ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ
ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ
သာသနာကျာ်
ဗုဒ္ဓဘာသာမန် | |
| သာသနာကျာ် | |
| ကျာ် - သာသနာဓမ္မစေတဳ - သင်္ဂါယနာဂမၠိုၚ်၊ | |
| ကျာ်ဂမၠိုၚ် | |
| - ကျာ်ကက္ကုသန်- ကျာ်ကောဏာဂီု- ကျာ်ကဿပ-ကျာ်ဂေါတမ၊ | |
| စေတဳဂမၠိုၚ် | |
| ဓာတုစေတဳ- ဥဒ္ဒိဿစေတဳ- ပရိဘောဂစေတဳ- ဓမ္မစေတဳ-၊ | |
| မိမအ္စာ (အစရိယ) | |
| သိဒ္ဓတ္ထဂေါတမ - ဘိက္ခု (ခမဳသၚ်) - ဘိက္ခုနဳ (ခမဳဗြဴ) | |
| လက္ခဏာဂမၠိုၚ် | |
| အနိစ္စ - အနတ္တ - ဒုက္ခ | |
| ဓရ်မ္ၚဵုကျာ်(၃၈)သာ် | |
| ဓရ်မ္ၚဵုကျာ်(၃၈)သာ်-ဗုဒ္ဓ - ဓမ္မ - သံဃာ | |
| အယူဝါဒ | |
| သစ္စာ၄ပြကာ - ခန္ဓာ၅ပြကာ - သဳလ၅ပြကာ - ပညာ -သမာဓိ - သဒ္ဒါ | |
| တိပိဋကဂမၠိုၚ် | |
| တိပိဋက (ဝိနယပိဋကတ် - သုတ်ပိဋကတ် - အဘိဓမ္မာပိဋကတ် - မင်္ဂလသုတ်) | |
| ခမဳသၚ် | |
| ပုထုဇဉ်၊ - သာမဏဳ၊ - နိဗ္ဗာန်သတိတ်၊ - ဣသိ၊ -သောတာပန်၊ - သကဒါဂါမ်၊ - အနာဂါမ်၊ -ရဟန္တာ၊ - ဧတဒဂ်၊ နိဗ္ဗာန် ပရိက္ခ | |
| ဒ္ဂေတ်ဝတ်ဂမၠိုၚ် | |
| သမထ၊ ဝိပဿနာ၊ သတိပဋ္ဌာန်၊ - ဓုတင်၊ - ကမ္မဋ္ဌာန်း၊ - ဒုက္ကရစရိယာ၊ - နိကာယ် (၅)ပြကာ၊ - ဒ္ဂေတ်ဝတ်၊ | |
| လ္ၚောဝ်ကျာ် | |
| ပါဋ္ဌိပရိုတ်နၞော်၊ - တၞဟ်ဟ်သာ် ၊ - ဂါထာ၊ - ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ်၊ - ဩကာသ၊ -မင်္ဂလသုတ်- အဋ္ဌကထာ၊ | |
| ဂိုဏ်ဂမၠိုၚ် | |
| ထေရဝါဒ - မဟာယာန-တိဘက်-ဗုဒ္ဓဘာသာ | |
| ဒေသဂမၠိုၚ် | |
|
|---|
ညးမချူပကောံ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ မှာထေရ်ပါလိတ − ဘာဓါတ်ကျာ် (ကွာန်ကၟာဝက် ရးဇြာ)
သက္ကရာဇ်ကျာ် − ၂၅၅၁ သၞာံ − သက္ကရာဇ်ဍုၚ် − ၁၃၆၈ သၞာံ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်အိုတ် တက်ပ္တိတ်လၟိဟ်ပိလ္ၚီကၞပ်ရောၚ်၊ ပစ္စုပ္ပန်လၟုံဏံဂှ် (16-8-2020) ကလေၚ်တက်ပ္တိုန်လ္တူဝဳကဳပဳဒဳယာဘာသာမန်မွဲဝါပၠန်ရ။
သွက်ဂကူရာမည အလုံဒေသဂမၠိုၚ် ဂွံဂိုၚ်သမ္တီဆီဘာသာဇေတ် ဟွံဇေတ် ၊ ကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာကၠာဲ ဟွံကၠာဲ၊ ဂၠာဲစၚ်ခြၚ်ပ္တိတ်ကသပ် ချပ်နကဵုစိုတ်တုဲ ချူပကောံလတ် ( ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ)ဝွံရောၚ်။
ကျာ်ဇၞော်အ္စာမှာထေရ်ပါလိတ ဘာဓါတ်ကျာ် ကွာန်ကၟာဝက် ရးဇြာ ၊ သာသနာ(၂၅၄၉)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၆၇)သၞာံ၊ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်အိုတ် တက်ပ္တိတ်လဝ်ပိလ္ၚီအုပ်။
ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ
ပလေဝ်ဒါန်လောန်ကၠုၚ်ပွိုၚ်ၜါဂိတုပြၚ်ပြၚ်ဒှ်ကီုရ၊ အဟိန်ကိစ္စဇကုနွံဒၟံၚ်တုဲ စိုပ်အာဍုၚ်မည်တြေံဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ကျာ်(၂၅၄၈)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်ကၠုၚ်စိုပ်(၁၃၆၇)သၞာံ၊ ပယျာံဂိတုပသာ်တြဴမံက် တ္ၚဲသိုက်အခိၚ်နူဂယးဒ္စါံနာဍဳ ကဵုဒဳဏာယာန်ကွဳစက်လိၚ်မွဲဇၞူ လုပ်ဇူဒီုပ္ဍဲဘာကျာ်ဇၞော်ပုပ္ဖ(မဏိပပ္ဖါရာမ)၊ အရှာံဘာပ္ကဴမၞိက်အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ပွိုၚ်ဒ္စါံတ္ၚဲရ၊ အဟိန်တန်တဴဒၟံၚ် နကဵုကလောန်ပ္တိုန်စက်တက်လိက်ကၞပ် ချပ်အာချပ်ကၠုၚ်တုဲ ဂွံကသပ်ခိုဟ်မွဲ အဲဒးချူလိက်မွဲကၞပ်ဍောတ် နကဵုယၟု (ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ)ရောၚ်ဂှ် ဖျေံလဝ်တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ်ရ၊ အတိုၚ်ဖျေံလဝ်တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် ညာတ်ကေတ်ဖိုလ်(ဖဵု) ပစ္စုပ္ပန်ကဵုအာဂတ်တုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာတ်(ရာဇ်)ကျာ်(၃၅၄၉)သၞာံ၊ သက္ကရာတ်ဍုၚ်ကၠုၚ်စိုပ်(၁၃၆၇)သၞာံ၊ ပယျာံဗြဲကဵုဍာ် ဂိတုဒ္ဂိုန်မသုန်မံက် တ္ၚဲအဒိုတ် အခိၚ်နူဂယးဒ္စါံနာဍဳကဝါ် တဲပုၚ်ရပ်ကၞေဟ် ချူကှ်ေခၞံဗဒှ်လဝ်ရောၚ်။
တြုံတၠအစောန်ၜါအာဗၞိက်က္ၜၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ပၞောဝ်ဂကူဂမၠိုၚ် ကၠံမွဲဘာသာဂှ် ဂကူမည်မွဲဘာသာမွဲဂကူဓဝ်ဟေၚ် တၟေၚ်အာနူဂကူညးတၞဟ် သ္ဂောံဒှ်ဂကူဗုဒ္ဓဘာသာကၠာအိုတ်၊ သ္ဂောံညာတ်သ္ဂောံဆဵု သ္ဂောံဗဵုဂွံလ္ၚောတ်ကျာ်တြဲနာဲပိုဲဂေါတမကၠာအိုတ်၊ သ္ဂောံဒ္ဂိုန်ကေတ်သဳလသရဏဂုန်(ဂုန်)ၜါ−ကျာ်ကဵုဓဝ်ကၠာအိုတ်၊ သ္ဂောံကဵုဒါန်စၞစသုၚ်ကုကျာ်တြဲပိုဲကၠာအိုတ်၊ သ္ဂောံဒှ်ဥပးကွးကျာ်တြဲပိုဲကၠာအိုတ်၊ သ္ဂောံရှ်ေသှ်ေပူဇဴစၞးကျာ် ကလိဂွံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ်ကၠာအိုတ်၊ ကၠာအိုတ်တြဴရဲတြဴပြဲပြဲ ပ္ဍဲသက္ကရာတ်ဇၞော် ကော်ခဴစမဟာသက္ကရာတ်ကၠံပိသၞာံ၊ ပယျာံဂိတုဒ္ဂိုန်မသုန်မံက် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ အခိၚ်မ္ၚဵုကျာ်သြဳနူဂယးသၟဝ်တၞံဗဗိုန် ဃောကျာ်သဗ္ဗညုသွိုန်လုပ်စ (ဖလသမာပတ်) ဖဵုဓဝတ်(ဓရ်) လောကုတ္တဵု(တ္တိုရ်)သတ္တာဟ မရနုက်ကဵုထပှ်−ပန်စှော်ဒ္စိတ်(၄၉)တ္ၚဲ ဟွံမွဲကဵုစၞအာဟာရဏီရောၚ်။
ကျာ်တြဲနာဲပိုဲဂေါတမ ကာလသ္ပဒတဴပ္ဍဲသၟဝ်တၞံဗဗိုန် မစိုန်ဒှ်တဴဒၞာဲထာန်(ဋ္ဌာန်)ကျာ်ဒှ်ဍုၚ်ဇၞော် ကော်ခဴစ−မဇ္ဇျိမဒေသ− အဒေါဝ်ပၞေဟ်တိ၊ လၟုဟ်ကော်ခဴစဒၟံၚ်(ဗုဒ္ဓဂယာမဟာဗောဓိ)ရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ကျာ်ကတဵုဒှ်(ကျာ်ဒှ်) ဂွံဗၞတ်ပန်စှော်ဒ္စိတ်တ္ၚဲဂှ် နူကွာန်ဝါဂၠောၚ်−ဝါကၠောၚ်၊ ဝါဂၠံၚ် နွံမံၚ်ပလိုၚ်ကျာ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်လၟုဟ် တွဵုရဥက္ကလာပ (ဇၞး)ဇနးပိုတ် လက်ထက်ဨကရာတ်မည်(မန်) သၟိၚ်ဥက္ကလာပပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်၊ ဍုၚ်တြိကုမ္ဗ−တိဂုမ္ဗ၊ မာံတပူကဵုတဗဝ်မစိုန်ဒှ်တဴကောန်မိသ္ဍဴပိုန်နာဲထဝ်လ ကသေအ်ကၟဝ်ဆဝ်ပ္ၚုဟ်သ္ကံရဲဇကုတုဲ မိက်ဂွံအာဂၠာဲပိုန်ဒြပ်သၠာဲဂတး ပ္ဍဲဍုၚ်မ္ၚဂၠးတိဇၞော်တေံရ၊ ကာလဂှ် ညးၜါကောကဵုဒေံ ဃောကတဵုဗၠာဲ ကလိဂွံအခေါၚ်နူမိမဇကုတုဲ ကော်အ္စာဗဳသ္ကဝ်ကဵုကၠောန်ခၞံက္ၜၚ်ဇၞော်မွဲ မၞုံဇမၠိၚ်ကၠံဟတ်(ဗ္ၜတ်အနာံဗွိုက်ကြိုက်ကဵုဇမၠိၚ်၊ တိုၚ်ယာပိတၞုၚ် သၠုၚ်ၜိုတ်ဒးဗစပ်ရ၊) (က္ၜၚ်ဟွံဒးစုတ်တိုၚ်ယာ၊ မၚ်မွဲလိက်ညးတြေံတုဲ ဒးချူလဝ်ရ)။
ကဵုကၠောန်ခၞံက္ၜၚ်ဇၞော်တုဲဒှ်အာတုဲ ကောန်ဂကူမည်ညးၜါကောကဵုဒေံ မာံတပူတဗဝ်၊ (အ္စာကဝိကျာ်ဇၞော်အစွောံဥတ္တမာရမ္ဘဂှ် ဣတပူဣတဗဝ်သ္ဂးလဝ်ရ)၊ သီုကဵုကောန်ဗၞိက်က္ၜၚ်ဂမၠိုၚ်မသုန်ကၠံ (ဂၠုၚ်ဇၞော်ဍိုက်အိုတ်၊ ဟွံအိုတ်လၟိဟ်မၞိဟ်မသုန်ကၠံချပ်ရံၚ်ကီု)၊ ပ္ဍိုက်ကေတ်ဇွောံမ မပ္တံကဵုသြောံသ္ၚု မြဳသာဲ(ဍာ်သာဲ) တၚ်လာဲကဝ်သဂြာ ဗပေၚ်စုတ်ပ္ဍဲက္ၜၚ်ဇၞော်မွဲက္ၜၚ် ကၟိုဟ်ကၟိုဟ်ရ၊ သ္ကိုပ်က္ၜၚ်ဇၞော် မှာလီကတဵုစက်၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်ထံၚ်ယာ တံၚ်ဂြဲတၟံပၠးယာ၊ ဗၞတ်မဇက်အာအဒေါဝ်မှာသၟိက် ၜါစှော်ပန်တ္ၚဲ စိုပ်ဍုၚ်မွဲ သၟိၚ်အစိတ္တပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဂှ်ရ။
ဍုၚ်အစိတ္တဂှ် ဒှ်သၞေဟ်က္ၜၚ်ဇၞော်မွဲတုဲ ဒးဖျေံအပေါတ်ဗၞိက်ဖျေံဂြၚ်တၟံပၠံယာ ဇွောံမသီုဖအိုတ်ဂှ် ယိုက်ပ္တိုန်လ္တူတိဗွဲမဒးရးကၠာရ၊ နူဍုၚ်အစိတ္တ ဂွံအာကဵုဍုၚ်ပဏ္ဏုဝ(ဍုၚ်ဒှ်ကၞောဝ်ကၠောဝ်ဗျဵု)တေံဂှ် ခရာဂၠိၚ်သ္ၚောဲလောန်ရ၊ ကာလဂှ် ညးၜါမဒှ်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗၞိက် အာဂၠာဲလိၚ်နၚ်ကွဳစောတ်မသုန်ကၠံ(၅၀၀)ဖ္ဍိုက်၊ ဂွံနၚ်အတိုၚ်ပၟိက်တုဲ အပေါတ်ဗၞိက်ဇွောံမအိုတ်သီုဂှ် ပ္ဍိုက်စုတ်ပ္ဍဲကွဳစောတ်ပၠန်ရ၊ ကောန်ဗၞိက်မသုန်ကၠံကဵုကွဳစောတ်မသုန်ကၠံဂှ် ပေၚ်အာဖ္ဍိုက်ကျေဝ်ကျေဝ်ရ၊ နကဵုဂၠံၚ်တြဴကွဳ ဂၠံၚ်တြဴတိုက် ဇက်ဂၠောဲအာသီုဗ္တံသီုတတ္ၚဲရ။
ဂဗဒေဝတဴဇြဲ ဂွံပရဲလၟုဟ်
ပလေဝ်ဒါန်သၟာဗၞိက်မည်မသုန်ကၠံတံဂှ် အဟိန်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်ကဵုဍုၚ်ဒှ်ကၞောဝ် ဍုၚ်ကၠောဝ်ဗျဵု ဍုၚ်ဒးဆဵုဘယ်ဒဒိုက်ပရိုက်နာနာသာ်၊ ကေတ်ဏာလဝ်ဇွောံမဍာ်သုၚ် စၞဗပေၚ်ဗုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဂကူ ဒးဒၞာဲဇူဒးဇူရ၊ ဒးဖျာဂၠဴဗဒေါံကွဳအကြာဂြိုပ်ဇၞော်လေဝ် ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲရ၊ ဂွံဗၠးလၟောၚ်ဍေၚ်ၜိုတ်ကီု၊ ဂွံဒှ်တသိုက်စိုတ်တသိုက်ကာယကီု၊ စကာနကဵုညာန်တုဲ ပၠတြဴဒေသဋ္ဌာနဇမ္ၚောဲ မိပ်မိပ်သၠောၚ်သၠောၚ်အိုတ်ရောၚ်၊
ဃောမဇက်ဂၠောဲအာမံၚ်ဂှ် ဟိုတ်နူအသိၚ်ပါရမဳတမၠာညးၜါကောကဵုဒေံ နွံဒၟံၚ်ပေၚ်ပေၚ်အဵု၊ ဂဗဆဵုဒးကောန်ဒေဝတဴ ဒေဝတဴဇြဲ ကေၚ်ဒှ်လဝ်မိပ္ဍဲဘဝကိုပ်ကၠာ၊ ခြာမွဲဘဝတေံဂှ်ရ၊ ကာလဂှ် ဒေဝတဴဇြဲမိတၠဂုန် ဟီုပညုၚ်ဏာနကဵုလပုဟ်တဲ ကုကောန်ဇြဟာန်ၜါဂှ်ရဴသာ်ဝွံရ၊ ( ယွံကောန်သ္ဍိုက်တံညးဂမၠိုၚ်၊ အခါလၟုဟ် ကျာ်က္တဵုဒှ်ပ္ဍဲဍုၚ်လိုက်ပိုဲဏံရ၊ ဃောက္ညတန်တဴဒၟံၚ်သၟဝ်တၞံဗပိုန်သွိုန်ဓဝ်မပြဲ−ပန်စှော်ဒ္စိတ်(၄၉)တ္ၚဲ ဟၟဲကဵုအာဟာရဏီ၊ ကောန်တံညးၜါ ယဝ်ရဂွံအာကဵုဒါန်မ္ဂးတှ်ေပြဲလောန်နူဗၞိက်လောကဳလ္ၚီဆလက်ဆဟွံကဏီ၊ ပြဲလ္တူပြဲ ပြဲအိုတ်ကၞောတ်ရကောန်တံ) ၊ ဂးသာ်ဂှ်တုဲ ပၚ်တဲဖျေဴက္ဍိုပ်ကဵုမိဒေဝတဴဇြဲဗွဲမရှ်ေသှ်ေရဴဂဴရ၊ ညးၜါကောန်ကဵုဒေံ ဆၜိုတ်အယာံမာန်ဂွံမိၚ်ကျာ်ဒှ် မြဟ်မြဴမှောဝ်ဇဴအဵုဇိုတ် ညံၚ်ကဵုဝိုတ်ထောံအပေါတ်ဗၞိက်ဇကုကီုရ၊ နူဇမ္ၚောဲပၚ်တဲလ္ၚောဝ်ဏာက္ဍိုပ်ဂၠံၚ်ဒၞာဲကျာ်ဒှ်တေံရ၊ ဗှ်ဗၞုဟ်ပၟဝ်မံၚ်ဂုန်ကျာ နကဵုစိုတ်တ္ၚဲပၠိုတ်တ္ၚဲယး ဟွံဒးဂဗဆဵုပရိုက်ဘဲ ပ္ဍဲအကြာဂြိုပ်ဂၞိၚ်စိၚ်ကၠဟွံဒးညာတ်ရ။
မိပ်စိုတ်ကွေံကွေံပ္တေဟ်လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကျာ်ဗွဲမလောန်တုဲ ဂတဏာမုက်ဂၠံၚ်ကျာ်ဒဵု ပရှ်ကွဳစောတ်ညဳညဳလေဝ်ပရှ်ရ၊ သွက်ဂွံကဵုဒါန်ကုကျာ်လေဝ် ပလေဝ်လဝ်ဗွဲတၟေၚ် ပြေၚ်လဝ်ဗွဲမဒးရးရ၊ နကဵုပညုၚ်ဒေဝတဴဇြဲ ကေၚ်ဒှ်လဝ်မိတၠဂုန်ဟေၚ် စိုပ်အာဇရေၚ်ကျာ်သဗ္ဗညုတုဲ ကလိုဟ်ကွဳစောတ်အိုတ်ရ၊ စွံလဝ်ကွဳစောတ်ဒၞာဲဋ္ဌာန်ဒးရးဒုဟ်ဂှ်တုဲ (ဗွဲတၟေၚ်ကၠာအိုတ်တြဴသာ်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်ကၟိုဟ်အာရ)၊ ကၠာအိုတ်တြဴသာ်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်ကျေဝ်ကျေဝ်တုဲ သွက်ဂွံလုပ်သဳကၠဳခစကျာ်ဂှ် ကဵုသမ္တီညးသ္ကံအိုတ်ရောၚ်။
ကဵုဒါန်ကုကျာ်ကလိဂွံဖဵုလၟုဟ်
ပလေဝ်ဒါန်ကာလဂှ် မာံတပူကဵုတဗဝ်ပြေၚ်လဝ်စၞဒါန် ကွာၚ်မြဳဗကသာဲ စုတ်ပ္ဍဲပ္ၚါန်ထဝ်တုဲ ပြာပ်လုပ်အာဗ္ဂိုန်ကဵုဒါန်ရ၊ သ္ပဝတ်ပၚ်တဲဖျေံက္ဍိုပ်ဗစိုပ်တိ (က္ၜံၚ် တၚ်တဲ က္ဍိုပ်စိုပ်တိညဳသာ) ဆိုက်ပြာပ်မသုန်က္ၜံၚ်ၜါ တၚ်တဲၜါ က္ဍိုပ်မွဲ ဍိုက်ပေၚ်ကဵုပည္စပတိဋ္ဌိတဝန္ဒနာဟေၚ် တၟေၚ်ကွေံကွေံရ၊ (ကောန်ဗၞိက်မသုန်ကၠံ ကဵုကောန်သာကွဳမသုန်ကၠံ မၞိဟ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် နွံဇရေၚ်ကျာ်ဟာ သ္ၚောဲမံၚ်ဟာ ဂွံဂဗကျာ်ကီုဟာ၊ ဂွံသ္ပရှ်ေသှ်ေဖျေံက္ဍိုပ်ကဵုကျာ်ကီုဟာဂှ် တဝှ်ကျာ်ဟွံကၠုၚ် ပ္ညုၚ်ဝၚ်ဓါတ်ကျာ်ရာဇာဝၚ်ဟွံမွဲတုဲ ချပ်ဗ္စာရဏာကေတ်ညိ)။
ကျာ်သဗ္ဗညုဒုၚ်ကေတ်ဒါန်စၞစညးၜါနကဵုဗဗေၚ်ဒေဝတဴပန်မကဵုလဝ်ဂှ်တုဲ သ္ပပြဘိုက်အဃောဝွံဟေၚ်ရ၊ ဓမ္မာကျာ်တံမ္ဂးဂှ် ဗ္စာရဏာကဵုဂမြၚ်ညာဏ်တုဲဟေၚ်သ္ပပြဘိုက်ပိဏ္ဍပါတ် ပစ္စယ်ပန်အိုတ်ရ၊ (ဒၞာဲဟွံဒးဗ္စာရဏာလေဝ်နွံကီု၊ ဗၠးပစ္စဝေက္ခဏဗ္စာရဏာပန်−သပိုၚ်သ္ၚာ ပိဏ္ဍပါတ် ဘာ ဂဥုဲ) လေဝ်ဗၠးအိုတ်ရ၊ ညးတၠဒါန်ဗ္ဂိန်ကဵုကွာၚ်မြဳဗကသာဲ (မူလတြေံ ဗရဳ နာဍူ ကွာၚ်ဗကသာဲ) ဖက်လဝ်တၚ်လာဲကဝ်သဂြာ မၞုံကဵုရှ်ေဇိပ်ဂၠိပ်လောန်၊ ဗၞတ်ကျာ်သဗ္ဗညု အေၚ်လဝ်ပန်စှော်ဒ္စိတ်တ္ၚဲဂှ် ဒးဗစပ်ကဵုအပေါတ်ဒါန်ဏံရ။
