)၊ ဥက္ကဌ နာဲဖဝ်ချိုဝ် ညးမရှ်ေသှ်ေ ဘာသာခရေတ်ယာန်(လ္ဂုင်)၊ သကိုပ်စန်ဒက် နာဲဆာန်မန် (ဇာတိကၟာဝက်) စှ်ေကၠုင် နူဍုင်လ္ဂုင် ကၠုင် ဇရေင်ဒေသကွာန်မန်ရ၊၊ ကျာ်ဇၞော်အစာကုသလဂှ် ညးဇာတိ တကအ်ခၟိုင်မ္ဂး ညးကဵု ဥက္ကဌဇၞော် နာဲဖဝ်ချိုဝ် စှ်ေအာ တကအ်ခၟိုင်၊ နာဲဆာန်မန် ဇာတိကၟာဝက်မ္ဂး စှ်ေအာ ကွာန်ကၟာဝက်ရ၊၊ နာဲဆာန်မန် ချပ်ဂၞန် ကုနာဲဖိုလ်စိင် (ယၟုဗွဲကြဴ နာဲမၞိက်ရတ်) ညးမဒှ် အစာဘာဇၞော် ဘာတန်လဒေါဝ် (ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဘာတန်ဒေါဝ် ဂှ်သၠုင်အိုတ် ပ္ဍဲကၟာဝက်တုဲ ဘာဂှ် နွံဗဒါဲဘာလကျာ် ဘာတိုက်တၟိ) ကေုာံ ဒှ်ညးတၠဒြပ် မွဲကီုရ၊၊ နာဲထဝ်အး /နာဲထဝ်ဟအး ညးမဒှ် ဂေါပကကျာ်တၟအ် ကျာ်ဇြာ ညးမလေပ်လိက်တုဲ မဒှ်မၞိဟ် မဂွံဒုင်ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴ ကုကွာန်ရ၊၊ နာဲဖျုမ် ညးမဒှ် မၞိဟ်တၠဒြပ် ကေုာံ တၠပညာမွဲတုဲ ညးပိဂှ်ကီု သီုကဵု နာဲဆာန်မန် နူကဵု ကၟာဝက် အာ တကအ်ခၟိုင် ကွာန်ဝါဍောတ်ရ၊၊ ညးတအ် ကောံရေင်သကအ် ပ္ဍဲသ္ၚိနာဲဖဵုအိုင် (ဖဝ်အံင်) (နိုင်ဖိုးအောင်) ကွာန်ဝါဍောတ်ရ၊၊ ပ္ဍဲကောံဓရီုဂှ် သီုဖ္အိုတ် မၞိဟ် (၇) တၠ၊ ကျာ်ဇၞော်ကုသလ၊ နာဲဖဝ်ချိုဝ်၊ နာဲဖဵုအိုင် (ဖဝ်အံင်)၊ နာဲထဝ်အး၊ နာဲဖိုလ်စိင်၊ နာဲပျုမ်၊၊ ပ္ဍဲကောံဓရီုဂှ် ဟိုတ်နူအစာဖဝ်ချိုဝ် ဟွံလေပ်အရေဝ်မန်တုဲ ကောံဓရီုဂှ် ဓရီုကျာ နကဵုဘာသာဗၟာရ၊၊ ကောံဓရီုဝွံ ဒှ်ကောံဓရီု အကြာညးလေပ်ပညာဂတာပ်ခေတ် လတူဍုင်ဇၞော် ကဵု ညးမဆာန်ဂကူမန် နူကွာန်ရး ပံင်ကောံတုဲ ချပ်ဂၞန် သွက်ဂကူမန်ရ၊၊ ညး (၇) တၠဂှ် ညာတ်ကေတ် တၞဟ်န ဂွံကလေင် ဆဝ်မ္ၚုဟ် စိုတ်ဓါတ် ကောန်ဂကူမန်တုဲ ဂကူမန်တအ် ဒးဖန်ဗဒှ်ပတိုန် တ္ၚဲဂကူမန် မွဲရောင်၊၊ နာဲထဝ်အး ပတိုန်လညာတ် ＂ဂိတုမာဃ် (၁) စွေက် မဒှ်တ္ၚဲ ကောန်ဂကူမန်တအ် မွဲဟာန်ကေုာံ ကောန်သၟိင်မန် နူဍုင်သဓီုၜါတၠ သမလ ကဵု ဝိမလ မပ္တန် ဍုင်ဗဂေါဟံသာဝတဳဂှ် ထေက်ကဵု ဒးရုဲစှ်ရ၊၊＂ညးဂမၠိုင် သ္ၚေဝ်ဂၠေပ်ရံင်ကဵု တ္ၚဲဂှ် ဒှ်တ္ၚဲပရဲ မဒှ်တ္ၚဲ မန်ပ္တန်ဍုင်ဟံသာဝတဳ မဒှ်ဒၞာဲဌာန်ဒတန် မစောဲဗာန်ဒၟံင် ပ္ဍဲဂၠံသြိုဟ် ဂကူမန်တအ်ကီု၊ ရံင်ကဵု