လၟိဟ်ထၟတ်ပန်စှော်ဒ္စိတ်ထၟတ် ဗၞတ်တၟာသတ္တာဗၠာဲ ဗ္ဂိန်ကွာ်ကုကျာ်သဗ္ဗညုတုဲ ဂွံဏာပရဲမပြဲမူဗၞိက်လောကဳမွဲအသၚ်ဃဲမွဲခဍဲတိဟွံက၊ ဖဵုဒါန်ဗၠးဒဒိုက်ဇိုန်ကဵုတသိုက်လောကုတ္တဵု မဂ်ဖဵုနိဗ္ဗာန်လေဝ် ဇိုန်ကဵုဗွဲစၟတ်ဟေၚ်ရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် ဒၞာဲကျာ်ဒှ်ဝွံ နွံဗဒါဲတၞံဇြဲမဟာဗောဓိတၞံဇြဲဇၞော် ညးကော်ခဴစ(ဆုဒလာဲကျာ်ဆုပလိုဟ်ကျာ်) ဗွဲလၟေၚ်မွဲမွဲဒၞာဲ၊ ထပှ် ထပှ်သတ္တာဟ၊ ကာလစိုပ်သၟဝ်တၞံဗပိုန် ရာဇာယတသတ္တာဟ သတ္တာဟ လက်ကရဴကြဴတဲ ပေၚ်အာပန်စှော်ဒ္စိတ်(၄၉)တ္ၚဲ ဟၟဲကဵုအာဟာရ ဟွံဂွံသ္ပပြဘိုက်ဏီရ၊ ကျာ်သဗ္ဗညုလေဝ် ရန်ကဵုကောန်ဗၞိက်မည်ၜါ တပူကဵုတဗဝ်ပ္တံလဝ်ပါရမဳမွဲလက်ကဝ်တုဲ ရနုက်ဗပေၚ်ကဵုကုသဵုတၟေၚ်တၟေၚ်ရ။
ညးၜါကောကဵုဒေံတပူတဗဝ်ဂှ် ပ္တံကၠုၚ်ပါရမဳနူလက်ထက်ကျာ်ကြဲပဒုမုတ္တိုရ်(မုတ္တဵု)တေံတုဲ စိုပ်လက်ထက်ကျာ်ဂေါတမပိုဲဏံပေၚ်အာမွဲလက်ကဝ် တွံလဝ်နွံဒၟံၚ်ရ၊ ကျာ်တြဲပိုဲရန်ကဵုညးတၠပါရမဳဂှ်တုဲ (ဒုၚ်ဒါန်လေဝ်ဒုၚ် ကဵုတဆိပ်ကြာလေဝ်ကဵု၊ စွံပ္တန်လဝ်ပ္ဍဲကွးပရဲလေဝ်စွံရ)၊ ကျာ်သဗ္ဗညုဒုၚ်ဒါန်တုဲ နကဵုဂလာန်မၞုံကဵုရှ်သာ သၟာန်ဇာန်တိုန်ကောန်ဗၞိက်ၜါ ဒၞာဲဋ္ဌာန်ဍုၚ်ကွာန်ရာမည၊ ကဵုလဝ်ပယျးဒိုဟ်ကုဨကရာတ်သၟၚ်ဥက္ကလာပ သွက်ဂွံဒက်ပ္တန်ကျာ်စေတဳလ္တူဒဵုသိၚ်္ဂုတ္တရ(ဒဵုသိၚ်ဃုတ်) ဒၞာဲထ္ၜုတ်စွံပ္တန်ဋ္ဌာန်ပနာသၠိုၚ်လဝ်ဓါတ်ကျာ်ဂမၠိုၚ် ပိဇကုမလောန်စဴအာ ကျာ်ကကုသန် ကောနာဂီု(ကောဏာဂီု) ကဿပတေံရ၊ ကာလဂှ် ကျာ်သဗ္ဗညုဇွိတ်သပေါတ်ကၞိပ်နကဵုတဲပုၚ် ဒုၚ်ကဵုဓါတ်သော်ဂမၠိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် (ညးမွဲမွဲ ပန်ပန်တၞုၚ်) ပညုၚ်ထ္ၜးကဵုလဝ်ပယျးဒိုဟ်ရောၚ်။
က္ညနိမန်ဖျဴကလေၚ်စဴတွဵုရးဍုၚ်ဇကု
ပလေဝ်ဒါန်ညးၜါကောကဵုဒေံဂှ် သၠာဲဂတးသွံဗၞိက်ကၠာတုဲ စိုပ်အာကျာ်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် စိုပ်ကျာ်ကၠာ ကဵုဒါန်ကၠာ၊ ကလိဂွံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ကၠာတုဲ စိုပ်အခိၚ်ကလေၚ်စဴရ၊ ကာလဂှ် လ္ၚောဝ်ဂရၚ်ပ္တီကျာ်တြဲတုဲ သွက်ဂွံကလေၚ်စဴတြဴဒေသဇကု ဒးအခိၚ်ကီုရ၊ သၟာဗၟိက်ပရဲပြဲလ္တူပြဲ ပြဲအိုတ်ကၞောတ်ဂှ် ညးၜါဝွံဟေၚ်ရ၊ သ္ကံလ္ၚတ်ကွဳစောတ်မသုန်ကၠံဂှ် ကဵုၚုဟ်လိၚ်တုဲ ကလေၚ်စဴအိုတ်ရ၊ မာံတပူကဵူတဗဝ်ညးၜါကောကဵုဒေံ ကလိဂွံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် လျုၚ်သ္ဍိုက်စိုပ်ကၞောတ် နိမန်က္ညစုတ်ပ္ဍဲကြောတ်ထဝ် သၟိၚ်အိန်မကဵုလဝ်ဂှ်ရ၊ (မဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိသၞာံ ဂိတုဒ္ဂိုန်မသုန်မံက် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ အခိၚ်နူဂယး ကလိဂွံဓါတ်သောဂမျိုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုလၟိဟ်လေဝ်ဟီု ဒ္စါံတၞုၚ်လေဝ်ဂးရောၚ်) ။
ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် က္ညတန်တဴမံၚ်ပ္ဍဲကြောတ်ထဝ်၊ မာံတပူယဵုစွံလဝ်ပ္ဍဲလ္တူကၞိပ်တုဲ ဗွဲမသ္ပဂရဝမ္ၚဵုကျာ်သီုညးၜါ ဆုတ်တိတ်အာသိုက်သိုက်ရ၊ ကာလဂှ် နကဵုစိုတ်လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်လောန် ဝိုတ်ပုၚ်ဝိုတ်သွဝိုတ်စၞးအိုဿီ ပူဇဴလမျီုမာန်ပၠန်ဂှ် ဒှ်တၠုၚ်လအာဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါဟေၚ်ရ၊ နကဵုလၟေၚ်ဂၠံၚ်တြဴဍာန် က္ညဏာဓါတ်ကျာ်ဒေဝတဴအိုန်ဗြီုဂမၠိုၚ် တသိုၚ်ပၠံၚ်ရှ်ေသှ်ေရဴဂဴပူဇဴကွေံကွေံတုဲ ကလေၚ်စိုပ်အာသၞောၚ်ဍုၚ်အစိတ္တပၠန်ရ၊ သၟိၚ်ဍုၚ်ဂှ်ဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်ဓါတ်ဂမျိုၚ် လျုၚ်ဗွဲမလောန်တုဲ အာတ်ပူဇဴ(ကံက်ကေတ်ဓါတ်ကျာ်ၜါဇကုၜါတၞုၚ်)ရ။
နူဂှ်ကလေၚ်ဍိုက်က္ၜၚ်ဂၠုၚ်ဇကုတုဲ က္ညနိမန်ဖျဴဓါတ်ကျာ်ပ္ဍဲၜဳဇၞော်ဖေက်ဂၟော်(ဂၟံက်)ဟၟဲဟေၚ်ရ၊ ဓါတ်သော်ကျာ်မသှ်ေတံဒၟံၚ်တြဴဇကုတြဴတၞုၚ်တံဂှ် ပၠလျးတြဴသာ်တုဲ သတ်ဍာ်ဂမၠိုၚ်မိပ်စိုတ်မြဟ်မြဴပူဇဴရှ်ေသှ်ေအိုတ်ရ၊ သၟိၚ်နာ်လေဝ် ကၠတ်နိမန်ကေတ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ၜါတၞုၚ်ဖျေံဏာဍုၚ်နာ်သ္ပပူဇဴနကဵုရတ်တၞဟ်တၞဟ်သာ်အိုတ်ရ၊ ညးၜါကောကဵုဒေံ သီုကောန်ရဲဗော်သွးဂမၠိုၚ်မသုန်ကၠံ ကံကုသဵုခိုဟ်ကွေံကွေံကီုလေဝ် ဓါတ်ကျာ်ဂမျိုၚ်ဂှ် ဒးအာကမၠတ်သၟိၚ်နာ်ကၠတ်နိမန်ဏာၜါတၞုၚ်တုဲ ၚုၚ်ၚုဇြဟောံဒၟံၚ်အိုတ်ရ၊ ဂွံအာကၠုၚ်ဍုၚ်သ္ၚောဲသ္ၚောဲ ဒုၚ်ဒဒိုက်အကြာဍာ်ၜဳမှာသၟိတ်ဇၞော် တြုံအာဇာနဲဂကူဏံလေဝ် ဂွံဏာဝၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါဖအိုတ်ရ။
သ္ပဟိုတ်ကဵုပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်အပ်အပ်ဂေါဝ်ဂေါဝ်တုဲ ကာလအာဗၞိက်က္ၜၚ်တက်သၚ်ၜဳဇၞော်ဂှ် ပွိုၚ်ၜါစှော်ပန်(၂၄)တ္ၚဲ ဂွံစိုပ်ဍုၚ်မ္ၚးတုဲ ကာလကလေၚ်စဴတြဴဥက္ကလာပဇၞးပိုတ်ဂှ်တှ်ေ ဟိုတ်နူကြဳဇှ်အာနူဘဴဓါတ်သော်ကျာ်ဂမျိုၚ်ဂှ်တုဲ ပိုၚ်ခြာတ္ၚဲဟွံလံအှ်ေဂှ် စိုပ်သၞေဟ်ဍုၚ်မိတိမအိုတ်ရ၊ မဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိသၞာံ ပယျာံဥတုဗြဲ ဂိတုဒ္ဂိုန်စှ်ၜါ(၁၂)မံက်၊ တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါပၠန် ဓါတ်သော်ကျာ်သၟိၚ်အရှန် က္ညစိုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်မည်ဥက္ကလာပရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ တြုံအာဇာနဲဟၟဲကဵုညးပြိုၚ်ပကာန်လေဝ်ဒှ် ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါပေၚ်က္ဍိုပ်ကၠံလေဝ်ဒှ်၊ အကြာဍာ်လပှ်ဇၞော်ဟွံတော်ကဵုလမျီုအိုတ် ချိုတ်ညိဟွံဖေက် ထေက်ကဵုပ္တန်သာသနာလေဝ်ဒှ်၊ ကြဳဇှ်ဓါတ်သော်သဗ္ဗညု ဗရုၜဳမှာသၟိတ်ညိၚ်ဒးအာလေဝ် က္ၜၚ်ဟွံထေဝ်အာထေဝ်ကၠုၚ် အဟုၚ်အာနူဘဴဒေဝတဴအိန်ဗြီု ဘိုၚ်ရီုဗၚ်ထ္ၜလဘာ် မူသာ်ဟွံဒးဆဵုဒဒိုက်ပရိုက်ဘဲတုဲ ကလေၚ်စိုပ်ကၠုၚ်သၞေဟ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဗွဲမလောဲသွာရောၚ်။
အသေအဟာန်ဝေၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ညးၜါကောကဵုဒေံ မာံတပူကဵုတဗဝ် ကေုာံရဲသ္ကံမသုန်ကၠံ စိုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်တုဲ ညးတၠဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် ကဵုဏာပရိုၚ်ကုသၟိၚ်ဥက္ကလာပ ဗလးဏာမၞိဟ်ဇကု ကဵုအာလ္ၚောဝ်ဂရၚ်ပ္တီဨကရာဇ်မည် ပ္ဍဲနန်ထဝ်သ္ၚိကၠတ်တေံရ၊ သွက်ဂွံက္ညဒၚ်တၠုၚ်ဖျဴဏာဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်တုဲ ကဵုအာလ္ၚောဝ်ပ္တီရ၊ ဨကရာဇ်မန်နန်ထဝ်က္ဍိုပ်ဗ္တာၚ်မိၚ်ဒးရမျာၚ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် က္ညစိုပ်ကၠုၚ်လျုၚ်အိုတ်အာကၞောတ်တုဲ နူဌာန်ဇမ္ၚောဲလ္ၚောဝ်ဖျေံက္ဍိုပ် ဗစိုပ်တိကၞဳကတဵုပၚ်တဲ ဂတဏာမုက်လပါ်သၞေဟ်က္ၜၚ်တေံရ။
ကာလဂှ် နကဵုအသံတၠတိညးဍုၚ်မည် ကဵုစဳရေၚ်ပရေၚ်ပ္တိုန်ဒပ်ပၞာန် ပၞာန်တိုက် ပၞာန်စိၚ် ပၞာန်ချေံ သရာဲပၞာန်ဗဵုဗၞာန် အမာတ်ဒဴဗညာညးဍုၚ်ဂမၠိုၚ် ကဵုကျိုၚ်ကျဝ်ကေတ်ကယျိုၚ်ကျေဝ်ကျေဝ်ဂေါဝ်ဂေါဝ်၊ ကယျိုၚ်သၟိၚ်ဨကရာတ် အမာတ်သ္ကိုပ်ပၞာန်ဂၞကျာ်ဇၞော်ဂၞကျာ်ဍောတ် ကမၠောၚ်မောၚ်မဒှ်တံတုဲ ကယျိုၚ်ညးကဵုညး ကဵုကျိုၚ်လဝ်ဗွဲမဒးရးအိုတ်ရ၊ ဗော်သွးဒပ်ပၞာန်မည်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ရပ်လဝ်လွဟ်ဗၞုဟ်သ္ဇၚ်သေဏာတ်ပေၚ်ပေၚ်၊ ဒပ်ကၚ် ဒးသ္အးဂၠံၚ်အာဂတ၊ တၠတိဍုၚ်မည်ကဵုဂၞကျာ်ဇၞော်ဍောတ်၊ အမာတ်ဇၞော်ဍောတ် အိုတ်ကဵုမှာဇန်ဂကူမည်ဂမၠိုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုကိုတ် ဇက်ဂၠောဲတိတ်နူဍုၚ်နန် နူဒၟံၚ်ဇကုဇကုတုဲ အာစိုပ်သၞေဟ်က္ၜၚ်အိုတ်ရ။
ဂ္ညိဂ္ညါတ်လဝ်ဂၠံၚ်ဍာန်သဗာန်ၜါလပါ် နကဵုဇၞော်အလာံသာသနာ၊ ဇၞောဝ်အလာံရာဲတံၚ်ခေါန်၊ ဖ္ဍုၚ်ကၟုဟ်လဝ်ဍာ်မြမောဝ်ပေၚ်ဂၠံၚ်၊ ဂၠံၚ်ဍာန်ဂှ် တၞဟ်နဝေၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်က္ညနိမန်ဖျဴဏာဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ရ၊ ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်(ဓါတ်ကျာ်သရဳရဓါတ်)မ္ဂးဂှ် ဆဵုလေဝ်ဟွံဆဵုမွဲလှ်ေရ၊ ဂွံလ္ၚောဝ်ရဴဂဴသ္ပပူဇဴလေဝ် ဟၟဲမွဲလှ်ေဏီရ၊ ပ္ဍဲအလန်ဏံ ညံၚ်ရဴဂွံညာတ်ဂွံဆဵုဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်ဇကုကျာ်ဂမျိုၚ်ကီုရဒှ်တုဲ သွက်ဂွံပူဇဴရတ်ထဝ်သန် တန်ကဵုဍုၚ်ဒေဝတဴသွဝ်တြဴဘုံဂှ်ဟွံဇြိုၚ်စိုတ် ဖအိုတ်လမျီုတုဲသ္ပပူဇဴမာန်ပၠန်ဂှ် လုပ်အာပ္ဍဲသဒ္ဓါပ္တေဟ်ကျာ်ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ရ၊ ဒ္ဂေတ်ဗက်ဓဝ်လျုၚ်သ္ဍိုက် ကြိုက်ကဵုပူဂဵုအရဳတံဟေၚ် လုက်ဒးလတေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ အလုံမှာဇန်ဂမၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုကိုတ်တံဂှ်ရောၚ်။
အသေအဟာန်သဘၚ်ဝေၚ်ဒုၚ်တၠုၚ် သ္ပပူဇဴဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဝွံ ဟီုထ္ၜးအိုတ်ဟွံမာန်ရ၊ မိပ်ဇြိပ်မြဟ်မြဴမှောဝ်ဇဴစိုတ်ဓါတ် ဂွံညာတ်ဂွံဆဵု ဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်အလဵုဇကုတုဲ ကဵုဒါန်ပူဇဴအပေါတ်ရတ်ထဝ်သန် ပ္တန်ၚုဟ်ဟွံမာန်လေဝ် ကဵုဒါန်ပူဇဴအိုတ်ရ၊ ဆၜိုတ်ကပေါတ်မ္ၚးသၟးဟေၚ် ကဵုဒါန်ပူဇဴမာန်ဂှ်ဟွံသေၚ်ဏီ၊ ကပေါတ်ဝတ္ထုစပ်ကဵုလမျီုခန္ဓဇကုဇကုလေဝ် ကဵုဒါန်သ္ပပူဇဴမာန်အိုတ်ပၠန်ရ၊ ဣဏံလေဝ် လုပ်လၟိဟ်သၠးလမျီုဇဳဝ ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါဗွဲစၟတ်ရ၊ တပူကဵုတဗဝ်ဖျဝ်စိုတ်မာန သ္ပဂါရဝမ္ၚဵုကဵုတၠတိနန်ထဝ်တုဲ ပညုၚ်ထ္ၜးဏာဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် က္ညတန်တဴမံၚ်ပ္ဍဲက္ၜၚ်သီုကြောတ်ထဝ် ပၚ်တဲလၟောဝ်ဏာအဝဲကာယဗွဲမရှ်ေသှ်ေရဴဂဴရ။
ကာလဂှ် အလဵုဇကုဨကရာဇ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကလာပ စှ်ေအာပ္ဍဲဍာ်သၞေဟ်က္ၜၚ်ဗၞတ်လျိုဟ်သိုဟ် သီုကယျိုၚ်ၝောံကိုတ်ဗြကၞေၚ်ရေၚ်မတ်ရတ်နာနာ ဂစိုၚ်မာဖျဝ်ဇကုကာယ က္ညဒုၚ်ကေတ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် ရပ်ဂိုၚ်ယာထ္ၜၚ်ပ္တိုန်သီုကြောတ်ထဝ်တုဲ ပ္တိုန်စွံလဝ်ပ္ဍဲလ္တူကၞိပ်ထ္ၜရပ်လဝ်သီုတဲၜါရ၊ သ္ပရှ်ေသှ်ေရဴဂဴအဲပရဲဗွဲမလောန်တုဲ နိမန်က္ညဖျေံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်မွဲချိုန်ခဏ က္ညစွံပ္တန်လဝ်ဒၞာဲမ္ၚဵုကၞာရတ် ဂ္ညိဂ္ညါတ်ကယျိုၚ် ကျိုၚ်ကျဝ်လဝ်ညံၚ်ရဴဘုံပြာသာတ်ရတ်ထဝ်သန်ကီုရ။
မၞိဟ်ကဵုဒေဝတဴ သၞဴရဴလီၜန် ဇန်လဵုဟွံသှ်ေ ကောံဂၠောဲဇက်ကၠုၚ်ဗဵုလ္ၚောဝ်အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်ရ၊ အလဵုဇကုညး အလဵုဇကုအဲ ညံၚ်ရဴဂွံညာတ်ဂွံဆဵုဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်ကျာ်ဂမျိုၚ်ကီုရ၊ ဓါတ်သော်ကျာ်ဂမျိုၚ်ပၠလျးတြဴသာ် မပ္တံသာ်လမ္စံက် လျးသာ်ထဝ် ဂဵုခွဝ်တၟးအလုံအကးအာကာသမွဲတုဲ လျုၚ်လ္တူလျုၚ် လျုၚ်လောန်သ္တိုတ်လျုၚ်အိုတ်အာကၞောတ်ရ၊ ကတဵုဒှ်အာသဘၚ်ဇၞော်မွဲ ပွိုၚ်မွဲဗဂါပ်ဍောတ်ရ၊ သၟာကွိၚ်ကွိုက်မည်ဂမၠိုၚ် လှ်ေဒယှ်ေတိၚ်တိုက်အခိုက်ကျာ်စှ်ေနူသွဝ် သ္ပပူဇဴဗွဲမရှ်ေသှ်ေရဴဂဴအိုတ်ရ၊ နူကဵုသၞေဟ်က္ၜၚ်ဏံ စဵုကဵုစိုပ်ဝၚ်နန်လှ်ေဒယှ်ပူဇဴနကဵုကွိၚ်ကွိုက် နကဵုအခိုက်ဂၠိုၚ်ကဵုဂကူရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရတုဲ မှာဇန်ဂကူမည်ဍုၚ်ကြိဂုမ္ဗ ဥက္ကလာပဇၞးပိုတ်(ဍုၚ်လ္ဂုၚ်) ဂၠိုၚ်ကဵုကိုတ်အသၚ်ဃဲ ကေတ်ပရဲပွိုၚ်မွဲဗဂါပ်ဍောတ်တုဲ သ္ပပူဇဴရတ်ထဝ်ရတ်သန် ပ္တန်ၚုဟ်ဟွံမာန်အိုတ်ရောၚ်၊ ထံက်ဵုဝေၚ်သဘၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ဖျဴဏာဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် ပခိုၚ်လဝ်သဒ္ဓါပတေဟ် သၠေဟ်ပၟာပ္ဍဲရတ်ကျာ်ဟၟဲတုဲ လုပ်အာပ္ဍဲပယျဵုဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ ကယျာထောံဟွံမာန်ရောၚ်။
တက်က္ဍိုပ်ပူဇဴရဴဂဴဓါတ်ကျာ်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲကာလဂှ် ဒဒှ်ရဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်က္ညနိမန်နၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် ကျာ်ဗဒုၚ်ကဵုပေၚ်ပေၚ်ကီုလေဝ် ဒေက်အာပန်ဇကုတုဲ ပရူပရာဒဒှ်ဝွံ မာံတပူကဵုတဗဝ်ကောကဵုဒေံညးၜါဂှ် လ္ၚောဝ်ပ္တီဨကရာတ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကလာပဗွဲမရှ်ေသှ်ေရ၊ ကာလဂှ် အလဵုဇကုဨကရာဇ်မည်ဂှ်လေဝ် ကဟောန်ကဟေဲထေဲပ္ဍဲစိုတ်စွံလဝ်တုဲ သှ်ပ္တဴပၠောပ်စိုတ်သ္ပအဓိဋ္ဌာန်ရဴသာ်ဝွံရ၊ ယွံကျာ်မၞုံကုပိုန်မပြဲ ယဝ်ရအဲဍိက်ဂွံဒှ်ဒကာကျာ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဍာံမ္ဂးတှ်ေ ဂွံဒက်ပ္တန်ကျာ်စေတဳထဝ်လ္တူဒဵုသိၚ်ဃုတ်ဍာံ၊ ဂွံယိုက်ဒိုက်သာသၞာကျာ်ဍာံမ္ဂးတှ်ေ ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်တံဂှ် ဒေက်အာပန်တၞုၚ်ပန်ဇကု၊ ဒးကၠတ်ဏာသီုဖအိုတ်တံဂှ် သြဝ်−ကဵုဂွံက္ညကၠုၚ်တန်တဴပ္ဍဲကြောတ်ထဝ်ဏံအိုတ်ညိကျာ်၊ ကဵုအဲဍိက်ဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်ဖဲဖဲ ပၚ်တဲဖျေံက္ဍိုပ်အတိုၚ်ပၟိက်ညိကျာ်၊ ဟီုကမြဴတိုန်ဂလာန် လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကွေံကွေံ ပ္တေဟ်ကျာ်လောန်က္ဍၚ် ပၚ်တဲဖျဝ်လ္ၚောဝ်လ္ၚောဝ်ဏာနူဇမ္ၚောဲရ။
ကလာဂှ် ဟိုတ်နူဍိုက်ပေၚ်ကဵုအဓိဋ္ဌာန်စိတုဲ ဓါတ်သော်ကျာ်ဂမျိုၚ် ဓါတ်သော်ဒေက်အာဒးကၠတ်ဏာပန်တၞုၚ်တံဂှ် က္ညကၠုၚ်စိုပ်လဵုမာဲ ဟွံဒးဂၠာဲညးနိမန်နၚ်တုဲ လုပ်တန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲကြောတ်ထဝ်ဂှ် ဗွဲမအံသဝ်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ ဃောဂှ် နကဵုစိုတ်ပ္တေဟ်လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကျာ်ဂမျိုၚ်ဟေၚ် ကလေၚ်ပံက်ကြောတ်ထဝ်အဒေါဝ်ပရိသာတ်မှာဇန် သီုဂၠိုၚ်ကဵုလက်ကိုတ်အသၚ်ဃဲဂှ် အလဵုဇကုသၟိၚ်ဥက္ကလာပ သ္ဂောံညာတ် သ္ဂောံဆဵု သ္ဂောံဗဵုလ္ၚောဝ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ မိပ်စိုတ်အိုတ်ကၞောတ်ရ။
ဟိုတ်နူမိပ်စိုတ်ကွေံကွေံ ပ္တေဟ်လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက် ဓဝ်ပဳတိလောန်အာဗၞတ်စိ၊ ၜေါတ်ဂွံသၞာ်နူကၞပ် ရပ်ကေတ်နကဵုတဲပုၚ်တုဲ ကုတ်က္ဍိုပ်သီုၝောံကိုတ် ဖအိုတ်ကၠေံဇဳဝိလမျီု တုပ်ဗီုတြုံဗောဓိသတ်၊ သ္ပပူဇဴဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်အဃောဂှ်ရ၊ ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂှ် ၜိုန်ရဟၟဲကဵုလမျီုကီုလေဝ် ညံၚ်ရဴမၞုံကဵုလမျီုဂျိုၚ်မံၚ်ကီု က္ညကၠုၚ်စိုပ်ပန်တၞုၚ်ဖအိုတ်ပေၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် လျုၚ်လောန်အာဗၞတ်ၜေါတ်သၞာ်တုဲ ကုတ်ဗပိုတ်က္ဍိုပ်သ္ပပူဇဴမာန်ပၠန်ဂှ် တုပ်သၟဟ်ကဵုတြုံတၠပါရမဳကျာ်တံကီုရ၊ ဣဏံလေဝ် ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ ပေၚ်က္ဍိုပ်ကၠံဟွံကတုဲ ကၟိုဟ်လ္တူကၟိုဟ်လေဝ်ကၟိုဟ်အာရ၊ ဃောဂှ် ဂၞကျာ်ဇၞော်အဂ္ဂမဟေသဳဒေဝဳမပြဲ နကဵုတဲပုၚ်ဗက်ရပ်ကေတ်သၞာ် ပြာ်လမျီုတၠတိဇကုရ။
ဂၞကျာ်ဇၞော်ဟီုပၠာံဗဇးနာနာသာ်၊ ဖေက်ပယျးဒိုဟ်ကျာ်လီုလာ်အာ ကဵုဓဝ်သတိကွေံကွေံတုဲ ၊ သြ−အဲဂွံဒှ်ဒကာဒက်ပ္တန်ကျာ်စေတဳထဝ်ရောၚ်သွံ၊ စွံစိုတ်ပယျးဒိုဟ်ကျာ် မၠာ်မတ်ရံၚ်သ္ၚဳဟွံချဳအာနူဒၞာဲလောဲလောဲဏီရ၊ ဗဵုလ္ၚောဝ်မံၚ်ဓါတ်ကျာ်ဂမျိုၚ်ပ္ဍဲကြောတ်ဖဲဖဲပၚ်တဲလံလံတုဲ အဃောဂှ် ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် ဗလးလျးတြဴသာ် ဗပါ်အမှဲအကးတၟးအာအလုံဒိုဟ်ဒ္စါံပၠန်ရ၊ အလုံပရိသာတ်မှာဇန်ဂမၠိုၚ် ပၚ်တဲလ္ၚောဝ်ရှ်ေသှ်ေ ဖျေံက္ဍိုပ်သ္ပပူဇဴရတ်ထဝ်ရတ်သန်နာနာသာ်အိုတ်ရ၊ အလုံဂကူမည်ဂၠိုၚ်ကဵုအသၚ်ဃဲဂွံဏာပရဲတမတ်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ပ္တေဟ်ရတ်ပိဇြိုဟ်ဇြိုဟ်နက်နက်အိုတ်ရ။
ဨက္ကရာဇ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကလာပ ဂၞကျာ်ဇၞော် ဝဇိရာရတနဒေဝဳ အဂ္ဂမဟေသဳ မွဲဟာန်ကေုာံကောန်ဇာတ်ဂမၠိုၚ်ပိစှော်ဒ္စါံ(၃၈)၊ ကမၠောၚ်မောၚ်မနၚ်စၚ်၊ ညးပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဥက္ကလာပဇၞးပိုတ်အဆက်အဆက် ကောန်စဴကောန်စေက်ပိစှော်ၜါ(၃၂)ဒတောဝ် တၞောဝ်ဨကရာဇ်တံဂှ် ဒှ်ညးမၞုံကဵုလညာတ်ညာန်စဳကၠး တၟးတၟောန်ကွေံကွေံတုဲ လုပ်အာပ်ဍဲပးပထောၚ်ဒွက်ဒက်ဗဗိုန်လဝ်ကွေတ် − ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါဖအိုတ်ရ၊ ဟွံလှ်ကၠဟ်ပ္တိတ်ထောံကွေတ်ကျာ် စဵုကဵုပါ်ကန်ဟွံက၊ စဵုကဵုကဝ်တူကဝ်တန်လေဝ် လညာတ်ဍာံလညာတ်ဇေတ်ကွေတ်ကျာ်ဂှ် တုပ်သၟဟ်ကဵုဇုက်ကၟက်ကံ ဇုက်ထဝ်ကွက်လဝ်အလုံဂကူမည်ဖအိုတ်။
တၠတိညးဍုၚ်မည်ဝွံ ထံၚ်ရံၚ်ကဵုသဒ္ဓါပုထုဇန်တန်လ္တူစိုပ်ကၞုၚ် ပ္တေဟ်လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကျာ်စိုပ်ကၞောတ် ၜေါတ်ပ္တိတ်သၞာ်နူကၞပ် ရပ်လဝ်ဗိုန်န်ဗတ်တ် တက်ဗပိုတ်က္ဍိုပ်သ္ပပူဇဴဓါတ်သော်ကျာ်ဂမျိုၚ်မာန်၊ သၠးဝိညာန်လမျီုဂံၚ်ၚ် ဟွံရံၚ်ကဵုပိုန်သမ္ပတ္တိသၟိၚ်ဨကရာတ် ကောန်ဇာတ်ဂၞကျာ်ဂမၠိုၚ်တုဲ အပ်ဇိုန်ဇကုကဵုကျာ်တုပ်ပ် လုပ်လၟိဟ်က္ဍိုပ်လိက်−ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ−ညးၜါဟၟဲ၊ ဂၠိုၚ်နဲဟွံကဵုလလေၚ်ပေၚ်ၚ်ကၟိုဟ်ဟ် ကၠိုဟ်ပရေၚ်သာသနာကွေံကွေံရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ တၠတိဨကရာဇ်မည်ပိုဲဥက္ကလာပရာဇာ သဒ္ဓါဇၞော်တၟာဒဵုတၟာအကးသၠးလမျီုတုဲ သ္ပပူဇဴဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ်မာန်၊ ပၞောဝ်ကဵုဒါန်ပါရမဳစှ် တဝှ်ကျာ်ညးကော်ခဴစ(ပရမတ္တပါရမဳ) ဒါနတဲသၠုၚ်အိုတ်ရောၚ်။
ဂလာန်ဆက်စပ်ကဵုပရေၚ်အာဲတၟာဲသာသနာ
ပလေဝ်ဒါန်ဂလာန်ဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်အာဲတၟာဲသာသနာ−အာဲတၟာဲဂကူဗုဒ္ဓဘာသာ−ဂကူမည်ပိုဲဂှ် အတိုၚ်တဝှ်ကျာ်မကၠုၚ်ပညုၚ်ထ္ၜးလဝ်ပ္ဍဲပြကိုဟ်အၚ်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဨကကနိပါတ် ဨတဒဂ္ဂဝဂ်ကီု၊ ပရူဂွံကဵုလဝ်ဒါကုကျာ်တြဲပိုဲဒှ်တံ ကၠုၚ်ပ္ဍဲပြကိုဟ်ဝိနယ်မဟာဝါ၊ မှာဝဝ်−ရာဇာယတနဂါထာ၊ ပရူကလိဂွံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ်ပညုၚ်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲအဋ္ဌကထာဝိနယ်မှာဝၚ်၊ အၚ်္ဂုတ္တနိကာယ်ဨကကိပါတ်ဨတဒဂ္ဂဝဂ်ကီု၊ အဋ္ဌကထာအပဒါန်သန္တိကေနိဒါန်ပွံက်ဂေါတမဗုဒ္ဓဝၚ်၊ အနာဂတဝၚ်၊ မူလသၠပတ်ဝၚ်သာသနာတ္ကံသိၚ်ဃဵုကီု သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။
ပၞောဝ်တဝှ်ပြကိုဟ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် အဋ္ဌကထာဝိနယ်မှဝၚ်ဂှ် ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်မဂၠိုၚ်သ္ဂးလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအဋ္ဌကထာအၚ်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဂှ် −ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ်−ပညုၚ်ထ္ၜးလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအဋ္ဌကထာအပဒါန်ှ်−ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂဂၠိုၚ်−ပိုၚ်ခြာလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲပွံက်အဋ္ဌကထာမူလသၠပတ်တ္ကံသိၚ်ဃဵုဂှ် −ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံကေံသ်ဂးလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲအဋ္ဌကထာအနာဂတဝၚ်ဂှ် ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဗၞတ်မွဲကေံစၞောန်ထ္ၜးလဝ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရဒးထံက်ထ္ၜးကဵုသက်သဳပါဠိမ္ဂးတှ်ေ အတိုၚ်သၟဝ်တေံရောၚ်။
(အာဂမတုတ္တိပါဠိသာဓကဂမၠိုၚ်)
(က)−အထဘဂဝါသီသံပရာမသိ၊ ကေသာဟတ္ထေလဂ္ဂိံသု၊ တေတေသံအဒါသိ။ ။ 'တုမှေပရိဟရထာတိ" အဋ္ဌကထာဝိနယ်မှဝဝ်−ရာဇာယတနဂါထာ ။ ။
အဓိပ္ပါယ်တုန်−ပ္ဍဲကာလကျာ်တြဲသ္ပဒတဴသၟဝ်တၞံဗပိုန် ဃောသွိုန်လုပ်စ−ဖလသမာပတ်ဂှ် ကျာ်တြဲဇွိတ်သပေါတ်ကၞိပ်ရ၊ ဇွိတ်သပေါတ်ကၞိပ်တုဲ ခက်ဗာန်မံၚ်ပ္ဍဲတဲအိုတ်ရ၊ ယွံမၞးတံ ဓါတ်သော်အဲကျာ်ဂမၠိုၚ်ဝွံ၊ မၞးတံက္ညနိမန်ဖျဴဏာအိုတ်ညိ၊ ရဴသာ်ဝွံ ဗရုပ်ပံက်ပါၚ်ရမျာၚ် ညံၚ်ရဴဂစေံကြဝိတ်ထဝ်အံသဝ်ဗွဲမလောန်တုဲ ဓါတ်သော်ဂမၠိုၚ်ဂှ်ဒုၚ်ကဵုကုသၟတ်တြုံၜါတံဂှ်ရောၚ်၊ လၟိဟ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် ဂၠိုၚ်လောန်နူဒ္စါံတၞုၚ် ဟွံပ္ညုၚ်ကဵုဏာဒ္စါံတၞုၚ်ကီုလေဝ် ထံက်ကဵုအာဂမယုတ္တိပါဠိမ္ဂးတှ်ေ (ကေသာ) ဗဟူဝစ်(ဝတ်)ဂှ်တုဲ ကျာ်တြဲပိုဲကဵုဏာဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂၠိုၚ်ကွေံကွေံ၊ တပူကဵုတဗဝ်က္ညိနိမန်ဖျဴဏာဓါတ်သော်ဂမၠိုၚ် ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်တဴဗွဲမလောန်ရ၊ စဴအာဒက်ပ္တန်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ် ပ္ဍဲတွဵုရးဇၞးပိုတ်ဥက္ကလာပတိဍုၚ်မည် ဒၞာဲ(ဒဵုတြိကုဗ္ဗ)ဝွံရောၚ်။
(ခ)−သတ္ထာဒက္ခိဏ နဟတ္ထေနသဳသံပရာသိတွာ ဒွိန္နဴမ္ပိဇနာနံ အဋ္ဌကေသဓာတုယောအဒါသိ။ ။ အဋ္ဌကထာအၚ်္ဂုတ္တရိကာယ် ဨကကနိပါတ် ဨတဒဂ္ဂဝဂ်−ဆဋ္ဌဝဂ္ဂ။ ။
အဓိပ္ပါယ်တုန်−နကဵုတဲသတုံ(တဲပုၚ်)ဂှ် ကျာ်တြဲဇွိတ်သပေါတ်တုဲ ကလိဂွံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ်ဂမၠိုၚ် ကဵုကုသၟတ်တြုံဂမၠိုၚ်ၜါ တပူကဵုတဗဝ်တုဲရ။
(ဂ)−ဒက္ခိဏဟတ္ထေန အတ္တနောသဳသံပရာမသိတွာ ကေသဓာတုယောအဒါသိ။ ။ အဋ္ဌကထာအပဒါန် သန္တိကေနိဒါန် ။
အဓိပ္ပါယ်တုန်−နကဵုတဲသတုံ တဲပုၚ်ကျာ်(တဲပုၚ်ဇကုအဲကျာ်) ဇွိတ်သပေါတ်ကၞိပ်တုဲ ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂမၠိုၚ် (ကဵုကုသၟတ်တြုံၜါ)တုဲရ၊ လၟိဟ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုတၞုၚ် ဟွံပညုၚ်ထ္ၜးလဝ်ကီုလေဝ် ထံက်ကဵုအာဂမယုတ္တိပါဠိမ္ဂးတှ်ေ ကေသဓာတုယော ဗဟူဝစ်ဂှ်တုဲ ကျာ်တြဲကဵုဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်တဴဗွဲမလောန်ရောၚ်။
(ပ္ဍဲပွံက်ဂေါတမဗုဒ္ဓဝၚ်−ဇေန် (၃၄၂)ဂှ် ပရူကဵုဒါန်ဟေၚ်ထေၚ်လဵုမံၚ်ဂတဝ်ဒၟံၚ်ရ) ။
(ဃ)−အပုဿဘလ္လိကာနံ ဒွေဘာတိကာနံ မုဋ္ဌိကေသဓာတုယောဒတွာ။
အဋ္ဌကထာအနာဂတတၚ်။ အဓိပ္ပါယ်ဂှ်တှ်ေ ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် ဗၞတ်မွဲကေံဂှ် ကျာ်တြဲကဵုကုသၟတ်တြုံၜါ တပုဿကဵုဘလ္လိက ကောကဵုဒေံဂမၠိုၚ်တုဲ ဂက္ညနိမန်ဖျဴဏာတွဵုရး ဥက္ကလာပဇၞးပိုတ်တေံရောၚ်) ။
(ၚ)−ပ္ဍဲလိက်မူလသၠပတ် တ္ကံသိၚ်ဃဵု (အဋ္ဌကေသဓာတုမုဋ္ဌိယော)နွံဒၟံၚ်တုဲ ကျာ်တြဲကဵုဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် ကုကောန်ဗၞိက်မည်ၜါ တပုဿကဵုဘလ္လိကဒ္စါံကေံဂမၠိုၚ်ရောၚ်ဂှ်သော်ထ္ၜးလဝ်ရ၊ ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုလၟိဟ်သ္ဍာံ၊ ဒ္စါံကေံ၊ မွဲကေံစၞောန်ထ္ၜးလဝ်ၜါနဲဂှ်ကီု၊ ပါဠိၜါဒၞာဲ−ကေသာ ကေသဓာတုယော ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ်ကီု၊ ဂလိုၚ်လဵုဂၠိုၚ်ဂှ်ပၠောပ်ဏာစိုတ်ကဵုလျုၚ် ဖျုၚ်ဏာစိုတ်ပြဲပြဲ ပၚ်တဲလ္ၚောဝ်ရှ်ေသှ်ေ ဖျေံက္ဍိုပ်အိုတ်ညိကလောမည်တံ။ ။