အခိင်အခါပၠန်လေဝ် ဂိတုမာဃ် (၁) စွေက်ဏအ်ဂှ် ဒှ်အခိင် ဗြဲကျာအး သီသြောအ်လေဝ်တုဲဒှ် ယဝ်ရဂွံစၟတ်သမ္တီ နဒဒှ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်မ္ဂး ခိုဟ်သန် ဒးရးကွေဟ်ရောင် ညာတ်ကေတ်တုဲ ညးတအ် ရုဲစှ်လဝ် တ္ၚဲဂှ်ရ၊၊ တုဲပၠန် ညးတအ် ချပ်ရေင်သကအ် ဒးကၠောန် သဘင်ကောံဓရီု ပရေင်ကောန်ဂကူမန် မွဲဇၞော်ဇၞော်ရောင်၊၊ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ကွာန်မန်ဇၞော်ဇၞော် ဝါဍောတ်၊ ကၟာဝက်၊ ပ္ၚ တုဲ တၞဟ်နဒြဟတ်ဂကူမန် ဂွံဇၞော်တုဲ သဘင်ကောံဓရီုဇၞော်ဂှ် သ္ဒးကၠောန်အာ ပ္ဍဲကွာန်ပ္ၚရောင်ဂှ် ညးတအ် ဖျေဟ်သ္ဂုတ်သွာတ်ကီုရ၊၊ တ္ၚဲမရုဲစှ်လဝ် သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီ နဒဒှ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ်လေဝ် ဒးပဒတန် ပ္ဍဲကောံဓရီုဇၞော်တေအ်ရ၊၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ညး (၇) တၠတအ်ဝွံ ဒှ်မၞိဟ် မကၠောန်ဗဒှ်ပတိုန် ညံင်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဂွံမံက်ဂတဝ်ကၠုင် (ဝါ) ဒှ်မၞိဟ် မဖန်ဗဒှ် ညံင်ဆီဇာတိ မာန်ဇာတိဂကူမန် ဂွံကလေင် ၚုဟ်ကတဵုတိုန် မွဲဝါပၠန် ဟီုဂွံရ၊၊
သၞာံ ၁၉၄၆ ဂိတုဒဳဇြေန်ပါ ၂၊ (သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၃၀၈ ဂိတုမြေက္ကသိုလ် ၉ မံက်) ဂှ် ဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင် ကၠောန်ဗဒှ် သဘင်သဳကၠဳကောန်ဂကူမန်မွဲ ပ္ဍဲကွာန်ပ္ၚ ပ္ဍဲဘာပလိုက်ရ၊၊ ပ္ဍဲသဘင်ဂှ် ကောန်ဂကူမန် မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုင်ကဵုလ္ၚီ တိုန်စိုပ်ရ၊၊ ပ္ဍဲသဘင်သဳကၠဳဂှ် ညးတအ်ဖျေဟ်ဏာ တင်သ္ဂုတ်သွာတ် တင်အဓိက (၂) တင်ဂှ်
(၁) ဂိတုမာဃ် (၁) စွေက် မဒှ်တ္ၚဲမန်ပ္တန်ဍုင်ဗဂေါဟံသာဝတဳ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်သာသနာ ၁၁၁၆ တေအ်ဂှ် စၟတ်သမ္တီ နဒဒှ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်၊၊
(၂) ပေါဲရုဲမာဲ သွက်ကၠတ်ထဝ်ပ္တန်ဍုင်ဂှ် သွက်ဂကူမန် နကဵုအလဵုအသဳဖဆပလ ဒးစၟတ်သမ္တီကဵု ပွိုင်ဆန္ဒမာဲ သွက်ဂကူမန်တၞဟ်ခြာရောင်၊၊ ယဝ်ရ ဟွံကလိဂွံ ဗီုဂှ်မ္ဂး နကဵုဗော်မန်ကောန်ဍုင်အရင် ဗဂပ်ဗဗေင် ကုသဘင်ရုဲမာဲဂှ်ရောင်၊၊