ဟိုတ်ဂှ်ရတုဲ ထံက်ရံၚ်ကဵုတဝှ်အဋ္ဌကထာ အ္စာခၞံပြကိုဟ်အ္စာသၠပတ်မန် ကောန်ညးဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံမၞုံယၟု(မှာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသ)ဒှ်တံ၊ အဋ္ဌကထာဂမၠိုၚ်လေဝ် ဂၠိုၚ်ကဵုကၞပ်ဂှ်တုဲ ဒဒှ်ရဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုတၞုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုလၟိဟ်ဇကု နိမန်က္ညဖျဴဏာအာဒက်ပ္တန်ကျာ်စေတဳလ္တူဒဵုသိၚ်္ဃုတ္တရ သၠိုၚ်ဌပနာလဝ်ဂှ်။
(က) − ကၠုၚ်ပ္ဍဲတဝှ်ပါဠိဝိနဲ ကဵုအဋ္ဌကထာ ။
(ခ) − ကၠုၚ်ပ္ဍဲအဋ္ဌကထာအၚ်္ဂုတ္တရ နိကာယ် ။
(ဂ) − ကၠုၚ်ပ္ဍဲအဋ္ဌကထ ဗုဒ္ဓဝၚ်အနာဂတဝၚ် ခုဒ္ဒကနိကာယ် ။
(ဃ) − ကၠုၚ်ပ္ဍဲအဋ္ဌကထာ အနာဂတဝၚ် ။
(ၚ) − ကၠုၚ်ပ္ဍဲမူလသၠပတ် တ္တံသိၚ်ဃဵု ။
သ္ဂောံဆဵုညာတ်ကေတ်ပ္ဍဲပြကိုဟ်တဝှ်ကျာ် ပြကိုဟ်တၞဟ်တၞဟ်ဂမၠိုၚ်တုဲ ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဇကု ဂွံက္ညနိမန်ဖျဴဂွံစဴဒက်ပ္တန်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ် လ္တူဒဵုသိၚ်ဃုတ် ထ္ၜုတ်လဝ်နူသက္ကရာဇ်ဇၞော် ကၠံပိသၞာံ၊ လ္ၚဵုကေတ်လဝ်ကၠံတြဴသၞာံ ပယျာံဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ပေၚ် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ သၠိုၚ်လဝ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ်(ဂၠိုၚ်ကဵုတၞုၚ်)၊ ဨကရာဇ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကလာပ ဒှ်ဒကာကျာ် တပုဿကဵုဘလ္လိက တပူကဵုတဗဝ်ဒှ်ဒကာဓါတ်ကျာ်၊ ဒက်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ် မၞုံသၠုၚ်(ကၠံဒ္စါံစှော်−၁၈၀)ဟတ်ပြၚ်ပြၚ်၊ စဵုကဵုသၞာံလၟုဟ် (၁၃၆၇) လုကဴပွိုၚ်ၜါလ္ၚီမသုန်ကၠံဒ္စိတ်စှော်ပန်(၂၅၉၄)သၞာံ ပယျာံလံကွေံကွေံ သၠေံပၟာဟွံမွဲရောၚ်။ ။
သဘၚ်ကလောန်မ္ၚဵုဒက်ကျာ်လ္တူဒဵု
ပလေဝ်ဒါန်ဝေၚ်သဘၚ်ဗဵုလ္ၚောဝ်ဓါတ်သော်ကျာ်ဂမျိုၚ် ဇိုၚ်သၞေဟ်ဂၠုၚ်က္ၜၚ် ပ္ဍဲကၞာမ္ၚဵုပြာသာတ်ရတ်၊ ဗၞတ်ဗွဲဗဂါပ်ဍောတ်တုဲ နကဵုအသံတၠတိညးဍုၚ်မည်ဂှ် ကဵုစဳရေၚ်ပြေၚ်ပ္တိုန်ယာန်စိန်ဗ္တာၚ်မ္ၚဵု သွက်ဂွံက္ညနိမန်ဖျဴဏာဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်တံဂှ်ရ၊ ကျိုၚ်လဝ်ကယျိုၚ်စိၚ်ဗ္တာၚ်မွဲဖ္ဍိုက် ကြိုက်ကဵုသ္ပအံသဝ်ဗွဲတၟေၚ်ရ၊ အလဵုဇကုဥက္ကလာပရာဇာ က္ညနိမန်ကေတ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် သီုကဵုကြောတ်ထဝ်ပ္တိုန်ပ္ဍိုက်လ္တူစးစိၚ်ဗ္တာၚ်မ္ၚဵု၊ သံက်စရှ်လဝ်က္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ် အလာံသာသၞာတုဲ နကဵုအသေအဟာန် ဇက်ဂၠောဲကၠုၚ်ဂှ်ဟေၚ် ကလေၚ်နိမန်ဖျဴဏာပ္ဍဲဝၚ်နန်တေံရ၊ ရဲသၟာကွိၚ်ကွိုက်လှ်ေဒယှ်ေဂၠိုၚ်ကဵုအခိုက် တိုက်ဗရုခဗိုန်ဗာတ် ဆာၚ်ခ္ဍေဝ်တၠောတ် ဒးကဵုသၞောတ်ကွေံကွေံတုဲ လှ်ေဒယှ်ေဒုၚ်တၠုၚ်ဖျဴဏာဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်အိုတ်ရ။
စိုပ်ဝၚ်နန်ဨကရာတ် ဒၞာဲဂ္ညိဂ္ညါတ်လဝ်ဂၠံဓါတ်−တိုက်ရတ်ပြဲပြဲက္ညဖျေဴဓါတ်သော်နူလ္တူစိၚ်ဗ္တာၚ်သီုကြောတ်တုဲ သ္ပပူဇဴဒၟံၚ်လုကဴပွိုၚ်ထပှ်တ္ၚဲ (ဗွဲမအောန်အိုတ်)ကၠိုဟ်ယးကၠိုဟ်ဗ္တံ၊ ခၞံကာကုသဵုပ္ဍဲကဵုဝၚ်နန်ပၠန်၊ ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ပၠလျးတြဴသာ် ဗပါ်ဒကးအမှဲဟွံဟဲလောဲလောဲဏီတုဲ ဒုၚ်သ္ပပူဇဴမၞိဟ်ဒေဝတဴဗြမှဴအိန်ဗြီု တုပ်ဗီုဇကုကျာ်ဂမၠိုၚ် မွဲသၞောတ်ဓဝ်ရ၊ မှာဇန်ဂကူမည်ဂမၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုအသၚ်ဃဲတံဂှ် ကောံကၠုၚ်ဂြုဂြု ညးဗျုဒတဲကဝါ ကောန်ၚာ်ယိုက်လေၚ် သ္ပတၟေၚ်ကဵုသဘၚ်ပူဇဴဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဗ္တံ ခၞံကာကုသဵုအလဵုဇကုတုဲ သ္ပပူဇဴလဝ်ရတ်ထဝ်ရတ်သြန် မပ္တံလစိန် လကံက်တဲ ဇုက်ကၟက်ကံ ဂရးထဝ်သန်ပ္တန်ၚုဟ်ဟွံမာန်တံရ။
အလဵုဇကုဨကရာတ် အမာတ်သ္ကိုပ်ပၞာန် မွဲဟာန်ကေုာံဂၞကျာ်ဇၞော် ဍောတ် ဗော်သွးဒပ်ပၞာန်ပန်ကၞိပ် အမာတ်ဒဴဗညာရာဇာပြောဟိတ် အ္စာနိမိတ်သၞဲ ရဲသၟာဗ္ၚသၟာကလောန် အ္စာဘာကွးဘာ၊ ဣသိမည် တာပဿဂမၠိုၚ် (တာပသ) ညးလဵုမွဲဟွံသှ်ေ ဗ္တံတတ္ၚဲဇက်ဂၠောဲကၠုၚ်ကြောပ်ကြောပ် ဗဵုလ္ၚောဝ်သ္ပပူဇဴဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် အတိုၚ်ပၟိက်စိုတ်အိုတ်ရ၊ အခိၚ်စသုၚ် ဒုၚ်သဇိုၚ်မှာဇန်အခိၚ်ဍာ်ယာမ ဒုၚ်သဇိုၚ်ပေၚ်ပေၚ်ပၠန်ဂှ် ဒှ်ညးလျိုၚ်တၠခန္ဓသၟိၚ်ဥက္ကလာပရာဇာဟေၚ်ရ၊ ပ္ဍဲသဘၚ်ပူဇဴဓါတ်သော်ဏံလေဝ် လုပ်အာပယျဵုဒၞက် ဒွက်စရၚ်ကေၚ်ကာ(ဗုဒ္ဓဘာသာ ဆီယာဲအပါ)ဖအိုတ်ရ။ ။
ပ္ဍဲအရာလျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကျာ် သဒ္ဓါပုထုဇန် တန်လ္တူသဒ္ဓါဂကူအရဳတံရ၊ ဨကရာဇ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကလာပရာဇာ တၠတိဍုၚ်တြိကမ္ဗ တိဂုမ္ဗ ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဗီုလျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကဵုဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂှ် သၟိၚ်ဨကရာဇ်လဵုမွဲဟၟဲ ဟွံဆဵုပ္ဍဲဝၚ်ဓါတ်ကျာ် ပ္ဍဲရာဇာဝၚ်မည်ဂမၠိုၚ်တုဲ ဒကာကျာ်စေတဳဓါတ်သော် ကော်ခဴစကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဝွံဟေၚ် တၟေၚ်အိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲသာသၞာကျာ်ပိုဲ (ကျာ်တြဲဂေါတမပိုဲသ္ပပရိနိဗ္ဗာန်)တုဲ ပ္ဍဲအရာလျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကျာ်စိုပ်ကၞောတ်အထောတ် မှာဇန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဨကရာဇ်မဇ္ဇျိမဒေသ သၟိၚ်အဖာတသတြုမွဲတၠဟေၚ် တၟေၚ်နူဨကရာဇ်တၞဟ် တဝှ်ပြကိုဟ်နွံဒၟံၚ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲအရာပ္တေံလျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ကျာ်သၠးလမျီုမာန်ဂှ် ဨကရာဇ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကာလာပရာဇာ ကဵုသၟိၚ်အဇာတသတြုၜါတၠဟေၚ် တၟေၚ်နူသၟိၚ်တၞဟ်ဂမၠိုၚ်တုဲ ပၠောပ်လဝ်ပ္ဍဲဝၚ်ပရဲရောၚ်။ ။
ဓါတ်သော်ကျာ်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် ဒုၚ်သ္ပပူဇဴမၞိဟ်ဒေဝတဴဗြမှဴအိန်ဗြီု နိဂီုဍုၚ်ရးကွာန်မည်ဂမၠိုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဗ္တံတတ္ၚဲတုဲ အတိုၚ်ပယျးဒိုဟ်ကျာ်ဟေၚ် ဒကာတၠဓါတ်ကျာ်လ္ၚောဝ်ပ္တဳဨကရာဇ်မည်ရ၊ ဝေၚ်သဘၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ဏာဓါတ်သော်ဂမျိုၚ် နကဵုအသေအဟာန်တၟေၚ်တၟဟ်တုဲ စိုပ်အာဒဵုသိၚ်ဃုတ်အိုတ်ရ၊ ဗွဲကိုပ်ကၠာ ကြဴကြာတ်ဓါတ်သော်ကျာ်နကဵုဍာ်မ္ၚဵုမပြဲ ပ္ဍဲကၟာမွဲဒၞာဲရ၊ သၟိၚ်အိန်ဂှ်ဒှ်ညးအာဂတပၠတြဴမှာဇန်ဂမၠိုၚ်တုဲ နကဵုကွဵုထဝ်ကွဵုသန် ရပ်ဂန်ကေတ်အိုတ်ရ၊ မၞိဟ်ကဵု(ဂကူမည်)ကဵုဒေဝတဴတံ ခါဲၜံက်ဒဵုဒၞာဲသၠိုၚ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂှ်အိုတ်ရ။ ။
ဂလာန်ဆက်စပ်ကဵုသက္ကရာဇ်ဒက်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်(ကျာ်ဓါတ်သော်)ဂှ်တှ်ေ ကျာ်ဇၞော်အ္စာကုသလ ဘာမည်ယျေတာယှေဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊ ဗွဲကြဴဘာကျာ်သြဳဍုၚ်လ္ဂုၚ် ချူလဝ်ဝၚ်ဓါတ်ကျာ်လ္ဂုၚ်နွံဒၟံၚ်ရ၊ ညးချူလဝ်သက္ကရာဇ် မဟာသက္ကရာဇ်ကၠံတြဴ(၁၀၆)သ္ဂောံဆဵုကေတ်တုဲ ဂၠာဲမံၚ်ဒဵုသိၚ်ဃုတ်ဂှ် သၟးလံအာပွိုၚ်ပိသၞာံသ္ဂးလဝ်ရ၊ သၟိၚ်အိန်ဂှ် ဒှ်အပါအံက်သၟိၚ်ဥက္ကလာပ တၠမတ်ဒိပ်ဏောၚ်၊ တ်ဒိပ်ဟီုဂှ် အတိုၚ်တဝှ်ကျာ် ဍောတ်တ်သောဲသောဲ သ္ၚောဲသ္ၚောဲ ထုက်က် ဂၠုက်က် ဗၠိုက်က် ဗွိုက်တီုတီုညိကီုဟွံသှ်ေ ကၞာတ်ညာတ်အာမာန်ဖအိုတ်ရ၊ အ္စာကဝိတၞဟ်သ္အာၚ်လေဝ် ချူကှ်ေလဝ်တုပ်ကဵုလိက်ကျာ်ဇၞော်အ္စာ(မှာထေရ်ပါလိတ ဘာဓါတ်ကျာ် ကွာန်ကၟာဝက် ရးဇြာ)၊ (မိက်ဂွံကေတ်မဟာသက္ကရာဇ် ကၠံပိ−၁၀၃)သၞာံရောၚ်။
ဟိုတ်နူညာတ်ကေတ်နကဵုမတ်ဒိပ်သၟိၚ်အိန်မာန်သာ်ဝွံအဵု ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိ(၁၀၃)သၞာံဟေၚ် ဟွံဝေၚ်ကာကုသဵု ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ပေၚ် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ၊ အလဵုဇကုတၠတိညးဍုၚ်မည် သၟိၚ်အိန် ဒကာဓါတ်သော် အ္စာပရန်မည် ကၠောန်ခၞံဒက်ပ္တန်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ် လ္တူဒဵုသိၚ်ဃုတ်ဂှ်ရ၊ ဒၞာဲဂှ် ဒှ်အကြာဒဵုဂမၠိုၚ်စဵုဗိုၚ်လဝ်ဒ္စိတ်စှော်ဒ္စိတ်(၉၉)မ၊ ဒဵုဇၞော်သၠုၚ် ခဗိုၚ်ထောံတၞံဒယာၚ်ဇၞော်မွဲတၞံတုဲ နကဵုအစဳရေၚ်သၟိၚ်အိန် ဒေဝိန်သွဝ်ၜါ မပ္တံဍိုတ်ထဝ်သန်ဒက်ပ္တန်လဝ်ရုပ်ရဴနာနာသာ်၊ သ္ပလဝ်အဓိဌာန်ကၟောန်ကၟောန် သောန်ဗဒှ်လဝ်ရုပ်ဒကာကျာ် ဒကာဓါတ်သော် နကဵုထဝ်ထမၞောတ်၊ ပၞာၚ်တိုၚ်ထဝ် ပ္ကဴထဝ်ပ္ကဴသန် ပၟတ်ဟွံပၠိုတ် ပ္ကဴဟွံအေဲဇြ ဍိုက်ပေၚ်ကဵုဣဒ္ဓိကြဳဇှ် ဒယှ်တမ္ညဝ်ဒၟံၚ်လုကဴပွိုၚ်မွဲကဝ် စဵုကဵုကဝ်တူတေံရောၚ် ။ ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲသၠုၚ်ကျာ်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ် ဗဒါဲသီတၠအရှန်(ဒကာသီသၟိၚ်ဥက္ကလာပ) ချူပုတ်လဝ်လိက်တၟံ နကဵုဘာသာဗၟာ သက္ကရာဇ်ဒက်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ် မဟာသက္ကရာဇ် ကၠံပိသၞာံ ပယျာံဂိမှန္တဥတု ထ္ၜးလဝ်သက်သဳခိုၚ်ကၠိုက်လောန် စၞောန်ထ္ၜးလဝ်နွံဒၟံၚ်တုဲ သွက်ဂွံတီ ညးညးအဲအဲ ဒးရံၚ်ဗှ်လ္ၚတ်ထေက်ကွေံကွေံရောၚ်။ ။
လိက်တၟံဒှ်သက်သဳခိုၚ်ခိုၚ်
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲလိက်တၟံသီသၠုၚ်ကျာ်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဗဒါဲဂၠံၚ်ကွဳစက်ဍာန်ဇၞော်ဂှ် ပရူဂိတုတ္ၚဲဂွံဓါတ်သော် ပရူဂိတုဒက်လဝ်ကျာ် ပုတ်လဝ်သာ်ဝွံရ၊ ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိ(၁၀၃)သၞာံ၊ ဂိတုဒ္ဂိုန်မသုန်မံက် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဂှ် ကလိဂွံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ်တုဲ ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိသၞာံဂှ်ဟေၚ် ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ပေၚ် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါဂှ် ဒက်ပ္တန်လဝ်ကျာ်စေတဳဝွံရောၚ်၊ (သၠုၚ်ကျာ်ဟၟဲ) သီဂှ်ဒှ်သီခမဳတၠအရှန်တံကၠံဒ္စါံ(၁၀၈)ဇကုထ္ၜုတ်လဝ်ရ၊ ပရူဒဒှ်သၟိၚ်မည်ဥက္ကလာပဂွံဒှ်ဒကာကျာ်ကီု၊ ဒက်ပ္တန်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်တုဲ ပ္ဍဲမရနုက်ကဵုပိသၞာံ မဟာသက္ကရာဇ် ကၠံတြဴ(၁၀၆)သၞာံဂှ် တၞဟ်နခမဳသၚ်ရာမညဂမၠိုၚ် ဂွံပတုဲကံဥပေါသ် ဥပုဟ်ကီု၊ ဨကရာဇ်မည်ဥက္ကလာပရာဇာ လ္ၚောဝ်ပ္တီတၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ကၠံဒ္စါံ(၁၀၈)ဇကုတုဲ ကဵုထ္ၜုတ်လဝ်သီဝွံရောၚ်။
( မိဒကောၚ်ဗိုတ်သၠိုက်အဘိသိက်တုဲ ဂွံဒုၚ်ယၟုဂၞကျာ်−ဝဇိရာရတနဒေဝဳ အဂ္ဂမဟေသဳရောၚ်)
ကောန်သၟိၚ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် (ကောန်သၟိၚ်ဥက္ကလာပ) ပိစှော်ဒ္စါံ(၃၈)တၠဂှ်လေဝ် ဒှ်ခမဳပ္ဍဲသီတၠအရှန်(တၠအရှန်တံဗှ်ကဵုခမဳပယျၚ်)ပ္ဍဲသီဂှ်ရ၊ သ္ပဟိုတ်ကဵုခမဳတၠအရှန်တံမထ္ၜုတ်လဝ်သီု (ဒကာသီသၟိၚ်မည်ဥက္ကလာပ က္ညနိမန်ကဵုထ္ၜုတ်လဝ်သီုဂှ်တုဲ) သီဝွံ သီုတၠအရှန်မှာဇန်တံမကော်ခဴစရောၚ်၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ သက္ကရာဇ်ဂိတုတ္ၚဲကလိဂွံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဂမၠိုၚ် ဂၠိုၚ်နူဒ္စါံတၞုၚ်ကီု၊ သက္ကရာဇ်ဂိတုတ္ၚဲ ဒက်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ်ကျာ် ဓါတ်သော်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ကီု၊ ဒကာကျာ်စေတဳဂှ်ကီု ချူပုတ်လဝ်နကဵုဘာသာဗၟာနွံဒၟံၚ်တုဲ အာအာကၠုၚ်ကၠုၚ် ဒစုၚ်ရံၚ်ထောံမွဲၜါဝါအိုတ်ညိ။ ။