သၞာံဂတဂှ် မဒှ်သၞာံ ၁၉၄၇ ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳ ၆၊ (သၞာံ ၁၃၀၉ ဂိတုမာဃ် မွဲစွေက်)ဂှ် ဟွံဒှ်ကၠောန်တုဲ စိုပ် သၞာံ ၁၉၄၈ ဂိတုဇာန္နဝါရဳ ၂၃ (သက္ကရာဇ် ၁၃၁၀ မာဃ် မွဲစွေက်) ဂှ် ဂွံစကၠောန် ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲဘာဝါဍောတ် ဍုင်မတ်မလီု ရ၊၊
-
ဗီုရုပ် ကျာ်ဇၞော်ကုသလ -
ဗီုရုပ် နာဲဖဝ်ချိုဝ် -
ဗီုရုပ် နာဲထဝ်အး
(သက္ကရာဇ်ဍုင် ၁၂၄၉ - ၁၃၂၄ ဝှ် (၇) စွေက်) -
ဗီုရုပ် နာဲဖိုလ်စိင် (မၞိက်ရတ်) -
ဗီုရုပ် နာဲပျုမ် ၊၊
သဘင် အလုံဒေသရးမန်
ပလေဝ်ဒါန်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် နဒဒှ် ပရေင်ချဳဓရာင် ပရေင်ဍုင်ကွာန် သွက်အခေါင် ကောန်ဂကူမန်မွဲဂှ် ကၠောန်ကၠုင်ဒၟံင် နူကဵု အခိင်မစကၠောန်တေအ်ရ၊၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာဂှ် ကၠောန်ဒၟံင် အကြာဘာလကျာ် ညိညဓဝ်ရကီုလေဝ် ဗွဲကြဴ ၜိုတ် မရနုက်ကဵု ၁၅ ဝါဂှ် ပြးဇးအာ ဇရေင်ကွာန်မန်နာနာတုဲ စကၠောန်ကၠုင် မ္ၚးအရှာံဘာ အရှာံကျာ်မွဲမွဲတုဲ စိုပ်အာ ဇရေင်သလာတ် ညးဍုင်ကွာန်ဂမၠိုင်ရ၊၊
ဥပမာ ဗီုကဵု ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင်ဂှ် နူတမ်တေအ် ကၠောန်ကၠုင် အကြာဘာလကျာ်မန်တုဲ စိုပ် မရနုက်ကဵု (၂၆) ဝါဂှ် ကၠောန်ပ္ဍဲ တိုက်ရုင်ဂကောံသဝ်ဝန်ဂမၠိုင် (ဆရာဝန်အသင်းတိုက်) ပ္ဍဲပွိုင်ဍုင် မင်္ဂလာတောင်ညွန့်၊ မရနုက်ကဵု (၂၇) ဝါဂှ် စကၠောန်ကၠုင် ပ္ဍဲသလာတ်ဝါသီဗတာင် (သိမ်ဖြူကွင်း) ဗွဲမမိပ်မြဟ် ဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ရ၊၊ စိုပ်မရနုက်ကဵု (၄၆)ဝါဂှ် ပြံင်အာကၠောန် ပ္ဍဲသလာတ်ဝါပဒုမ္မာ (ပဒုမ္မာကွင်း) ပွိုင်ဍုင် စမ်းချောင်း ရ၊၊ ကြဴနူဂှ် အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာတအ် ကၟာတ်လဒဵု ဟွံကဵုအခေါင်ကၠောန်တုဲ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ပ္ဍဲ ဍုင်လ္ဂုင် ကၠောန်အာ ပ္ဍဲဇြပ်သဘင်ဓရ်မန် ဍုင်လ္ဂုင် မၞုံဂၠံင်ကျာ်လ္ဂုင် စဵုကဵုစိုပ် မရနုက်ကဵု (၆၄)ဝါရ၊၊ သၞာံ ၂၀၁၂ ဂှ် ပရေင်ဍုင်ကွာန် ပြံင်လှာဲကၠုင် အလဵုအသဳပၞာန်ရာံ ကေုာံ ပၞာန်ဗၟာပံင်ကောံတုဲ ဒက်ပ္တန် အလဵုအသဳဂှ် အခေါင်ကၠောန် ကလေင်ကၠုင်ဗက်ဂှ် ပ္ဍဲသၞာံဂှ်ဟေင် မဒှ် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက်ကဵု (၆၅)ဝါတုဲ ကောန်ဂကူမန် ဍုင်လ္ဂုင်တအ် ကၠောန်ဗဒှ်သဘင် ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ် ပ္ဍဲသလာတ်ဥဒျာန်ညးဍုင်ကွာန် ပလိုတ်ကျာ်လ္ဂုင်ရ၊၊ သၞာံဂတဂှ်ပၠန်လေဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲဟေင် ဆက်ကၠောန်အာ ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်တုဲ ညးတာလျိုင်သၟိင်တၠကီု၊ မၞိဟ်ဒယှ်တှ် ဗီုကဵု ဒံက်တာမေန်တေန်မန်၊ ဒဝ်အံင်သာန်သုကျဳတအ် တိုန်စိုပ် ဟီုဂလာန်အိုတ်ကီုရ၊၊ နူကဵုဌာနဗလးရုပ်ဒမျိုင်လေဝ် ဗလးထ္ၜးကဵုတိုက်ရိုက်တုဲ အလုံမွဲဍုင် ဂွံဆဵုကေတ် စိုတ်ဓါတ်ဂကူမန်ရ၊၊ [၃]
ညံင်ရဴ ပ္ဍဲဍုင်လ္ဂုင် အလဵုအသဳဗၟာတအ် ကၟာတ်လဒဵု ဟွံကဵုကၠောန် ပ္ဍဲဒၞာဲသလာတ်ညးဍုင်ကွာန်ကီု၊ ပ္ဍဲဍုင်မတ်မလီုလေဝ် အခေါင်ကၠောန်မ္ၚး ပ္ဍဲသလာတ်ညးဍုင်ကွာန် ဟွံဂွံကီုတုဲ ကောန်ဂကူမန်ဂှ် ကၠောန်ကၠုင် ပ္ဍဲအရှာံ ဇြပ်သဘင်ဓဝ်မန် ဍုင်မတ်မလီုရ၊၊ ပ္ဍဲဒေသကွာန်မန်တအ် နကဵုအပိုင်အခြာဂှ် ဆက်ကၠောန်အာဒၟံင် ပ္ဍဲသလာတ်ညးဍုင်ကွာန်ဖိုဟ်ရ၊၊ ဟိုတ်နူ ပရေင်ကၟာတ်လဒဵု ပရေင်ဘပဠ နူအဝဵုအသဳဗၟာတအ်တုဲ ပ္ဍဲကွာန်မန်လ္ၚဵုတအ်ဂှ် ဟွံဂံင်ကၠောန် နွံကီုလေဝ် ကွာန်မန်ဇၞော်ဇၞော် ဗီုကဵု ကွာန်ကၟာဝက်ဂှ် ဆက်ကၠောန်ကၠုင် ပ္ဍဲသလာတ်ဝိုင်ကၠ မဒှ်သလာတ်ညးဍုင်ကွာန် အဆက်ဆက် ဟွံပိုတ်သကုတ်ရ၊၊ ဗီုပ္ဍဲကၟာဝက် မဂွံကၠောန်ဂွံဂှ် ဟိုတ်နူ ညးဇၞော်ကွာန် ကေုာံ ကျာ်ဇၞော်အစာအိန္ဒိယ နွံပိုန်ဘာလွဳမာန်ထဝ် မဒုင်ကေတ်လျိုင် မဂံင်ဒုင်မုက် ဒုင်ဆက်ဆောံ ကုအလဵုအသဳပၞာန်(ဒပ်ပၞာန်ဗၟာ)တအ်တုဲ ဂွံကၠောန်ဂွံကီု သီုကဵု မၞိဟ်ကၠောန်တအ် ဟွံဒးဒုင်ဘဲရ၊၊
နကဵုဗဟဵု
ပလေဝ်ဒါန်_2019.jpg)