ကောန်တြုံပရဲ ကောန်ပြဲပြဲဂမၠိုၚ် ပိစှော်ဒ္စါံဂှ် ဂွံဒှ်အာခမဳပ္ဍဲသီတၠအရှန် နူမဟာသက္ကရာဇ်ကၠံတြဴသၞာံတေံတုဲ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် သာသၞာမည်ပိုဲဇၞော်မောဝ်ဂဵုလဟဵုကွေံကွေံရ၊ ဂကူမည်ပိုဲ နွံပ္ဍဲတွဵုဍုၚ်ရးဇၞးပိုတ်ဥက္ကလာပဂၠိုၚ်ကဵုကိုတ်အသၚ်ဃဲတံဂှ် ဂွံသ္ပအ္စာကဵုအခဳတၠအရှန်ကၠံဒ္စါံဇကု ဂွံကလၚ်ပၚ်မှိၚ်ဓဝ်၊ ဂွံဒ္ဂိုန်ဂိုၚ်ကေတ်သဳလ၊ ဂွံရနုက်ဗပေၚ်ဒါနပါရမဳ သဳလပါရမဳဒှ်တံ၊ ဂွံခၞံကာကုသဵု ပ္ဍဲတံဇိုၚ်ခမဳတၠအရှန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်ဥပးကွးကျာ်ပြဲပြဲတဲလ္တူအိုတ်တုဲ လုပ်အာပ္ဍဲကိုန်ဇာတာ ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာအပါဖအိုတ်ရ။ ။
ခမဳမည်ကောန်ဨကရာဇ်ပိုဲဂမၠိုၚ်တံဂှ်လေဝ် ဍိုက်ပေၚ်ကဵုသဒ္ဓါပ္တေဟ်လျုၚ်သ္ဇုၚ်သ္ဍိုက်သာသၞာဇေတ်တ် ဗလေတ်ထောံတသိုက်ကာမဂုန်၊ ရုန်ဒဴတိတ်အာနူသမ္ပတ္တိကၟိန်ဍုၚ်နန်ထဝ် ဗွဝ်ပိုန်လောကဳတၞဟ်ဟ်သာ်တုဲ တုပ်တဴညံၚ်ရဴဇုက်ဗၠဲဂွါထဝ်သန် သၠိုက်စုတ်ပ္ဍဲကံဇကုဇကုကီု၊ ပြီုစုတ်နေက္ခမ္မပါရမဳပေၚ်ပေၚ် ဟွံဒုၚ်လေၚ်ကွေတ်ပြဲပြဲ တံၚ်ဂြဲပၠောပ်ပ္ဍဲ(ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ) လအာတုပ်ကဵုမအံက်မိအံက်တၠဂုန်သီုဖအိုတ်ရ၊ ဂွံတီဝၚ်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ်တှ်ေ ပိုဲဒးဂၠာဲလ္ၚတ်ကွေံကွေံရ၊ အ္စာသၠပတ်မည်ပိုဲကၠာကၠာတေံတံဂှ် ညးတံချူကှ်ေလဝ်ပ္ဍဲကဵုသၠရိုတ်တုဲ နူဂှ်ပ္တိုန်စက်တက်ပ္တိတ်နကဵုလိက်ကၞပ် ခေတ်စက္ခောရ၊ ဝၚ်ဓါတ်ကျာ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ကျာ်စေတဳထဝ် ကျာ်ဨကရာဇ်မန်ပိုဲဂှ် ဆက်စပ်ကဵုသက္ကရာဇ်ပ္တန်ကျာ် သၠုၚ်ကျာ်လေဝ်ချူကှ်ေလဝ် သၠုၚ်ကျာ်ဒှ်အပန်မသုန်ဂကူရ၊ မူလသၠရိုတ်မည်ဂှ် ၜါစှော်ဒ္စါံ(၂၈)ဟတ်၊ ဗၟာဂှ်ပန်စှော်(၄၀)ဟတ်၊ ကျာ်ဇၞော်အ္စာကုသလဂှ် ပန်စှော်ဒ္စါံ(၄၈)ဟတ်၊ ပါဲနူဂှ်ပၠန်ၜါစှော်ပန် ပန်စှော်ပန် (၂၄−၄၄)ဟတ်ဟေၚ် ဗ္ၜတ်လဝ်ဟွံတုပ်ညးသ္ကံရောၚ်။
မတ်ဒိပ်သၟိၚ်အိန်ရံၚ်ဗစိန်ကွေံကွေံ
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲလက်ထက်ကျာ်တြဲနာဲဂေါတမဝွံ ပၞောဝ်ကဵုကွးသာဝကကွးကျာ်အရဳ ခမဳတၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ဂွံလဝ်မတ်ဒိပ်တၟေၚ်တၟဟ်တၞဟ်နသညာန် သာတ်ၜက်အာ ထောၚ်ကၠိုဟ်အာ၊ ညာတ်ကေတ်သ္ကောဲသ္ကောဲ၊ သောဲသောဲဗြောဲဗြောဲ၊ ဍောတ်တ်သွက်သွတ်မာန်ဂှ် “မှာထေရ်အနုရုဒ္ဓ” မွဲဇကုဓဝ်ဟေၚ်ရ၊ တၞဟ်နသ္ပတၟေၚ်ပ္ဍဲသာသၞာတုဲ ကျာ်တြဲကဵုလဝ်တဆိပ်ကြာ ပ္ဍဲအရာမတ်ဒိပ် “ “ဨတဒဂ္ဂ”ရ၊ ပြဲလ္တူပြဲ−ပြဲနူကွးအဲကျာ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် “နာဣဏံအနုရုဒ္ဓဟေၚ်ရ” ကျာ်တြဲဗရုပံက်ပါၚ်ပ္တိတ်ရမျှာၚ် အဒေါဝ်ကွးသၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်ဓမ္မတာကျာ်တံရ၊ ဗီုဂှ်ကီုရ၊ ဒေဝတဴဇၞော်ဣဒ္ဓိနာနူဘဴသၟိၚ်အိန် သၟိၚ်ဗြီုတံဂှ်လေဝ် ဂွံလဝ်မတ်ဒိပ် ဂၠိုၚ်ဂၠၚ်ကွေံကွေံရ ။ ။
သၟိၚ်အိန်ဒုၚ်လဝ်ပယျးဒိုဟ် ကျာ်လေဝ်ဂွံလဝ်မတ်ဒိပ်ပေၚ်ပေၚ်ရ၊ မတ်ဒိပ်သၟိၚ်အိန်တှ်ေတုဲရ၊ ဒဵုထပှ် ဇြပ်ဒ္စါံ တီုတီုဒုတ်ဒုတ် ဇြိုဟ်ဟ်ဗၠိုက်က် ကြိုက်ကဵုညာတ်ခိုဟ်ဟ်ဒၟံၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ဒးဂၠာဲမံၚ်ဒဵုပညုၚ်ကျာ် ပွိုၚ်ပိသၞာံဟီုဂှ် “မတ်ဒိပ်သၟိၚ်အိန်ဝွံ ဒးအာမလံလက်ကၠိုဟ်ဟာ မတ်သဗုၚ်သပါအာဟာ ဒှ်အာယဲမတ်ဟာ မတ်ယဲစုၚ်စပ်ဟာ”၊ မတ်ဒိပ်သၟိၚ်အိန်မ္ဂးဂှ် နူဍုၚ်သွဝ်တာဝတိံတေံ သ္ၚဳရံၚ်စှ်ေဍုၚ်လိုက်လောက ဌနဘုံပိုဲမၞိဟ်မာန်ဏီတုဲ (ညာတ်မံၚ်ဖအိုတ်) ဟွံဒးစှ်ေကၠုၚ်ဍုၚ်မၞိဟ်ဏံရ။
ဟိုတ်နူဟိုတ်မမိက်ကဵုမွဲမွဲစိ သၞာတၟံပဏ္ဍုကၟဝ်သၟိၚ်အိန်ချဳဇတဝ်အာနူဒၞာဲဂမ္တဴဂမ္တာန်တိုန် မံၚ်စံၚ်ဟွံမာန် ချဳဇတဝ်ထတ်သ္ကာတ်လောန်တုဲ ဂါဲဝါဲဂါဲဝါဲ ဂါဲအာဂါဲကၠုၚ် “မံၚ်ဟွံပိုၚ် ပခိုၚ်ဇကုဟွံမာန်” ဒးသ္ၚဳရံၚ်စှ်ေဍုၚ်လိုက် ကြိုက်ကဵုဒးစှ်ေကၠုၚ်ဍုၚ်ပိုဲမၞိဟ်ဗွဲမပြဟ် တဝှ်ကျာ်နွံဒၟံၚ်ရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရတုဲ ဍုၚ်သွဝ်ကဵုဍုက်လိုက်ပိုဲ ဗၞတ်ဂလိုၚ်လဵုသ္ၚောဲ၊ နန်ဨကရာဇ်သၟိၚ်ဥက္ကလာပကဵုဒဵုသိၚ်္ဃုတ္တရနွံမူစိဂါဝုတ် မူစိဂရုတ်ဂၠဴရောဟီုဂှ် ချပ်စန်စာရံၚ်ညိ၊ ကြပ်မံၚ်ဂလိုၚ်ဏံရလေဝ် သၟိၚ်အိန်ဟွံညာတ်ဒဵုသိဃုတ်ဟီုဂှ်ဒှ်ဟွံဂွံမိက်ဂွံဟီုရ၊ ဆဂးဂှ် တးပါဲထောံပၟိက်အ္စာကၞေဟ်ကၠာကၠာတေံဟွံသေၚ်တုဲ ဗီုနွံမံၚ်ပ္ဍဲလိက်သၠရိုတ်ဂှ်ကဵုနွံကၠာရ၊ ပၟိက်အဲ သၟိၚ်အိန်ညာတ်ကေတ်နကဵုမတ်ဒိပ်ဇကုမာန်ဒၟံၚ်တုဲ ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိသၞာံ ပယျာံဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ပေၚ် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ ဒက်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ် ပ္ဍဲကဵုလ္တူဒဵုသိၚ်ဃုတ်(သိၚ်္ဃုတ္တရ)ဝွံရောၚ်။
(ဒကာကျာ်လ္ဂုၚ် ဨကရာဇ်မည်ဂမၠိုၚ် အဆက်ဆက်ဒက်သၠုၚ်ပ္တိုန် ဒဵုစိုပ်အခိၚ်ဍုၚ်လီု မၞုံသၠုၚ်ၜါကၠံပန်စှော်ထပှ်(၂၄၇)ဟတ်ကဵုမသုန်ၝောံတဲ၊ ဝၚ်ဓါတ်ကျာ်လ္ဂုၚ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာကုသာလဘာကျာ်သြဳမည် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပညုၚ်ထ္ၜးလဝ်ရ၊ သွက်ဂွံတီသၠုၚ်ကျာ်လ္ဂုၚ် လၟုဟ်လက်ထက်သၟိၚ်ဗၟာတံ အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ်မည်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဒးတော်ထ္ၜးပၠန်ရ၊ သက္ကရာဇ်ကျာ်(၂၅၄၅)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၆၃)သၞာံ၊ ဂိတုပဌမဒ္ဂိုန်မွဲမံက်၊ အလဵုဇကုအဲကျာ်ဇၞော်ပါလိတ ကော်အ္စာဘာမည် ကွာန်ဘာခနေံ(ဘာဟနေတ်) ရာမညအံၚ်သူတုဲ ညးတော်လဝ်ဂွံသၠုၚ်ၜါကၠံစှ်တြဴ(၂၁၆)ဟတ်ကဵုပန်မိဟ်ရ၊ တော်လဝ်နကဵုဗ္ၜတ်ပေဂှ် အရေဝ်ဝေါဟာမည် ပိုဲညးကော်ခဴစတၚ်ရောၚ်၊ မူဟိုတ်ဂွံသဝ်စှ်ေအာပိစှော်မွဲ(၃၁)ဟတ်ဂှ်ရော ချပ်ဗ္စာကေတ်အိုတ်ညိ)။ ။
ဂကူမည်ကၠာကၠာတေံ သ္ပတံနူသၟိၚ်ဨကရာတ် အမာတ်သ္ကိုပ်ပၞာန် မွဲဟာန်ဂၞကျာ်ဇၞော်ဍောတ်၊ ကောန်ရးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် စဵုကဵုစိုပ်လက်ထက်ဍုၚ်မည်လီု ဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ သက္ကရာဇ်ကျာ်(၂၃၀၁)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၁၁၉)သၞာံ ပယျာံဗြဲကဵုဍာ် ဂိတုပသာ်ဒ္စါံစွေက် တ္ၚဲသိုက်ဂှ် ဂကူမည်ပိုဲဒးတၞီဗၠိုက်စှ်ေအာ နကဵုဘယ်ဨကရာဇ်ပၞာန်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျ၊ အကြာဂှ်ဂှ် ဟိုတ်နူဂွံဒှ်လတ်ဒကာကျာ်ဘုတ်ဘာ ဒကာသာသၞာ ယိုက်ဒိုက်လဝ်ခမဳသၚ်မည် နကဵုဒကာပစ္စယ်ပန် ဖအိုတ်လဝ်သန်ဂၠိုၚ်ကဵုအသၚ်ဃဲ ဂွံပရဲဘဝလၟုဟ် ကဵုဘဝဂတစိ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ဇေတ်တ်ဟၟဲကဵုကွေတ်မ္ၚးသာသၞာရ။
ပ္ဍဲဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံလေဝ် နူကၠာဍုၚ်ဟွံလီု စဵုကဵုလီုသက္ကရာဇ်ကျာ်(၁၆၀၁)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၄၁၉)သၞာံ၊ ပယျာံဗြဲကဵုဍာ် ဂိတုဇှ်ေစှ်မွဲမံက်တ္ၚဲစန် ပ္ဍဲဗေသာခနက်သတ်၊ (နက်သတ်ပြေၚ် ၉−၁၄−မ−လောကသိဒ္ဓိ−၁၆) ပယျာံဂယး၊ အကြာဂှ်ဂှ် ဟိုတ်နူဂွံဒှ်လဝ်ဒကာကျာ်ဘုတ်ဘာ ဒကာသာသၞာ ယိုက်ဒိုက်ထံက်ပၚ်လဝ်ခမဳမည်ဂမၠိုၚ် နကဵုဒကာပစ္စယ်ပန် ဟွံခၠန်မွဲဝါဏီအဵု စဵုကဵုပါ်ကန်စိ၊ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ဍက်ဍက် ဟွံဖက်ကဵုကွေတ်အလီဆီမ္ၚးသာသၞာရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကူမည်ပိုဲ နူကလိဂွံဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် ဂွံဒၚ်ယၟုဂကူဗုဒ္ဓဘာသာ ကၠာနူဂကူညးတၞဟ်တံ မပ္တံဗၟာ ဂလာ ကြုက် မူမဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိ(၁၀၃)သၞာံ၊ စိုပ်လၟုဟ်သက္ကရာဇ်ဍုၚ်((၁၃၆၇)သၞာံ၊ လုကဴပွိုၚ်ၜါလ္ၚီမသုန်ကၠံဒ္စိတ်စှော်ပန်(၂၅၉၄)သၞာံ၊ ပယျာံလလံဂလိုၚ်ဏံ ဗိုန်ဇၟံပ္ဍဲပရေၚ်ကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ သၠးလမျီုကဵုသာသၞာမာန်ဒၟံၚ်တုဲ ထေက်ကြိုက်ကဵုဒးသ္ပအံသဝ်ဗွဲတၟေၚ်ရောၚ်။ ။
သၠုၚ်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ် သၠုၚ်အိုတ်ကၞောတ်
ပလေဝ်ဒါန်ဂလာန်ဆက်ဟီုသၠုၚ်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ်ဂှ်တှ်ေ ဟီုထ္ၜးကဵုတုဲအာရ၊ ပါဲနူမသုန်ဂကူဂှ် နူဂကောံလိက်ပတ်မည်ဍုၚ်သေံက္ၜၚ်ကံက် တက်ပ္တိတ်လဝ်လိက်ဗွဟ်မည်တန်တတဳယ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၅၅)သၞာံ၊ ဨကရာဇ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကလာပ ဒကာကျာ်လ္ဂုၚ်ဒက်သၠုၚ်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ် မၞုံသၠုၚ်တြဴစှော်တြဴ(၆၆)ဟတ်၊ ဗ္ၜတ်လဝ်သၠုၚ်ကျာ်လ္ဂုၚ် သၠုၚ်နူမသုန်ဂကူမသုန်နဲဂှ်ရ၊ သၠုၚ်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်သၠုၚ်အိုတ်ဂှ် ပ္ဍဲလိက်ဗၟာ “သမန္တစက္ခုဒဳပနဳ”တောဲအဋ္ဌမ၊ ဇေန်−၄၁၂၊ တက်ပ္တိတ်လဝ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ၊ ညးချူထ္ၜးလဝ်သက္ကရာဇ်ဂိတုတ္ၚဲ တုပ်ကဵုနဲမဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိဂှ်ရ။
အလဵုဇကဨကရာဇ်မည်ဥက္ကလာပရာဇာ (ဖျေံကဵုဍိုတ်ထဝ်ဍိုတ်သန် ရပ်ဂတာတဲပသဲ ဒက်ထောံဗၞတ်သၟဟ်ရထတုဲ ကဵုအ္စာပရန်−ကရန်မည်ဒယှ်ဂမၠိုၚ် ကဵုဒက်ပ္တိုန်စဵုကဵုနွံပၟိက်ရ)၊ ဂွံသၠုၚ်ကၠံဒ္စါံစှော်တြဴ(၁၈၆)ဟတ်ကဵုၜါမိဟ်မသုန်လပုဟ်ရ၊ သၠုၚ်က္ဍိုၚ်ပိစှော်(၃၀)ဟတ်၊ သၠပါၚ်က္ဍိုၚ်ၜါစှော်ဒ္စါံ(၂၈)ဟတ်ၜါမိဟ်ကဵုမသုန်လပုဟ်ရ၊ သၠုၚ်က္ဍိုၚ်ပိစှော်(၃၀)ဟတ်၊ သၠပါၚ်က္ဍိုၚ်ဒ္စိတ်(၉)ဟတ်ကဵုမွဲမိဟ်၊ ဗွိုက်ဇၞော်−ဇမၞော်က္ဍိုၚ်ၜါစှော်ဒ္စါံ(၂၈)ဟတ်ရ၊ ဗ္ၜတ်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ်ဝွံ လုကဴပွိုၚ်ကြပ်စိုပ်မသုန်စှော်(၅၀)ဟတ်ရ၊ ဗ္ၜတ်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ်ဝွံ လုကဴပွိုၚ်ကြပ်စိုပ်မသုန်စှော်(၅၀)ဝှ် ဟဂွံဗှ်ဟဂွံဆဵုညာတ်မွဲလှ်ေဏီတုဲ ဗက်လ္ၚတ်မှတ်လွဳပရာ ဂၠိုက်ဂၠာဲဒၟံၚ်ဝၚ်ဓါတ်ကျာ် ရာဇာဝၚ်မည်တၞဟ်တၞဟ်သာ် ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံပယျာံမလံလရ။ ။
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ကျာ်(၂၅၃၉)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၅၇)သၞာံဝွံဟေၚ် ဂွံဆဵုတၟေၚ်တၟဟ် ဂွံဗှ်ကေတ်လိက်ဝၚ်ဓါတ်ကျာ်လ္ဂုၚ်မွဲကဏ္ဍတုဲ ဂွံတီသၠုၚ်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ် (သၠုၚ်အိုတ်ကၞောတ်)ရ၊ လိက်မူလနဲကျာ်ဇၞော်ဗၟာ အ္စာတၠဒယှ်မၞုံယၟု “မှာထေရ်အဒိစ္စ” ဘာဇေတဝန် ကွာန်မုၚ်ယိုဲရးဗၟာတေံ၊ ကလိဂွံတဆိပ်ကြာဨကရာဇ်ဗၟာၜါထပ်ၜါတန် ဒးရးသန်ဟေၚ်ရ၊ နူသ္စဒက်ကျာ်ဂှ် ကဵုဒက်လဝ်သၠုၚ်−၁၈၆−ဟတ်ပြၚ်ပြၚ်တုဲ ဗ္ၜတ်ဝွံဟေၚ် တၟေၚ်တၟဟ်အိုတ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သၠုၚ်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဒကာကျာ်ဨကရာဇ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကလာပ၊ ဒကာဓါတ်ကျာ် မာံတပူကဵုတဗဝ်၊ ကျာ်သဗ္ဗညုကဵုလဝ်ယၟုတပုဿကဵုဘလ္လိက ကေုာံ သၟိၚ်အိန်မှာဇန်ဂကူမည်အလုံတွဵုရးဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဥက္ကလာပဇၞးပိုတ်ဂမၠိုၚ် ဒက်ပ္တန်လဝ်ကျာ်စေတဳထဝ် ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ် မၞုံသၠုၚ်ကၠာအိုတ် ကၠံဒ္စါံစှော်တြဴ(၁၈၆)ဟတ်ပြၚ်ပြၚ်ရောၚ်။