နူစ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက်ကဵု (၄၉) ဝါဂှ် ဒက်ကမ္မတဳကၠောန်ဗဒှ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် (ဗဟဵု) တုဲ သွက်ဂွံပလေဝ်စ သဘင်ရတုထဝ်တေအ်ဂှ် စဳဇန်ကၠုင် သွက်ဂွံကၠောန်အာ နကဵုစင်ဗဟဵု မွဲဒၞာဲရ၊၊ တင်ရန်တၟအ် စင်ဗဟဵုဂှ် သွက်ဂွံဒှ်အာ မွဲရမ္သာင် မွဲဗီု၊ မပ္တံကဵု တင်ပတဝ်က္ဍိုပ် ဥပမာ ဂလာန်သဘာပတိ ဂလာန် ဥက္ကဌ ဂလာန်မစပ်ကဵု လိက်ပတ် ယေန်သၞာင် ဗီုရုပ်ဝင်ဂတဵုမုက်ပစူတိ အလာံ တဆိပ်စင်သြိုဟ် တဆိပ်ပဠောံ ဂမၠိုင် ညံင်ဂွံဒှ် မွဲဗီုဓဝ်၊ တုဲပၠန် ဗီုရုပ်လလောင်တြးဂမၠိုင် ညံင်ဂွံဒှ် မွဲဗီုဓဝ်တုဲ ကၠောန်ကၠုင် နကဵုဗဟဵုမွဲဒၞာဲရ[၄]၊၊ မရနုက်ကဵု (၄၉) ဝါဂှ်ကီု သီုကဵု ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၇ သဘင်ရတုထဝ် ပေင် (၅၀) ဝါ စဵုကဵုစိုပ် မရနုက်ကဵု (၆၀) ဝါဂှ် စင်ဗဟဵုဂှ် စွံလဝ် လတူဍုင်မတ်မလီုရ၊၊ စတမ်နူ သၞာံ ၂၀၀၈ ပ္ဍဲ
မရနုက်ကဵု (၆၁) ဝါဂှ် စင်ဗဟဵုဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ပ္ဍဲဍုင်မုဟ်ဍုင်၊
မရနုက်ကဵု (၆၂) ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲပွိုင်ဍုင်ၜါသွာင်၊ ကွာန်ကၟာမဵု
မရနုက်ကဵု (၆၃) ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲဍုင်လၟိုင်၊
မရနုက်ကဵု ၆၄ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲလတူဍုင်ဇြပ်ဗု၊
မရနုက်ကဵု ၆၅ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲကွာန်ကအ်ဗိန်၊ ပွိုင်ကအ်ကြိက်
မရနုက်ကဵု ၆၆ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲဍုင်ပံင်၊
မရနုက်ကဵု ၆၇ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲကွာန်ကၟာဝက်၊ ပွိုင်ဍုင်မုဟ်ဍုင်
မရနုက်ကဵု ၆၈ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲဍုင်ရေဝ်၊
မရနုက်ကဵု ၆၉ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲကွာန်ကလအ် ဒေသတကအ်ခၟိုင်၊
မရနုက်ကဵု ၇၀ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲဍုင်ကျာ်မြဟ်
မရနုက်ကဵု ၇၁ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲကွာန်ထပၠင် ပွိုင်ဍုင်ဘာအင်၊
မရနုက်ကဵု ၇၂ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲလတူဍုင်ဗဂေါ ဟံသာဝတဳ၊
မရနုက်ကဵု ၇၃ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲလတူဍုင်မတ်မလီု[၄]