မၚ်မွဲအာဲတၟာဲဒှ်စရာဲဂကူ
ပလေဝ်ဒါန်အဆက်ဨကရာဇ်ဥက္ကလာပရာဇာ ကောန် စဴ စေက်ပိစှော်ၜါ(၃၂)ဒတောဝ်ကီု၊ အဆက်ဨကရာဇ်သမလရာဇာဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ ပိစှော်ပန် ပိစှော်သုန် ပိစှော်တြဴ (၃၄−၃၅−၃၆)ဒတောဝ်ကီု၊ ဝၚ်ဓါတ်ကျာ် မုဟ်တဴနာဲကလျာဏ ဘာတၟိကွာန်ဖအံက် မုက်လိက် − ၂၂ − လၟိဟ်သၟီမည်ဂမၠိုၚ် ပန်စှော်ဒ္စိတ်(၄၉)ဒတောဝ်ကီု၊ (၁၃၃၉)သၞာံ တက်ပ္တိတ်လဝ်၊ ပၞောဝ်ကဵု ဥုနသၚ်္ချာရိုဟ်လၟိဟ်ယုတ်ဒေက်ညိည၊ အဓိကသၚ်္ချာရိုဟ် လၟိဟ်ဂၠိုၚ်တိုန်ညိညဂှ် လၟိဟ်မသုန်စှော်(၅၀)ဒတောဝ်ကီု၊ ဨကရာတ်မည်ပိုဲဂလိုၚ်ဂလိုၚ်ဏံ ညးတံမၚ်မွဲကၠုၚ်အာဲတၟာဲဂကူတုပ်သၟဟ်ကဵုမၚ်မွဲအာဲတၟာဲတိဍာ်ကၠံသွဝ်ပိုဂြပ်ဇကုဟွံက မၚ်မွဲကၠုၚ်အပေါတ်သာသၞာလေဝ် စဵုကဵုဍုၚ်လီု နကဵုဘယ်ပၞာန်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျရောၚ်။ ။
ဨကရာတ်မည်ပိုဲ ညးမဒှ်ဒကာကျာ် ဒကာသာသၞာအဆက်အဆက်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ပ္ဍဲအခိၚ်အုပ်ဓုပ်ပိုၚ်ပြဳဂွံလတ်အလဵုအသဳအလုံတွဵုရးဍုၚ်မန်ဖအိုတ် ဒ္စိတ်စှော်တြဴ(၉၆)ဍုၚ်၊ ဒက်သၠုၚ်ပ္တိုန်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဒတောဝ်တုဲ သၠုၚ်တိုန်အာအတိုၚ်ဗ္ၜတ်လ္တူတေံရ၊ နကဵုစိုတ်လျုၚ်ဇြုၚ်(သ္ဇုၚ်)သ္ဍိုက်ရတ်ပိပြကာ ပ္တေဟ်ကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာဇြိုဟ်ဟ်နက်က်၊ သၠးဂြပ်ဂၠိုၚ်ကဵုကိုဋ်(ကိုတ်)အသၚ်ဃဲ ကေတ်ပရဲဘဝလၟုဟ်ကဵုဂတဟေၚ်ရ၊ အပ်ပြာပ်လမျီုဇကုကဵုကျာ်ဂမျိုၚ်−စၞးကျာ်ဂမျိုၚ်မာန်ပၠန်ဂှ်သ္ဂောံဆဵုကေတ်ရ။
အလဵုဇကုသၟီဨကရာတ်ပိုဲ ဖျေံထဝ်ဇကုကျာ် ပူဇဴသ္ၚာထဝ်အလုံဇကုကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ် ပ္တိုန်က္ဍိုၚ်ကျာ်စေတဳဍုၚ်လ္ဂုၚ်တၟိ(က္ဍိုၚ်ထဝ်) ဗွဝ်ရတ်တၞဟ်ဟ်သာ်တုဲ က္ညနိမန်နၚ်ခမဳသၚ်အ္စာတၠမည် အ္စာသၠပတ်မည်ဂမၠိုၚ် မဂၠိုၚ်လဆောဝ်ပိပန်လ္ၚီမသုန်လ္ၚီ ဗဒါဲလက်ဇကု ကဵုဒါန်ဖါပ်သၚ်ဗ္စခရှ်စရိုဟ်ဍာ် ပါ်ပရံကုသဵုဇိုန်ပိုန်ကဵုသတ္တံရ၊ ပ္ဍဲသဘၚ်ကုသဵုကဵုဒါန်ဇၞော်ဇၞော်ဝွံ အလဵုဇကုသၟီဨကရာတ်အမာတ်သ္ကိုပ်ပၞာန်(မူလတြေံ)၊ သ္ကိုပ်ပၞာန်မွဲဟာန်ကေုာံ ဂၞကျာ်ဇၞော်ဂၞကျာ်သၟတ် ကမၠောၚ်(ကမၠောန်)မှောၚ်မ ကောန်ဍုၚ်ကွာန်၊ ညးဒိုက် ညးလွေဟ်သမ္ၚေဟ်သေဋ္ဌဳသၟာကလောန် သၟာဗ္ၚအလုံဂကူမည်အိုတ်သီု မိပ်စိုတ်လပါ်ကုသဵု ကဵုသာဓုကာအိုတ်ရ၊ အလဵုဇကုတၠတိ ကဵုဂၞကျာ်ရပ်ဍာ်ဒဂေါၚ်ထဝ် စဝ်စရိုဟ်ကိုဟ်ဆာဲဖျေံတုဲ ရာဒၞာမိက်ကဵုတသိုက်လောကုတ္တဵု မဂ်ဖဵုနိဗ္ဗာန်အိုတ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲအရာကေတ်ပရဲဝွံ လုပ်အာကိုန်ဇာတာ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ပေၚ်က္ဍိုပ်ကၠံဟွံက ကၟိုဟ်ဇွောဝ်တိတ်အာလေဝ် ဇွောဝ်တိတ်သိုက်သိုက်အိုတ်ရောၚ်။ ။
သဘဴဓဝ်ဒှ်တုဲဒးလီု ဗီုဍာ်လတိုပ်ဒးသၟူတ္ၚဲ ကၠေံအာအိုတ်အာဂှ်ကီု တၞောဝ်ဒတောဝ်ဨကရာတ်မည်ပိုဲမၞုံကဵုကြီဇှ်အာနုဘဴ ပိုန်ဒယှ်တှ်နာနာ လုပ်စိုပ်အာသ္ကေံတဲဗၟာအံၚ်ဇြယျ လုပ်စိုပ်အာသ္ကေံတဲသၟီမရဏဏဴဟွံဗၠေတ် ဗလေတ်ဟွံဗၠးအိုတ်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပြံၚ်သၠာဲအာဲတၟာဲတိဍာ်ဇကု ဒှ်အာဂြပ်အာဲတၟာဲဂကူညးတၞဟ်(ဂကူဗၟာ)၊ ရာဇာဝၚ်ပိုတ်သ္ကုတ်အာတုဲ နူသၞာံ(၁၁၁၉)တေံ၊ လၟုဟ်(၁၃၆၇)သၞာံ၊ လုကဴပွိုၚ်ၜါကၠံပန်စှော်ဒ္စါံ(၂၄၈)သၞာံ၊ အလဵုအသဳဂကူဗၟာတံပိုၚ်ပြဳလဝ်အလုံတွဵုရးဍုၚ်မည်ပိုဲဖအိုရောၚ်၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ နူသၞာံဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳတန်တေံ စိုပ်သၞာံဍုၚ်လီု၊ လုကဴအပိုၚ်အပ္ဍဲပွိုၚ်တၠတိဇကုအုပ်ဓုပ်လဝ်ဗွဲမသၠးပွး−ဘာ်လ္ၚီသၞာံပြၚ်ပြၚ် ထံက်ပၚ်လဝ်သာသၞာ ထံက်ပၚ်လဝ်ပရေၚ်ပညာ၊ ထံက်ပၚ်လဝ်ပရေၚ်သၟာကလောန်သၟာဗ္ၚ၊ ပံက်လဝ်ဒပ်ပၞာန်တိုက် ပၞာန်စိၚ် ပၞာန်ချေံ ပၞာန်ဍာ်၊ မၠာ်သ္ၚဳအရၚ်ဂကူမည်သက်သက် ကဵုတိတ်ဗၠးအာနူဘဝပၠက်ဘဝဍိက်ဂကူညးတၞဟ် ဒးမၚ်မွဲလဝ်အာဲတၟာဲ ဒှ်စရာဲကျာ်သြဳဂကူဇေတ်တ်ဍာံဍာံပြပြတုဲ ကိတ်ညဳကဵုမဗဳဇ (မဗိဇ္ဇ မူလတြေံ) “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ဍာဲဍာဲ သၠာဲပြံၚ်ထောံအရံၚ်ဍေံဟွံဟေၚ်ရောၚ်။ ။
တွဵုရးဇၞးပိုတ်ဥက္ကလာပ
ပလေဝ်ဒါန်မာံတပူတဗဝ်ကောဒေံဂှ် ဒှ်ဒကာဓါတ်ကျာ်၊ ကျာ်သဗ္ဗညုကဵုယၟုမတိပ်ကြာဂှ် “တပသ္သ−ဘလ္လိက” တပုသ္သဂှ် ဒှ်အာပူဂဵုအရဳသောတပန်၊ ဘလ္လိကဂှ် ဒှ်အာတၠအရှန် တန်တဴပ္ဍဲအရဟတ္တမဂ်ဖဵုရောၚ်၊ (ထဝှ်ကျာ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲပြကိုဟ် ထေရဂါထာအပဒါန်ပွံက်ရေထဂါထာ−၁−၆၀)၊ ဒကာကျာ်ဓါတ်သော်ကျာ်စေတဳထဝ်ကျာ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် ဨကရာဇ်မည်ဥက္ကလာပရာဇာ−မအံက်ညးသၟိၚ်အိန်၊ မိအံက်ညးမိလၟု−မိကမု၊ မအံက်မိကမုဂှ် လဇုဣသိမညိ၊ ကောန်သၟိၚ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်သၟိၚ်ဥက္ကလာပ ပိစှော်ဒ္စါံ(၃၈)ဂှ် ဒှ်ခမဳပ္ဍဲသီတၠအရှန်သၠုၚ်ကျာ်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ်၊ မဟာသက္ကရာဇ်ကၠံတြဴသၞာံဂှ် တၠအရှန်ဂမၠိုၚ် ကၠံဒ္စါံ(၁၀၈)ဇကုဗှ်ကဵုခမဳရ၊ ဒကာသီဂှ် ဨကရာဇ်မည်ဥက္ကလာပရာဇာဟေၚ်ရ။
တၞောဝ်ဒတောဝ်သၟိၚ်ဨကရာဇ်မည်ဥက္ကလာပရာဖာ ကောန်စဴစေက်ဒှ်တံ နွံမံၚ်ပိစှော်ၜါ(၃၂)ဒတောဝ်ရ၊ လၟိဟ်သၞာံဥက္ကလာပရာဇာပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်တွဵုရးဇၞးပိုတ်ဥက္ကလာပဟၟဲကီုလေဝ် နကဵုအနုမာနဆိၚ်ဆခယျထေၚ်ကေတ်ပိစှော်ၜါဒတောဝ်ဂှ် “ဘာ်လ္ၚီသၞာံ”ပြၚ်ပြၚ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဂကူမည်ဂကူရာမညပိုဲဂှ် နူမဟာသက္ကရာဇ်ကၠံပိသၞာံ ဂိတုဒ္ဂိုန်မသုန်မံက် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ ကျာ်တြဲနာဲပိုဲဂေါတမကတဵုဒှ်ကျာ် ဂွံဗၞတ်ပန်စှော်ဒ္စိတ်(၄၉)တ္ၚဲတုဲ မာံတပူကဵုတဗဝ် က္ညနိမန်ဖျဴနၚ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် ဒုၚ်ဖျဴနၚ်သာသၞာကျာ်ဗစိုပ်ဍုၚ်မညိဥက္ကလာပဇၞးပိုတ် အိုတ်ကဵုတွဵုရးဂၠးတိဍုၚ်မည်ဒ္စိတ်စှော်တြဴ(၉၆)ညးကော်ခဴစဂကူမည် ဂကူဗုဒ္ဓဘာသာကၠာအိုတ်ရောၚ်။ ။
( တွဵုရးဍုၚ်ပိုဲ လုပ်စိုပ်အာသ္ကေံတဲဂကူဗၟာ ပၠံၚ်ဗ္တိုန်ကေတ်လဝ်ကဵုတီညိ )
သွက်ဂွံတီလၟိဟ်သၞာံဂကူမည် ဂကူဗုဒ္ဓဘာသာ။ ။
သက္ကရာဇ်သာသနာဂယိုၚ်ဂှ်တန်၊ ဟုဲကဵုဝှ်ကျာ်ပန်ဣသုန်၉၄၅)ဝှ်။
ဥပမာသာသနာကျာ်ဂယိုၚ်လၟုဟ် − ၂၅၄၉ သၞာံ၊ ဍုၚ်−၁၃၆၇ သၞာံ၊
− − ၄၅ = ဒှ်အာ ( ၂၅၉၄)သၞာံ။
တွဵုရးဥက္ကလာပဇၞးပိုတ်ဂှ် ဗွဲကဴတၞောဝ်ဒတောဝ်ဨကရာဇ်မည်ဂမၠိုၚ်ပိုတ်သ္ကုတ်အာအိုတ်တုဲ ပၠောပ်လဝ်ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မည်ဗဂေါဟံသာဝတဳ၊ သမလရာဇာဒှ်တံ၊ ဗညာဒလရာဇာဒှ်ကၞောတ်၊ လၟိဟ်ဨကရာဇ်မည် ပိစှော်တြဴ(၃၆)ဒတောဝ်ပြၚ်ပြၚ် ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဇကုဗွဲမသၠးပွး လုကဴဘာ်လ္ၚီသၞာံပြၚ်ပြၚ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံတီလၟိဟ်ဨကရာဇ်မည်ကဵုလၟိဟ်အာယုက်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်−ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ ဍုၚ်စရာဲကျာ်သြဳဂကူမည်တုဲ ဒးစၞောန်ထ္ၜးကဵုမွဲအပိုၚ်အခြာပၠန်ရောၚ်။ ။
ဍုၚ်မည်ဟံသာဝတဳစရာဲကျာ်သြဳဂကူ
ပလေဝ်ဒါန်အတိုၚ်ကျာ်ပိုဲပျးလဝ်ဒိုဟ်ဂှ် သက္ကရာတ်သာသၞာ မွဲလ္ၚီကၠံစှ်တြဴ(၁၁၁၆)သၞာံ၊ စူဠသက္ကရာတ်တတဳယပရိစ္ဆေဒ မသုန်ကၠံပန်(၅၀၄)သၞာံ၊ ပယျာံတိုပ်စှ်ေဂိတုမာ်မွဲမံက် တ္ၚဲစန် ဂွံနက်သတ်(နကျတ်−နက္ၜတ်)ဒ္စါံ သၟိၚ်အနန်စှ်ေကၠုၚ်ပ္တန်ကဵုဍုၚ်ဟံသာဝတဳ နကဵုဣဒ္ဓိမဇၞော်ရ၊ နိမိတ်ဗဒှ်ကဵုကၟာၚ်ဍုၚ်ဍုန်နန်ထဝ် ပြသာသာတ်ထဝ် ဓလဝ်ကဵုက္ဍိုၚ်ဗ္တာၚ် ကုသမလကုမ္မာ သ္ပကာမ္ၚဵုသၠိုက်အဘိသိက်တုဲ အပ်ဇိုန်ကဵုကောန်သၟိၚ်ၜါ သမလကုမ္မာၚ သမလရာဇာကဵုပသၟိၚ်တိုန်နန်၊ ဒေံဝိမလကုမ္မာကဵုပသၟိၚ်ဍောတ်ဥပရာဇာဂတဗော်သွးမှာဇန်တံရ၊ ဨကရာဇ်မည်သမလရာဇာ ပသၟိၚ်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳပိစှော်ၜါ(၃၂)ဍုၚ် ဒုၚ်တဲပိုၚ်တိဍာ် ပိုၚ်ရးဇၞးပိုတ်ဗွဲကိုပ်ကၠာအိုတ်ရ။ ။
ညးၜါကောကဵုဒေံ မၚ်မွဲအုပ်ဓုပ်ဂကူမည် ပွိုၚ်ဍုၚ်ဖါသီ(၃၂)ဍုၚ် မံၚ်မလ၊ ဒဵုပသဲ၊ ဍုၚ်သရက်ဒှ်ပယျဵုမည်၊ ဍုၚ်လ္ဂုၚ်အသိတည္ဇနနာဂဵု၊ ဍုၚ်ဒလ(ပါဒ)၊ ဍုၚ်သြေၚ်)ဍုၚ်သေၚ်)၊ ဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ(၃၂)ဍုၚ်၊ (မတ်တၟံ−မတ်တၟ−၃၂)ဍုၚ်၊ သုဓမ္မဝတဳ(သဓီု)၊ တ္ကံခၟိုၚ်−ရးဇြာ−ရးတၞၚ်သဳ ပါလုပ်ဖအိုတ်တၞဟ်ခြာဒၟံၚ်ရ၊ မုဟ်တၟံပိစှော်ၜါဍုၚ်ဂှ် လုပ်အာပွိုၚ်ဍုၚ်သုဓမ္မဝတဳ−သုဘိန္နနဂရ−သုဝဏ္ဏဘူမိ−ဍုၚ်သဓီုရ၊ ကာလဍုၚ်သဓီုလီုအာနကဵုဘယ်ပၞာန်ဗၟာဓဇန်စှ် အနဝ်ရထာဗတိုက်သၠေက်ထောံဂှ် ဗွဲကြဴပၠောပ်လဝ်ပ္ဍဲပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်တၟံ(၃၂)ဍုၚ်ရ။
သမလရာဇာဒှ်တံ၊ ဗညာဒလရာဇာဒှ်ကၞောတ် ပသၟိၚ်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဇကုဖအိုတ်ဒ္စိတ်စှော်တြဴ(၉၆)ဍုၚ်ရ၊ ဒက်လဝ်ကျာ်စေတဳမံက်တဴ−မုဟ်တဴဖျေံထဝ်ဇကုကျာ်ဖအိုတ် ဖျေံထဝ်က္ဍိုၚ်ကျာ်ပေၚ်ပေၚ်တုဲ ဂွံဒုၚ်ယၟုဒကာကျာ်၊ ဒကာသၞာ၊ ဒကာဘာ၊ ဒကာဇြပ်၊ ဒကာသီ၊ ဒကာဘုတ် သၠးပွးဂြပ်ပ္ဍဲတိသၞာ ပိုၚ်ခြာဟွံမာန်ရ်၊ (အ္စာသၠပတ်မည်ကၠာပိုဲဂှ် ညးတံချူစ−ဘာသၞာခ္ဍန်ထောံတုဲ−သၞာ−ချူအပ်ဂပ်ဝ်ဒၟံၚ်ရ)၊ ပ္ဍဲခေတ်တၠတိပိုဲပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်မည်ဗွဲမသၠးပွးဂှ် သွက်ဂွံစဵုဒၞာသၞသတြုကၟိန်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ် ဒးပံက်စွံလဝ်မုက်ပၞာန်ဒုတ်ဒုတ် ဝုတ်ဒိုဟ်ပေၚ်က္ဍတ်ဒၟံၚ်ရ။
လွဟ်တဲဗၞုဟ်သ္ဇၚ် ဗၞုဟ်ဂဒံၚ်တ္ၚဒြၚ်တ္ၚဇဵု၊ နူဂ်သောန်ဗဒှ်လွဟ်သေဏာတ်မၠံက်ဇၞော်မၠံက်ဍောတ် အပေါတ်ပၞာန်နာနာသာ်ရ၊ ဒပ်ပၞာန်တိုက်−ပၞာန်စိၚ်−ပၞာန်ချေံ−ပၞာန်ဍာ်−ဂၠုၚ်လေဝ်စွံလဝ်ပေၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ဗ္ဂပ်လဝ်လွဟ်နာနာဖအိုတ်ရ၊ ညးဒုၚ်ကာသၟိၚ် မပ္တံအမာတ်ဇၞော်အမာတ်ဍောတ်၊ သရာဲပၞာန် သ္ကိုပ်ပၞာန် ဗိုလ်ဗဵုပၞာန်အ္စာရာဇာပြောဟိတ် အ္စာနိမိတ်သၞဲဂမၠိုၚ်ကီု၊ အ္စာကွတ်ပညာပၞာန်−ကွတ်တဲ ကွက်စက်ဂမၠိုၚ်ကီု ဖျေံကဵုလဝ်လျိုၚ်ပေၚ်ပေၚ်ဖအိုတ်ရ။ ။
(ခေတ်ပဌမဟံသာဝတဳ)
လၟိဟ်သၟိၚ်မည် လၟိဟ်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ် ။
သမလရာဇာဒှ်တံ၊ တိဿရာဇာဒှ်ကၞောတ် ၊
လၟိဟ်သၟိၚ်မည်ဂမၠိုၚ် စှ်ထပှ်(၁၇)ဒတောဝ်၊
လၟိဟ်အာယုက်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ် ၜါကၠံပိစှော်ထပှ်(၂၃၇)သၞာံ၊
ကလိလောန်အာသၞာံလ္တူဂှ်တုဲ လ္ၚုသုန်ဂြာံနူသၟိၚ်မည်လုကဴပွိုၚ်ပိကၠံစှ်ၜါ(၃၁၂)သၞာံရ၊ ဂကူဗၟာနူဍုၚ်အၚ်ဝ ဍုၚ်ဗကာံစှ်ေကၠုၚ်အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ်မည် ဂကူမည်အလုံတွဵုရးဍုၚ်မည်ဂမၠိုၚ်ဒ္စိတ်စှော်တြဴ(၉၆)ဍုၚ်တံဂှ် နဒဒှ်ဘဝဍိက်ဘဝဂၠုဲ ဘဝပၠက်ဒးဒုၚ်ၚိတ်ကလက်(ကမၠက်)လဝ်အခေါၚ်မၞိဟ်လၟိဟ်သၞာံ(၃၁၂)သၞာံပြၚ်ပြၚ်ရောၚ်။ ။
ဨကရာတ်မည်သမလရာဇာ ကေုာံ ဂၞကျာ်သုဝဏ္ဏဒေဝဳ (မိခပဳထဝ် မိန်မၠသ္ကဝ်)၊ ဃောပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဟေၚ် ဒက်လဝ်ကျာ်စေတဳမံက်တဴ(မုဟ်တဴ)လ္တူတၟံဒသ္သနမြၚ်သိတ၊ မၞုံသမၠုၚ်မသုန်စှော်ပန်(၅၄)ဟတ်၊ ဗွိုက်ၜါကၠံမသုန်စှော်(၂၅၀)ဟတ်၊ သက္ကရာတ်ကျာ်(၁၁၁၆)သၞာံ ဂိတုစဲမွဲမံက် တ္ၚဲသိုက်စိုပ်ဒတုဲအာရ၊ ဖျေံထဝ်အလုံဇကုကျာ် က္ဍိုက်ကျာ်ဖျေံထဝ်ပေၚ်ပေၚ်ရ၊ သၠိုၚ်လဝ်ဓါတ်ကျာ်ဂၠိုၚ်ကဵုကၠံဇကု၊ ဓါတ်သော် ဓါတ်ၚေက်၊ ဓါတ်သၞေံတဲဒှ်တံရောၚ်၊ (ဥပ္ပန္နသုဓမ္မဝတဳရာဇာဝံသကထာဇေန်−၇၈) စၞောန်ထ္ၜးလဝ်ရ၊ သၠုၚ်ကျာ်ကဵုဗွိုက်ကျာ်ဟၟဲ၊ ပ္ဍဲလိက်ဝၚ်ဓါတ်ကျာ်မုဟ်တဴ နာဲကလျာဏဘာတၟိ ကွာန်ဖအံက် တက်ပ္တိတ်လဝ်နူသက္ကရာတ်ဍုၚ်(၁၃၃၉)သၞာံ၊ မုက်လိက် ၁၅−ဒှ်တံ သ္ၚဳရံၚ်အိုတ်ညိ။ ။
ပ္ဍဲကဵုမုက်လိက်(၂၄)ဂှ် ချူလဝ်တၞောဝ်ဒတောဝ်ဨကရာတ်မည်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳဖအိုတ် ပန်စှော်ဒ္စိတ်(၄၉)ဒတောဝ်ဂွံဆဵုကေတ်ရ၊ ယၟုဟွံမံက်ဂတဝ်လေဝ်နွံ၊ မံက်ဂတဝ်လေဝ်နွံဒၟံၚ်တုဲ ပၟိက်အ္စာရာဇာဝၚ်မည်ဂမၠိုၚ် အတိုၚ်ချူထ္ၜးလဝ္ဂှ်ဟေၚ်ဒးဒုၚ်တဲရ၊ ပ္ဍဲလိက်ရာဇာဝၚ်မည် ပိပွိုၚ်ဒုၚ်ယၟုရာမညဝွံ မူလလိက်ရာဇာဝၚ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာကုသလဘာမည် ယျေတာယှေဍုၚ်လ္ဂုၚ်၊ ဗွဲကြဴဘာကျာ်သြဳမည်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ချူခၞံလဝ်လၟိဟ်ဨကရာတ်မည်ဂမၠိုၚ် သမလရာဇာဒှ်တံ၊ ဗညာဒလရာဇာဒှ်ကၞောတ် ပိစှော်ပန်(၃၄)ဒတောဝ်၊ ကျောဝ်သ္ၚဳရံၚ်တုဲသ္ဂောံဆဵုကေတ်ရောၚ်။ (နွံပၟိက်ဂှ်−၃၆−ဒတောဝ်−မွဲဝါဒ)။
ဂလာန်ရာဇာဝၚ်မည် ဇၞော်ဥပ္ပန္န−ဇေန်−၉၅−ဂှ်စၞောန်ထ္ၜးလဝ်သာ်ဝွံရ။
နူသၟီသာမလကုမ္မာဂှ် ဒဵုမစိုပ်တိသ္သကုမ္မာ−သၟီ−၁၇−ဒတောဝ်ဝွံ လုကဴ−၁၅၀−သၞာံ၊ မပသၟီပ္ဍဲဍုၚ်ဟံသာရာၚ်ဆာဲတဴဗွဲမလောန်တုဲ သုန်အာရ၊ ဒှ်အာလၟေၚ်အပိုၚ်ရးဗကာံအဝ−ရ၊ နူဂှ်လုကဴ−၅၆၃−သၞာံ၊ လ္ၚုအာတုဲ ပ္ဍဲလ္အိတ်ဂှ် ကာလသာသၞာကျာ်မစိုပ်−၁၈၂၉−သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် ပ္ဍဲစတုတ္ထပရိစ္ဆေဒတုန်လေဝ် ဒှ်−၆၄၇−သၞာံ၊ ဒှ်ကြဴဝါရောဝ်(ဝါရေဝ်ရောဝ်)ပန်သၞာံ၊ ကာလဂှ် သၟီပိဒတောဝ်မပသၟီ၊ တံအခၟမန်မဟိမုသုနက္ခရာဇာဂှ် မပ္တန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ မပသၟီဨကရာတ်ပၠန်ရ၊ သၟီပိဒတောဝ်လုကဴ−၂၄−သၞာံ ပ္ကၚ်ရၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳတုဲ လ္ၚုအာနူရာဇာဓနဳ ဒှ်အာရးမတ်တၟ၊ ဒှ်အာအပိုၚ်ရးဗကာံ အဝ သၟီဝါရေဝ်ရောဝ်ပၠန်ရ။ ။
ဂလာန်လ္တူတေံဂှ် (၃၁၂)သၞာံ၊ ဂလာန်သၟဝ်ဝွံ(၁၅၀)သၞာံ၊
ပသၟီ−သၟီမည်စှ်ထပှ်ဒတောဝ်ဂှ်ရ၊ ဆက်ဂလာန်ဂတဂှ် ဒှ်အာအပိုၚ်ရးဗၟာဗကာံအဝ မသုန်ကၠံတြဴစှော်ပိ(၅၆၃)သၞာံရ၊ ထံက်ကဵုဂလာန်ဏံတုဲ ဂကူမည်နဒှ်ဘဝဍိက် ဂကူဗၟာဒးဒုၚ်ဇိက်ဒးဒုၚ်ဇက်လုကဴပွိုၚ်(၅၆၃)သၞာံ၊ ပယျာံဂၠိၚ်သ္ၚောဲကွေံကွေံ ပ္တေံဂလာန်ရာဇာဝၚ်မည်ဇၞော်တော်ရံၚ်တုဲ ကၟောန်လဝ်ဓါတ်စိုတ်တၠ စိုတ်နာဲအိုတ်ညိ။
(ခေတ်ဒုတဳယဟံသာဝတဳ) ။
လၟိၚ်သၟိၚ်မည် − လၟိဟ်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်။
သၟီအခၟမည်ဒှ်တံ ဗညာဒလဒှ်ကၞောတ် ပိကၠံပိဣသုန်(၃၃၅)သၞာံ။
လၟိဟ်သၟီမည်ပ္ဍဲခေတ်ဒုတဳယဟံသာဝတဳ ခေတ်ပဋ္ဌမ(၂၃၇)သၞာံ။
စှ်ထပှ်ဒတောဝ်(၁၇)ဒတောဝ်၊ ခေတ်ဒုတဳယ (၃၃၅)သၞာံ။
ယဝ်ရကေတ်ပန်စှော်ဒ္စိတ်(၄၉) (၅၇၂)သၞာံဒတောဝ်မ္ဂး ထပ်စုတ်(၁၅)ဒတောဝ်၊ စွံလဝ်ၜါကၠံထပှ်စှော်(၂၇၀)သၞာံ ၅၇၂+၂၇၀ = (၈၄၂)သၞာံ ။
ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ဒးလီုလာ်အာ နကဵုဘယ်ပၞာန်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျ
ပလေဝ်ဒါန်သေနာပတိရာဇ် ဒုၚ်ယၟုဗညာဒလဂှ် အတိုၚ်ပယျးဒိုဟ်ကျာ်သက္ကရာတ်သာသၞာ(၂၂၉၀)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၁၀၈)သၞာံဒှ်သၟိၚ်ဨကရာတ်မည် ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳပိစှော်ၜါ(၃၂)ဍုၚ်ဟွံက ဖါသဳမံၚ်မလဒဵုပသဲဍုၚ်သရက်ဒှ်ပယျဵုမည်၊ ပွိုၚ်ဖါသဳ(၃၂)ဍုၚ်၊ ဍုၚ်တြိဂုမ္ဗ−ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဍုၚ်ဒလပါဒ၊ ဍုၚ်သြေၚ်(သေၚ်) လုပ်လၟိဟ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ(၃၂)ဍုၚ်၊ သုဓမ္မဝတဳဍုၚ်သဓီု၊ သဳရိရတနပူရ−ဍုၚ်မုဟ်တၟံ(၃၂)ဍုၚ်၊ တ္ကံခၟိုၚ်ရးဇြာတၞၚ်သဳပါလုပ်မုဟ်တၟံ၊ ဖအိုတ်ဒ္စိတ်စှော်တြဴ(၉၆)ဍုၚ် အုပ်ဓုပ်လဝ္နကဵုဓဝ်သၟီစှ် သၟဟ်ကဵုလမျီုတၞောဝ်ဒတောဝ်လက်ကရဴ ကြဴတဲအိုတ်ရ။
နကဵုဒပ်ပၞာန်ဇၞော်ဇၞော် ပၞာန်တိုက် ပၞာန်စိၚ် ပၞာန်ချေံ ပၞာန်ဍာ်(ဂၠုၚ်)ဂၠိုၚ်ကဵုကိုတ်၊ သရာဲပၞာန်−ဗဵုပၞာန် အမာတ်ဇၞော်အမာတ်ဍောတ်ဂၠိုၚ်ကဵုကိုတ် ဗ္ဂပ်လဝ္လွဟ်ဗၞုဟ်ဇြၚ် ဗၞုဟ်ဂဒံၚ်တ္ၚဒြၚ်တ္ၚဇဵု၊ လွဟ်မၠံက်ဇၞော်မၠံက်ဍောတ် လွဟ်ဏာတ်၊ လွိဟ်ကောန်ပၞာန်ၜါစှော်(၂၀)ကိုတ် မၚ်မွဲစဵုဒၞာပခိုၚ်လဝ်ကၟိန်ဍုၚ်နန်ထဝ်ပြာသာ်ထဝ် လုကဴပွိုၚ်ပွိုၚ်စှ်မွဲသၞာံဓဝ်ရ။
ပ္ဍဲသက္ကရာတ်ဍုၚ်(၁၁၁၁)မွဲပန်မဂှ် တၠးညးသေနာပတိရာတ် ကေုာံအမာတ်ဒကိုပ်ပၞာန်မည်၊ သရာဲပၞာန်မန် ဗဵုလဗးစိၚ်ချေံမဂၠိုၚ် နကဵုဒပ်ပၞာန်တိုက်ဒုတ်တ် ဆုတ်ကလေၚ်ဟွံမွဲဇက်ပၞာန်ဇၞော်တုဲ လုပ်ဗတိုက်သီဂွံဍုၚ်ဗၟာ(အဝ) အံၚ်ဇၞးအာကျေဝ်ကျေဝ်ရ၊ တၠညးဖျေံအသံကဵုမဟာဗန္ဓုလ ဒကိုပ်ပၞာန်တၠဗန်ကဵုမၚ်မွဲဍုၚ်ဗၟာ အုပ်ဓုပ်လဝ်ပွိုၚ်ဒ္စါံသၞာံ စိုပ်သက္ကရာတ်ဍုၚ်(၁၁၁၉)ဏံရ၊ ကောန်ဍုၚ်ဗြဴကၟာဲဍုၚ် လၟအံဇဲယျဂှ် ကလေၚ်ပံက်ပ္တိုန်ဒပ်ပၞာန်ပၠန်ဂတး နကဵုဇြဟတ်သရာဲပၞာန်ဗၞတ်ထပှ်စှော်(၇၀)နူကဵုဂလိုၚ်ပ္တိုန်ဂၠိုၚ်ကဵုကိုတ်ရ။ ။
နကဵုဒြဟတ်ဒပ်ပၞာန်အံၚ်ဇဲယျဇၞော်ဇၞော် လုပ်သီကေတ်ဍုၚ်ဗၟာ(အဝ) နူတဲတၠဗန်အံၚ်ဇၞးအာတုဲ ဒပ်ပၞာန်မည်တံနုက်ဒပ်ကလေၚ်ရုပ်သီထောံဖအိုတ်ရ၊ ဒးဒုၚ်ကျအာဗၟာအံၚ်ဇဲယျတုဲ ကလေၚ်ဒက်ပခိုၚ်လဝ်ဒပ်ပၞာန် ပ္ဍဲဍုၚ်သရက်ပယျဵုတိဍာ်မည်ဇကုရ၊ ဒပ်ပၞာန်ကလေၚ်တဲဗၟာအံၚ်ဇဲယျ ဍိုက်စှ်ေကၠုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုလၟိဟ် ဒပ်ပၞာန်တိုက် ဍိုက်လုပ်သီဂွံပယျဵုတိဍာ်မည်တံရ၊ လုပ်သီဂွံဍုၚ် ကွာန်မည်စံၚ်ဂစိုတ်−ဂစိုတ်−ပန်−ဗာ်−ထပက်နကဵုနဲဓဇန်စှ်ဟေၚ် ပြေၚ်ကလောန်မ္ၚိုဟ်မ္ၚိုဟ်ကြံၚ်ကြံၚ် ဆီဂကူမည်တံဒှ်ဍာ်ၜဳ ဟဳပြးဒၟံၚ်အိုတ်ရ၊ အလုံဍုၚ်မန်ဖါသီ(၃၂)ဂှ် လုပ်စိုပ်အာသ္ကေံတဲပၞာန်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျဖအိုတ်ရ။
ပေါဲပၞာန်မည်ကဵုဗၟာဇၞော်ဇၞော်ၜါလပါ်ဝွံ ညးချိုတ်−အဲချိုတ် သီဂိုၚ်ဇွဟွံမာန်လောဲလောဲရ၊ ဒပ်ပၞာန်မည်ဇၞော် တၠဗန်လေဝ် ဒုၚ်ဒၞာကွေံကွေံကီုရ၊ ဒေံတၠညးဥပရာဇာလေဝ် နကဵုဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန်တိုက်ဇၞော်ဇၞော် ကလေၚ်ကေတ်ဇၞးဒပ်ပၞာန်ဗၟာဂၠိုၚ်ကဵုဝါကီုရ၊ သ္ကိုပ်ပၞာန်တၠသ္ဇၚ်−တၠကျိန်−တၠကၠိပ်တံလေဝ် နကဵုဇြဟတ်ဒပ်ပၞာန်တိုက်−စိၚ်−ချေံ−ကွိက်မံၚ်ကွေံကွေံကီုရ၊ လွဟ်ပၠံၚ်ပသဲဟေၚ် စကာဂၠိုၚ်မံၚ်တုဲ ပေါဲဗတိုက်ပၠံၚ်အလာံဂှ် ဂၠံၚ်ဇကုဗက်ကဵုကိုန်ဇာတာ−သၟိၚ်−ဍုၚ်ကၠုၚ်လပါ်ကျဟေၚ်ရ၊ နုက်ဒပ်ပၞာန်ဇကုတုဲ ကလေၚ်ပခိုၚ်လဝ်ဒပ်ဇၞော်ပ်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ရ။
နူသက္ကရာတ်ဍုၚ်(၁၁၁၄)သၞာံ၊ ဗၟာအံၚ်ဇြယျ ကလေၚ်ဗတိုက်သီကေတ်ဍုန်မည်အလုံအိုတ်သီုတုဲ သာ−(၂၂၉၉)သၞာံ၊ ဍုၚ်(၁၁၁၇)သၞာံဂှ် လုပ်သီဂွံဍုၚ်မည် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်ပၠန်ရ၊ ဒပ်ပၞာန်မည်ဇၞော်ပန်ဒပ်၊ ဒပ်နွံပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဒပ်ဇၞော်မွဲဒပ်မသုန်ဒပ်ဇၞော်ဂှ် ဒှ်အာဒပ်ဒုၚ်ပၞာန်တုဲ ဒးဆုတ်တိတ်မ္ၚးဍုၚ်အိုတ်ရ၊ ဒပ်ပၞာန်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျတံ လုပ်ဂွံအပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဒုပ်ဒပ်မံၚ်လံကဵုဂိတုတ္ၚဲရ၊ ဒပ်ပၞာန်မည်တံ နုက်ဒပ်ဆုတ်ကလေၚ်အာသိုက်က်အိုတ်ရ၊ ကာဗၟာအံၚ်ဇဲယျလုပ်သီုဂွံဍုၚ်လ္ဂုၚ်ဂှ် ရပ်ဒဳနၚ်အ္စာတၠမည်−ခမဳသ်ၚမည်−အ္စာသၠပတ်မည်ပိလ္ၚီ(၃၀၀၀)ဇကုပြၚ်ၚ်တုဲ စံၚ်ဂစိုတ်ထောံဂျိုၚ်ဂျိုၚ် သီုသပိုၚ်သ္ၚာဖအိုတ်ရ။
ဒၞာဲဂှ်ဒှ်အာတ္ကံမွဲတုဲ မည်ပိုဲကော်ခဴစ(တ္ၚံသ္ၚာ) ဗၟာဂှ်(သေန်ဂါန်ကျောန်)နွံမ္ၚးဍုၚ်လ္ဂုၚ်ရ၊ ကာလအာဍုၚ်လ္ဂုၚ် ကၠာဟွံလုပ်ဏီ ဒၞာဲသၞေဟ်ကွဳပၟတ်ဒေါံဂှ် ချူလဝ်မလိက်ဗၟာ(သေန်ဂါန်ကျောန်)ရ၊ တ္ကံကွေံဟွံသေၚ်၊ တ္ကံသ္ၚာဟေၚ်ဂှ် သ္ပစိုတ်ဗိုန်ဗိုန်ညိ၊ ဓဇန်သဟာသဳလ္တူဂကူခါခၞဳဏံ ဂကူလဵုဟွံမွဲရ၊ ဂစိုတ်လဝ်ခမဳသၚ်မည်နကဵုနဲဓဇန်ဓဇန် ကဵုစိၚ်လိုၚ်ဂစိုတ်လေဝ်နွံ၊ ပန်ဗာ်ထပက်စံၚ်ဂစိုတ်လေဝ်နွံရ၊ ခမဳသၚ်မည်ပိုဲဟၟဲကဵုဒုဟ်ဒန် ပန်ဂစိုတ်လဝ်ဂလိုၚ်စံတုဲ အံၚ်ဇဲယျကဵုဒပ်ပၞာန်ဍေံချိုတ်အာဗက်စိုပ်နရက်အဝိက်ဖအိုတ်ရ။ ။ (ပလီုဘဝမၞိဟ်ဗြဴ သ္ပကောန်ဗြဴဍေံလေဝ်ဂၠိုၚ်ရ)။
ဗၟာလုပ်သီဂွံဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ
ပလေဝ်ဒါန်အဟိန်လုပ်မံၚ်ပေါဲဗတိုက်ဇၞော်ဇၞော် ကော်မိဂၠာအပါ ကောန်ကောန်ဒရိပ်ဏာ ပါဲလွဟ်ဗၞုဟ်ဇြၚ်ဗၟာ ပါဲဘယ်နာနာသာ် ၜါလပါ်ကေတ်ဇၞး ကေုာံရေၚ်သ္ကံတုဲ ဒပ်ပၞာန်မည်ဇၞော်ဇၞော်ဆၜိုတ်မၞုံဂှ် နုက်ဒပ်ဆုတ်ကလေၚ်အိုတ်ရ၊ ဗၟာအံၚ်ဇဲယျဍိုက်စှ်ေဍိုက်စှ်ေ ဖျေံဒပ်ပခိုၚ်ဍုၚ် ဒုၚ်မံၚ်ပၞာန်မည်တံ ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲ မည်တံဂြိပ်ပါဲဒဴဗလေတ်အိုတ်ရ၊ ဒဴဟွံဗၠးဒးချိုတ် ရိုဟ်လၟိဟ်ဟွံမာန်ရ၊ ဗတိုက်မံၚ်ပွိုၚ်ၜါသၞာံတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ကျာ်(၂၃၀၁)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၁၁၉)သၞာံ၊ ပယျာံဂမ္တဴအိုတ်ဍာ် ဂိတုပသာ်ဒ္စါံစွေက် တ္ၚဲသိုက် အခိၚ်ဖမၞော်သၠိၚ်ဍေံလုပ်သီဂွံဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ နကဵုဒပ်ပၞာန်တိုက် စိၚ် ချေံ ဂၠိုၚ်ကဵုကိုတ် ဂစိုတ်ပန်ဗာ်ထပက်ပလီုဓဇန်ဓဇန် ရိုဟ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟွံမာန်ရောၚ်။
(နဲဂစိုတ်−လၟိဟ်ဂကူည်တံချိုတ်အာဂှ်) −−−
(က)−အ္စာတၠမည်−ကျာ်ဇၞော်မည်−အ္စာသၠပတ်−ခမဳထပိုယ်ကွးဘာပ္ဍဲဘာခမဳသၚ်တံဂှ် ကဵုစိၚ်လိုန်ဂစိုတ်ထောံဂျိုၚ်ဂျိုၚ် ချိုတ်ပန်လ္ၚီ(၄၀၀၀)ပြၚ်ပြၚ်။
(ခ)− ကွးဘာမည်ဗ္တောန်မံၚ်လိက်မည် ပ္ဍဲဘာအလဵုအသဳမည်ဂမၠိုၚ် သီုအ္စာဘာတြုံတြုံဗြဴဗြဴ နကဵုနဲဓဇန်ဓဇန် ပန်ဗာ်ထပက် ဂစိုတ်ကမၠက်ထောံတြဴလ္ၚီ(၆၀၀၀)ပြၚ်ပြၚ်။
(ဂ)− ကောန်ၚာ်သၟတ်ဃောဍောတ်သွတ်မဴမၚ်တှ်ယာဲ ဂၠာဲသၞဂစိုတ်ထောံတြဴလ္ၚီ(၆၀၀၀)ပြၚ်ပြၚ်၊ မိယာဲဗန်ကဟေတ်လဝ်ကောန်ဖျုန်ဂြိုဟ် ပၠံၚ်ဗတာ်ကေတ်တုဲ ဂစိုတ်ထောံရ။
(ၚ)− စံၚ်ဂစိုတ်ခမဳသၚ်မည် ဂကူမည်ဂမၠိုၚ်ဂျိုၚ်ဂျိုၚ် ကတိုၚ်စာတ်ဒ္စါံစာတ်ဂှ် ရိုဟ်လၟိဟ်ဟွံမာန်ရ၊ (တၚ်ဏှ်ရာဇာဝၚ်ကျာ်ဇၞော်အစွောံချူစွံလဝ်တုဲ ကျာ်ဇၞော်အ္စာ(ကုသလဘာကျာ်သြဳမည်ဍုၚ်လ္ဂုၚ် ချူစၟတ်သမ္တီလဝ်ရ) ။
ပ္ဍဲလိက်ရာဇာဝၚ်မာံတောံကွာန်တံၚ်ပေါံ(ပိုအ်)ဂှ် စံၚ်ဂစိုတ်ထောံဂကူမည်ဂျိုၚ်ဂျိုၚ် ကတိုၚ်စာတ်ဒ္စိတ်စာတ်၊ ခမဳသၚ်မည်ကဵုကောန်ဂကူမည်ရိုဟ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟွံမာန်သ္ဂးလဝ်ရ၊ ဓဇန်လောန်ကာဲပါဲဒဴဟွံလောဲ တုပ်နဲဗ္ဂဲရပ်ကၞိကီုရ၊ ဝုတ်ဝုတ်တံဂှ်ယာံကဵုဗၠာဲဗၠာဲ၊ ဗၠာဲဗၠာဲတံဂှ်ယာံကဵုဝုတ်တ်−ခုတ်လဝ်ဂိတုတ္ၚဲသွက်ဂွံသ္ပမ္ၚဵုထပ်တြ(သၞက်ကရောဲ)ဂှ် ဒးသာဲဂစိုတ်နကဵုဘယ်ပၞာန်ဗၟာ အံၚ်ဇဲယျမ္ၚိုအ်အ်ကြံၚ်ၚ် ဂွိုအ်ပံၚ်ညးသ္ကံအိုတ်ရောၚ်၊ (ဍောတ်တ်သွတ်တ် ဗျုဗျုလေဝ်ပါအာဖအိုတ်ရ၊ ဓဇန်စှ်လောန် ကောန်ၚာ်ပ္ဍဲသရေၚ်ဟွံသှ်ေ( ။
ဗၟာအံၚ်ဇဲယျ ကဵုဒပ်ပၞာန်လကိုဟ်တံဂှ် ဂစိုတ်လဝ်ခမဳသၚ်မည် ထပိုယ်မည် ကောန်ဂကူမည်အလုံပွိုၚ်ဍုၚ်မွဲတုဲ စံၚ်ကျာ်စံၚ်နန် ပြာသာတ်၊ စံၚ်ဘုတ်ဘာ စံၚ်ဍုၚ် စံၚ်သ္ၚိ စံၚ်တိုက်လိက်ပဋိကတ်မည်ဒှ်အာပတေၚ်ဆး(ချး)အိုတ်တးရ၊ ဃောဒးဒုၚ်မံၚ်ဘယ်ဂစိုတ် ယာံဂတာပ်−ညးယာံကဵုအဲ အဲယာံကဵုညးအိုတ်ရ၊ ကောန်ၚာ်ဍာ်တှ်ဟွံတီပိၜါ သိၚ်သာကွေံကွေံ ဒးချိုတ်အာအကြာသိုဟ်ယာဲ ဂိဓဇောတ်ဗွဲမလောန်ရ၊ ပၟတ်ယက်ဂၠု ဂဵုတိုန်ဝူဝူ ကျာပိုက်နၚ်ရူရူ တူဟေက်ဒှ်အာဓါတ်ပတေၚ်အိုတ်ရ၊ (ဃောချူမံၚ်ပရူဒဒှ်ဗီုဗၟာအံၚ်ဇဲယျ ဂစိုတ်လဝ်ဂကူမန် အနန္တ−အနန္တံ−ဂြိုဟ်ထအံၚ်ဂြိုဟ်ဂိ ဂြိုဟ်ယာ် ဍာ်ရမတ်ဒတုံစှ်ေဖေါ်ဖေါ် နူခေါ်မတ်ၜါသိၚ်သာကွေံကွေံရကလောကောဒေံကောန်ဂကူမန်ပိုဲတံ) ။ ။