မရနုက်ကဵု ၇၄ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲလတူဍုင်မတ်မလီု (ဟိုတ်နူ ကပ်ယဲကဝ်ဝိဒ်-၁၉ တုဲ သ္ဒးကၠောန်လဝ် အပ္ဍဲအရှာံဇြပ်သဘင်ဓရ်မန်)
မရနုက်ကဵု ၇၇ ဝါဂှ် စင်ဗဟဵု ကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲ ကွာန်ကၟာမဵု တကအ်ခၟိုင်။
မန်ဍုင်သေံ
ပလေဝ်ဒါန်စတမ်နူသၞာံ ၁၉၈၂ တေအ် စိုပ်အခါ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်မ္ဂး ဇၟာပ်ဇၟာပ်သၞာံ ကောန်မန်သေံလ္ၚဵုတအ် ကောံဓရီုညးသကအ် ပ္ဍဲဟဝ်တေဝ် သဳကၠဳရေင်သကအ် ပရောဂကူမန်။ စိုပ်သၞာံ ၁၉၉၄ ဂှ် စၞးဒးအာကောံဓရီု ပ္ဍဲဟဝ်တေဝ်ဂှ် ညးတအ် ကောံဓရီုညးသကအ် ဒၞာဲဘာလကျာ်၊၊ မွဲသၞာံ မွဲဒၞာဲ ပြံင်တုဲကၠောန်ဗဒှ်ဒၟံင် ရိုဟ်ဟ်သၞာံရ၊၊ တင်ရန်တၟအ်ဂှ် သွက်မၞိဟ်ဂွံတိုန်စိုပ်ဂၠိုင်ကီု၊ ကွာန်မန်မွဲကုမွဲ ဂွံတီညာတ် ဍုက်ကေဝ်တုဲ သီုဂွံကၠောန်သ္ပ အခိုက်ကၞာမန် မပတမ်ဖာပ်သင်ကဵုဒါန် ဇိုန်ပိုန်ပါက်ပရအ်ဖဵုကုသဵု ကုဇုဇဗဴလမန်ရ။ သၞာံ ၁၉၉၄ မဒှ်သၞာံ မကၠောန် ပ္ဍဲအရှာံဘာလကျာ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ကၠောန်ဗဒှ်လဝ် ပ္ဍဲဘာဝှာတ်ဆဏသောင်ခြာမ် (ဘာဇၞးပၞာန်) (วัดชนะสงคราม) မဒှ်ဘာမန် သၟဝ်ကျာ သလာတ်သနာမ်လွောင် ဒၞာဲမလှိုင်စွံလဝ် ဒလိုင်ဇုတ် ဗညာစိင်၊ ဗညာထဝ်ရ တအ်ရ၊၊ တ္ၚဲမကၠောန်ဂှ် ဟိုတ်နူဟွံဒှ် တ္ၚဲကၟာတ်ရုင်ပ္ဍဲသၞောဝ်တုဲ မလေပ်တ္ၚဲ ပ္ဍဲတ္ၚဲသ္ၚိသဝ် ကၠာဟွံစိုပ် ဂိတုမာဃ် မွဲစွေက်ဂှ်ရ၊၊
သဘင် ပ္ဍဲဍုင်မ္ၚး
ပလေဝ်ဒါန်နူစ သၞာံ ၁၉၉၀ ဂှ် ကောန်ဂကူမန်တအ် စစိုပ်အာ ဍုင်တတိယ၊ (ဍုင်မိတိမဇကုဂှ် ဍုင်ပထမ၊ ဍုင်သေံ/မလေရှာဂှ် ဒုတိယ၊ ဍုင်တတိယ ဍုင်မကေတ်လျိုင် မကဵုစဵုဒၞာဂီုကၠီုထာဝရ ဗီုကဵု အမေရိကာန်၊ အဝ်သတေလျာ၊ ခနေဒါ၊ နယူဇြဳလာန်၊ ဍုင်ရးယူရောပ်ဂမၠိုင်) ပြးဇးစိုပ်အာကီုတုဲ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် နဒဒှ် ပရေင်ချဳဓရာင် သွက်အခေါင်အရာဂကူမန် ကေုာံ ပရေင်ချဳဓရာင် ဒဳမဝ်ကရေသဳ ဍုင်ဗၟာမွဲဂှ် ကၠောန်ကၠုင်ရ၊၊ ပါဲနူ ကောန်ဂကူမန် မစိုပ်အာ ဍုင်တတိယတအ်တုဲ ကောန်ဂကူမန် မစိုပ်အာ ဍုင်သအာင် နဒဒှ်သၟာကမၠောန် ဗီုကဵု ဍုင်သေံ၊ ဍုင်သေင်ကာပူ၊ ဍုင်မလေယှာ၊ ဍုင်ကဝ်ရိယာ၊ ဍုင်ဂျပေန်တအ်လေဝ် ကၠောန်ကၠုင် သဘင်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဗွဲမဇၞော်ကဵုဒြဟတ်ကီုရ၊၊
ဍုင်ဒိန်မက်
ပလေဝ်ဒါန်ဍုင်ဒိန်မက်ဂှ် ကောန်ဂကူမန် ညးမစိုပ်အာ နဒဒှ် ဍုင်တတိယကၠာအိုတ် မိအေမျေအ် (ဇာတိခယျး) ကေုာံ ကောန်ညးပိ၊ နာဲဗဳထဝ် မန်ဇြာ နူကဵုသၞာံ ၂၀၀၀ ဂိတုနဝ်ဝေန်ပါတေအ်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူ လၟိဟ်မၞိဟ်အောန်တုဲ သဘင်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်ဂှ် ကာလဂကူမန် စိုပ်ကၠုင်ဂၠိုင်ညိ နူစသၞာံ ၂၀၀၆ ဂှ် စကၠောန်ကၠုင် တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် နဒဒှ် ပရေင်ချဳဓရာင် ညံင်ညးဂမၠိုင် ဂွံတီ အကာဲအရာဍုင်ဗၟာ မၞုံကဵုဂကူနာနာသာ် ကေုာံ ပရေင်ချဳဓရာင် ဒဳမဝ်ကရေသဳ သွက်ဍုင်ဗၟာမွဲရ၊၊ စနူသၞာံဂှ်တုဲ ဆက်ကၠောန်ကၠုင် သဘင်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် အဆက်ဆက် ဒၞာဲဒေသနာနာ ဗွဲတၟေင် ဒတန် ကောန်မန်မၞုံဂၠိုင် တကအ်ဗန်ဟန် ကေုာံ ဒေသယူလာန်သၟဝ်ကျာ ရ၊၊
-
ဗီုရုပ် နာဲဗဳထဝ်မန်ဇြာ မဟီုလဴထ္ၜးဒၟံင် အကာဲအရာပရေင်ဍုင်ကွာန် ကေုာံဂကူမန် ပ္ဍဲတ္ၚဲကောန်ဂကူမန် သၞာံ ၂၀၀၆ ပ္ဍဲဍုင်ဂဝ်ဗေန်ဟာဂေန်၊၊ -
တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက်ကဵု ၆၂ ဝါ တကအ်ဗန်ဟန် ဍုင်ဒိန်မက်
ဍုင်အမေရိကာန်
ပလေဝ်ဒါန်ဍုင်ခနေဒါ
ပလေဝ်ဒါန်ဍုင်နဝ်ဝေ
ပလေဝ်ဒါန်ဍုင်အဝ်သတေလျာ
ပလေဝ်ဒါန်နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်- ↑ https://www.timeanddate.com/calendar/?year=572&country=2
- ↑ ဂကူ ကဵု ကောန်ဂကူ (26 January 2021).
- ↑ ဂလာန် (မွန်အမျိုးသားနေ့ သတ်မှတ်ပုံ) တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက်ကဵု ၆၇ ဝါ သၞာံ ၂၀၁၄ ဍုင်လ္ဂုင်
- ↑ ၄.၀ ၄.၁ ကမ္မတဳကၠောန်ဗဒှ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်မရနုက်ကဵု (၇၃) ဝါ (ဗဟဵု) သၞာံ (၂၀၁၉)၊ လိက်ဆဝ်မ္ၚဵုဟ်ကၠောန်ဗဒှ်တ္ၚဲကောန်ဂကူမန်မရနုက်ကဵု (၇၃) ဝါ(ဗဟဵု)၊ ဍုင်မတ်မလီု။