သ္ကိုပ်ပၞာန်မည်ဒယှ်ပန်တၠတံဂှ် ဒုၚ်တဝ်စၞေဟ်ဟွံမာန်တုဲ ဒဴတိတ်နူဍုၚ်အိုတ်ရ၊ လုပ်စိုပ်ဒျူဒျာ ဇၚ်မှာဲလေဝ်စိုပ် ဟွံစိုပ်လေဝ်နွံရ၊ တၠညးဗညာဒလဂှ် ဒးဒုၚ်ဘယ်ဂစိုတ်လေဝ်ဟီု၊ ပါဲဒဴဗၠးအာလေဝ်ဂးရ၊ အ္စာကဝိမည် ယၟုခၟဳဥတ္တမာရမ္ဘ−ကျာ်ဇၞော်အစွောံဂှ် ဒဴအာစိုပ်ဖါဗြမာပြၚ် သီုကဵုကွးဗွက်လိက်ပတ် ဗၠးဂစိုတ်ကၠာရ၊ ဍုၚ်လီုကွာ်လာ် ညးပြာ်ဟွံမွဲတုဲ အလုံတွဵုရးဍုၚ်မည်ဒွိတ်စှော်တြဴ(၉၆)ဍုၚ်ဂှ် ဗၟာအံၚ်ဇဲယျအုပ်ဓုပ်ပိုၚ်လဝ်နကဵုအဝဵုအာဏါပၠံၚ်လွဟ်ကၞုၚ်ဇြၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ ခေတ်ဒုတဳယဍုၚ်ဟံသာဝတဳ လၟိဟ်ဨကရာတ်မည်ဂမၠိုၚ် (၃၄−၃၆−ဒတောဝ် ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်−၄၉−ဒတောဝ်) ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်လၟိဟ်အာယုက်ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်(၈၄၂)သၞာံပြၚ်ပြၚ်တုဲ ဒှ်အာအပိုၚ်ပွိုၚ်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျကောန်ဍုၚ်ဗြဴကၟာဲ ကောန်ဍုၚ်လၟတေံရောၚ်၊ (အခေါၚ်မည်ဆနွံကၟာတ်လဒဵု စဵုဒၞာထောံဖအိုတ်၊ ဗ္တောန်လိက်မည်ဟွံဂွံဒှ်တံရ)။
ဂစိုတ်လဝ်ခမဳသၚ်မည်ဟၟဲကဵုဒုဟ်ဒန်၊ ဂစိုတ်လဝ်ဂကူမည်ဟၟဲကဵုဒုဟ်ဒန်−ဗၟာအနဝ်ရထာကဵုအံၚ်ဇဲယျ သ္ကံတဲဗော်သွးဍေံချိုတ်အာတုဲ ဗက်စိုပ်နရက်အဝိက်ဖအိုတ်−ကဝ်ဏံတူဂွံဗၠးရောၚ်။
သက္ကရာတ်ကျာ် (၁၁၁၆)သၞာံ−ဍုၚ်တန်။
သက္ကရာတ်ကျာ် (၂၃၀၁)သၞာံ−ဍုၚ်လီု။
သက္ကရာတ်ဍုၚ် (၅၀၄)သၞာံ−ဍုၚ်တန်။
သက္ကရာတ်ဍုၚ် (၁၁၁၉)သၞာံ−ဍုၚ်လီု။
( ဂလာန်ဗ္ကန်။ ။ ကုသဵုဨကရာတ်မည်ဂမၠိုၚ် )
ဒက်ပ္တန်ကျာ်စေတဳမံက်တဴ၊ ကျာ်စေတဳသၟတ်ဂမၠိုၚ်၊ သိုၚ်ဘာရုၚ်လိက်ပိဋကတ်ပိ−သိုၚ်ဘုတ်သိုၚ်ဇြပ် သိုၚ်ကပေါတ်သာသၞာဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲ၊ သၠးဂြပ်ရတ်ဂၠိုၚ်ကဵုအသၚ်ဃဲ ကေတ်ပရဲတသိုက်လောကဳလောကုတ္တဵု မဂ်ဖဵုနိဗ္ဗာန် ဒၞာဲဗၠးထာန်(ဌာန်)ဂစိုတ်ဟေၚ်ရ၊ ဒက်ပ္တန်လဝ်သၠုၚ်ပ္တိုန်လဝ်ကျာ်စေတဳမံက်တဴ(မုဟ်တဴ)လၟေၚ်သၟီမည်ဂမၠိုၚ် အဆက်အဆက် ပန်စှော်ဒ္စိတ်(၄၉)ဒတောဝ်၊ သမၠုၚ်ကျာ် သၠုၚ်တိုန်အာကၠံဒ္စိတ်စှော်ဒ္စါံ(၁၉၈)ဟတ် ဗ္ၜတ်လဝ်နွံဒၟံၚ်ကီုရ။
ကာလကၠောန်ကာကုသဵု ကဵုဒါန်ဇၞော်မွဲမွဲဒၞာဲ နိမန်က္ညနၚ်ခမဳသၚ်မည် အ္စာတၠမည်ဂမၠိုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီဇကုတုဲ ဖါပ်သၚ်ဗ္စခရှ်စရိုဟ်ဍာ်ပါ်ပရံကုသဵု ပြၚ်ကဵုဏာသတ္တံရ၊ သၟီကဵုဂၞကျာ် ရပ်ဍာ်ဒဂေါၚ်ထဝ် စဝ်စရိုဟ်ဂတမုက်သၚ်ဂမၠိုၚ်တုဲ နကဵုစိုတ်လျုၚ်ဇြုၚ်(သ္ဇုၚ်)သ္ဍိုက် ရတ်ပိကျာ်ဓဝ်သၚ်၊ လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်သာသၞာဗွဲမလောန်ဟေၚ်၊ သၠးလမျီုကဵုသာသၞာမာန်ဟေၚ်ရ၊ ပရေၚ်ကလောန်မၚ်မွဲအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်ဂှ်မွဲလပါ်၊ ဗဂဵုလဟဵုသာသၞာဂှ်လေဝ်မွဲလပါ် ကဵုဇြဟတ်လပါ်ပရေၚ်လိက်ပတ်မည် အလုံတွဵုရးဍုၚ်ဇကုဂမၠိုၚ်တုဲ မၚ်မွဲထိၚ်ဒက်လဝ်အာဲတၟာဲတိဍာ် နကဵုဒပ်ပၞာန်ဇၞော်ဇၞော် ရိုဟ်တော်လၟိဟ်ဟွံမာန်ရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ လၟေၚ်ပရေၚ်ဝတ်လောကဓမ္မၜါသာ် တၠတိပိုဲ ကွာ်ထ္ၜးပံက်ကဵုဂၠံၚ် အဆံၚ်ပရေၚ်ဍုၚ်၊ ပရေၚ်ဂကူ၊ ပရေၚ်ဘာသာသာသၞာ၊ ပရေၚ်ပညာ ပရေၚ်ပၞာန် ပရေၚ်ပိုန်ဟာန်ဂြပ်ရတ် ၊ ကဵုဗိုန်ဗတ်ခိုၚ်ကၠိုက် စဵုကဵုကဝ်တူကဝ်တန် ကဵုကၠောန်ဗက်အာပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ပရေၚ်ဆာန်ဂကူဇြိုဟ်ဟ်နက်က် ကဵုတိတ်ဗၠးအာနူဒွက်ပးဘဝဍိုက်ပၠက်ဂကူညးတၞဟ်တုဲ စွံပ္တန်လဝ်ရာဇာဝၚ်တၞောဝ်ဒတောဝ်ဨကရာတ်မည်ဂမၠိုၚ်ဝွံရောၚ်။
၂၃၀၁−သၞာံ၊
၁၁၁၆−သၞာံ၊
၁၁၈၅−အာယုက်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ အတိုၚ်သက္ကရာတ်ကျာ်။
၁၁၁၉−သၞာံ၊
၅၀၄−သၞာံ၊
၆၁၅−အာယုက်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ အတိုၚ်သက္ကရာတ်ဍုၚ်။
မွဲလ္ၚီကၠံဒ္စါံဣသုန်သၞာံ၊
တြဴကၠံစှ်သုန်သၞာံ၊ စၚ်ခြၚ်ချပ်ဗ္စာရံၚ်ကဵုအိုတ်ညိမၞးတံ၊ တော်နုက်လဝ်ရ၊ ဟွံဒးကလေၚ်တော်ရံၚ်ညိ။ ။
သွက်ဂွံတီသက္ကရာဇ်ဍုၚ်သဓီုလီု ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီု
ပလေဝ်ဒါန်ဍုၚ်သဓိုလီု−သၞာ(၁၆၀၂)သၞာံ၊ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီု−သၞာ(၂၃၀၁)။
၂၃၀၁−နုက်−၁၆၀၁−တုဲ (၇၀၀)ခြာထပှ်ကၠံသၞာံ။
ဍုၚ်သဓီုလီု သက္ကရာတ်ဍုၚ် (၄၁၉)သၞာံ၊ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳလီု ဍုၚ်(၁၁၁၉)သၞာံ၊
၁၁၁၉−သၞာံ နုက်−၄၁၉ = ရ၀၀−ခြာထပှ်ကၠံသၞာံ။
သက္ကရာတ်ကျာ် သက္ကရာတ်ဍုၚ် ဂွံတၟော်တော်ပ္တိတ်တုပ်တုပ်ရ၊ အာယုက်ဍုၚ်တန်−ဍုၚ်လီုတီတုဲ ပေါဲပၞာန်ဇၞော်မည်ကဵုဗၟာခရာဇမ္ၚောဲဂလိုၚ်လဵုရော၊ ဒးတော်ပ္တိတ်နဲလ္တူဂှ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ လက်ထက်ဨကရာဇ်မည်ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုံ သၟီမနုဟဝ် ကဵုဨကရာဇ်ပၞာန်ဗၟာဓဇန်စှ်ဍုၚ်ဗကာံအနဝ်ရထာကီု၊ လက်ထက်ဨကရာဇ်မည်ဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ သၟီဗညာဒလကဵုဨကရာဇ်ပၞာန်ဗၟာဓဇန်သဟာသဳဍုၚ်ဗြဴကၟာဲ ဍုၚ်လၟ အံၚ်ဇဲယျကီု၊ ဗၟာဂစိုတ်ကမၠက်(ကလက်)လဝ်ဂကူမည်ကောန်ၚာ်ဟွံသှ်ေ ဍုၚ်မည်သုဝဏ္ဏဘုံ ဍုၚ်သဓီုကဵုဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳ ခြာဇမ္ၚောဲမံၚ်ပွိုၚ်ထပှ်ကၠံသၞာံ ပယျာံမလံလဂၠိၚ်သ္ၚောဲ ဟၟဲကဵုညးပရာ်(ညးပြာ်)၊ ဗလးမဒးလေၚ်အာလမျီုရိုဟ်လၟိဟ်ဂၞန်ဟွံမာန်တုဲ သွက်ဂကူမန်ပစ္စုပ္ပန်ကဵုအနာဂတ် ဂွံတီဂွံကလေၚ်တဲနကဵုနဲကဲ“ကၠာတာတၞိၚ်ကြဴတၟာစိၚ်က”ရောၚ်။
အလုံတွဵုရးတိဍာ်ဍုၚ်မည်ပိုဲ(၉၆)ဍုၚ် လုပ်စိုပ်အာသ္ကေံတဲဂကူဗၟာ ဗၟာတံပိုၚ်လဝ်ဂှ်−၁၁၁၉−ဟံသာဝတဳလီု၊ လၟုဟ်ဍုၚ်−၁၃၆၇−ပွိုၚ်(၂၄၈)သၞာံ၊ ၄၁၉−သုဝဏ္ဏဘုံလီု၊ လၟုဟ်ဍုၚ်−၁၃၆၇−ပွိုၚ်(၉၄၈)သၞာံ၊ တော်သ္ဍာံရံၚ်အိုတ်ညိ။
သၟတ်ဗြဴအာဇာနဲနွံမွဲပ္ဍဲဝၚ်
ပလေဝ်ဒါန်တဝှ်ကျာ်အာဇာနဲမ္ဂးဂှ်−စိၚ် ချေံ ဂၠဴ တြုံ၊ ဣၚုဟ်အာဇာနဳပန်၊ (ပွံက်ခန္ဓသံယုက်−၁၅၆−ဒု) ချေံဟဇ္ဇနဲပန်၊ တြုံဟဇ္ဇနဲပန်လေဝ်နွံ။
မွဲနဲပၠန်ဂှ် “သဳဟ − စိၚ် − ချေံ − ဂၠဴဂးဥသဘ၊ တြုံ − တၠအရှန် တြဴတန်အာဇာနဳ”လေဝ်အ္စာတံဂးကီု၊ (ပွံက်ကဏှဇာတ်−၂၀၃)ဂှ်တွံဂၠဴရ၊ (ပွံက်အၚ်္ဂုစတုက္ကနိပါတ်−၃၀၅) ပ္ဍဲပွံက်အလဳနစိတ္တဇာတ်−၁၉−ဒု ၊ ဂှ် တွံစိၚ်−ချေံ−တြုံပိရ၊ ပ္ဍဲဓမ္မပဒဆဗ္ဗဂ္ဂိယ ဘိက္ခုဝတ္ထုဒဏ္ဍဝဂ်−၁၇၀−ဂှ် တွံစိၚ်−ချေံ−ဂၠဴ ဟဇ္ဇနဲပိဂကူရ၊ ပ္ဍဲဓမ္မပဒပွံက်အာနန္ဒတ္ထေရသ္သပညှဝတ္ထုလေဝ် ဟဇ္ဇနဲနွံဒၟံၚ်ရ။
ပ္ဍဲတဝှ်ကျာ်ပြကိုဟ်တံဂှ်တံဂှ် ၜိုန်ရဟွံတွံလဝ် “ဗြဴအာဇာနဲ သတ် မၞိဟ်” စိၚ်−ချေံ−ဂၠဴ ဗြဴအာဇာနဲကီုလေဝ် ဗွဲ−သဒိသးပစာ လတုပ်မွဲလစှ်ေ ထေက်ကဵုဒးဂိုၚ်ကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲရာဇာဝၚ်ဍုၚ်မည်ဗဂေါဟံသာဝတဳဝွံ သ္ပတံနူဨကရာတ်မည်သမလရာဇာတုဲ စိုပ်ဨကရာတ်မည်တိဿရာဇာစှ်ထပှ်ဒတောဝ် ပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်လုကဴပွိုၚ်ပိကၠံစှ်ၜါ(၃၁၂)သၞာံဟီုထ္ၜးလဝ်ရ၊ ပ္ဍဲလက်ထက်ဨကရာတ်မည် တိဿရာဇာစှ်ထပှ်(၁၇)ဒတောဝ်ဝွံဟေၚ်၊ ဟိုတ်နူဗဗၞးဍုၚ်အၚ်ဝတေံစှ်ေကၠုၚ်ဍုၚ်မည် ဂၠာဲပရေၚ်ပိုန်ဂြပ် ရပ်လဝ်ကွေတ်မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပၠောပ်လဝ်ဂျိကွေတ်မ္ၚးသာသၞာ လုပ်အာပ္ဍဲစိုတ်တိဿရာဇာပေၚ်ကၟိုဟ်အာစိ၊ ကွေတ်ဂတးပါဲစ္ဍးထောံကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာအိုတ်ရ။
အုံတွဵုရးဍုၚ်ဟံသာဝတဳမွဲ ဖျေံအသံကဵုထောံကၠေံကျာ်ဇကုမရှ်ေသှ်ေမံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိတံဂှ်ရ၊ ယဝ်ရစးအသံအာဏာသၟီမ္ဂး ဒးဘယ်ဒဏ်(ဒန်)ဂစိုတ်ရောၚ်၊ ဆဂးဂှ် သၟတ်ဗြဴအာဇာနဲမွဲ ယၟုမိတၠထဝ် မဒှ်ကောန်ဝုတ်ညးဍုၚ်ဗဂေါဟံသာဝတဳမၞုံယၟု−ဓနဇယသေဋ္ဌဳဝွံ သၠးလမျီုဂံၚ်ၚ် တုပ်ညံၚ်“သၟတ်ဗြဴအာဇာနဲ” ဗွဲတၟေၚ်ဒယှ်ပြာကတ်လုပ်ပြိုၚ်ပကာန်တဝ်စၞေဟ်ကဵုကွေတ်မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကုသၟိၚ်တိဿရာဇာဂှ်ရ၊ (ပရူဒဒှ်သၟတ်ဗြဴမည်ဝွံ အလဵုဇကုအဲကျာ်ဇၞော်အ္စာမှာထေရ်ပါလိတဘာဓါတ်ကျာ် တက်ပ္တိတ်လဝ်ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၅၂)သၞာံတေံရ) ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ကွေတ်မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိလုပ်ဂွံဍုၚ်မည်ဇၞော်ဝွံ၊ တုပ်သၟဟ်ညံၚ်ရဴဒမၠုမတ်ဗြဲဂၠုဓလီုလဝ်ကောန်ဍုၚ်တံကီုရ၊ ဟိုတ်နူဖေက်အသံသၟီတုဲ ဒးထောံကျာ်ပဋိမာရုပ်ပ္ဍဲဍာ်ကၟာ−ပ္ဍဲၜဳကြုၚ်−ပ္ဍဲဂြိုပ်ဂၞိၚ်−ပ္ဍဲဒၞာဲဌာန်ပပ်ပပ်ဗၠေတ်မၞိဟ်ဒှ်တံ၊ ၜိုန်ရဒုဟ်ဒန်ဟၟဲကီုလေဝ် သွက်ဂွံလုပ်ပေါဲဗတိုက် “ပရေၚ်ဘာသာ”ဂှ် ပါဲနူမိတၠထဝ်မွဲတုဲ သ္ၚိတ်ဇြကၞပ်ဒၟံၚ်ညံၚ်ရဴမၞိဟ်ဂမ္စိုတ်−ဂစိုတ်ဖအိုတ်ရ၊ ညးလဵုမွဲဟွံဂံၚ်ပြိုၚ်ပကာန်ကဵုသၟီရ၊ ခမဳသၚ်အ္စာတၠမည် မှာထေရ်တၠပညာအ္စာလိက်ဂမၠိုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုလက်ကိုတ်ဇကုကီုလေဝ် ဟွံဂံၚ်ကရေဲကညာၚ် ဒးကၟာတ်လဝ်ပါၚ်ဖအိုတ်ရ။ ။
ညးတၠဂြပ်အပါကဵုယာဲဓနဇယသေဋ္ဌဳ လွဳလဝ်ကောန်ဝုတ်ပရဲပြဲနူကောန်ဝုတ်ညးတၞဟ် တုပ်သၟဟ်ကဵုသၟတ်ဗြဴအာဇာနဲကီုရဒှ်တုဲ သီုညးဖအိုတ်ဂှ် “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ဍာ်ကၠံပေၚ်ပေၚ်ရ၊ သ္ၚိမိတၠထဝ်တံဂှ် သ္ၚိရှ်ေသှ်ေရဴဂဴပူဇဴကျာ်ပဋိမာရုပ်လၟိုန်တုဲ ဒုၚ်ဂစိုတ်မာန်သ္ဍိုက်ဆာန်ရတ်ပိဗွဲမလောန်ရ၊ ဟိုတ်နူစးအသံအဏာသၟီဨကရာတ်စိ၊ ဗွဲကြဴမိတၠထဝ်ဒးဒုၚ်ဘယ်ဒန်သၟီရ၊ သၟာဂစိုတ်မၞိဟ်(ဗာဇ္ဇခါတ်)တံဂစိုတ်ဒၟံၚ်မိတၠထဝ်နကဵုနဲဓဇန်စှ်ကီုလေဝ် စိၚ်ဟွံဂံၚ်လုပ်ဟွံဂံၚ်လိုန်၊ ကၞုၚ်သ္ဇၚ်ဒှ်ပၠုဲ ပၟတ်ဒှ်ဍာ်လ္စအနုတတ် ဇြဟတ်မေတ္တာမိတၠထဝ် ဗွဝ်ဒၞာလဝ်တုဲ ဟၟဲကဵုဒဒိုက်ပရိုက်ဘယ်သက်သက်ရ။
သၟိၚ်ဖျေံအသံကဵုဂစိုတ်မိတၠထဝ်
ပလေဝ်ဒါန်(က) − ဗာဇ္ဇခါတ်တံကေတ်နၚ်စိၚ်ဇၟူကဵုလုပ်ဒိထပက်လိုန်ဂစိုတ် ဣဂှ်လေဝ်ဟွံဂံၚ်လုပ်၊ ဂြိပ်−ဒြေပ်−ဖေက် ထအုတ်ကရေဲသ္ကာတ်ကွေံကွေံရ။
(ခ) − ဗာဇ္ဇခါတ်တံ ဖျုၚ်လဝ်အရက်စိၚ်ဇၟူကဵုဗ္ၜူဓလူ ကြံကြလောန်ဗၞတ်တုဲ ဗလးစိၚ်ကဵုလပ်ဒိထပက်လိုန်ဂစိုတ်ထောံရ၊ ဣဂှ်လေဝ် စိၚ်ဇၟူဗ္ၜူအရက်ဟွံဂံၚ်လုပ် ဂြိပ်ဗတတ္ၚံက် ကရေဲကညာၚ်တိတ်အာလဝါဲဂှ်ရ။
(ဂ) − ဗာဇ္ဇခါတ်တံသၠာဲပြံၚ်ထောဴနဲဂစိုတ်မွဲနဲပၠန်ရ၊ ဇကုသၟတ်ဗြဴမိတၠထဝ်ဂှ်ဂြောပ်လဝ်ကဵုနှာဇကုကၠေံဒၟံၚ်တုဲ တံၚ်နၚ်စိၚ်ဇၟူဒုတ်တ် စုတ်လဝ်အရက်မ(ဖျုၚ်လဝ်အရက်)ဗ္ၜူဗ္ၜူပၠန်ရ၊ (သၠာဲလဝ်စိၚ်ဟာ စိၚ်ကၠာဂှ်ရဟာ ရာဇာဝၚ်ဟွံပံက်ထ္ၜးလဝ်ရ)၊ ကာလတံၚ်ပၠောပ်နၚ်စိၚ်ဇၟူဗ္ၜူမံၚ်အရက်ဂှ် ကဵုလုပ်လိုန်သၠေက်ထောံပၠန်ရ၊ ဣဂှ်လေဝ် စိၚ်ဇၟူဟွံဂွံလုပ်ဗဒါဲတုဲ ပါဲတိတ်သ္ၚောဲသ္ၚောဲ ဂြိပ်ပလုၚ်ဗတ်(ပလုံဗတ) ဃောဂြိပ်ပစဝ်လဝ်ဗတဂှ် ဝေါဟာမည်ပိုဲ လ္ၚဵုလ္ၚဵုကော်ခဴစ−ပလုၚ်ဗတ−ပလုံဗတ၊ ဗတပလုံ၊ ဗတစဝ်ဓော်ဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲကသပ်ဗာဇ္ဇခါတ်တံဂှ် စိၚ်ဇၟူညာတ်မံၚ်ဇကုသၟတ်ဗြဴမိတၠထဝ်တုဲ ဂွံၚ်လိုန်−ဟွံဂံၚ်လိုန်ထေၚ်ကေတ်အိုတ်ရ၊ ဗီုထေၚ်ညိဓဝ်ဟေၚ်ဟွံဒှ် စိၚ်ဂွံလုပ်ဒိထပက်ဂွံဂှ်−ဒတဴလေဝ်နွံ၊ သတိက်လဝ်လေဝ်နွံရ၊ စိၚ်ဇၟူပိဂလး(ပိဟလး) ဒးထအုတ်ဂြိပ်တိတ်အာဂှ် “ဂဥုဲဒုၚ်မိတၠထဝ် ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ် နမောတဿ၊ သရဏဂုန်ပိ−ဗုဒ္ဓသရဏံဂစ္ဆာမိ၊ မေတ္တာဝိဟာရဳ” ကိတ်ညဳကဵုတဝှ်ကျာ်ရောၚ်။
(ဃ) − သၟာဂစိုတ်မၞိဟ်လုပ်လၟိဟ်−ဓဇန်သဟာသဳ−တံဂှ် ဂစိုတ်မံၚ်မိတၠထဝ်ပေၚ်အာပိနဲတုဲရလေဝ် ကသပ်ဟွံအံၚ်ဇၞးဒးဖျေံကမျ(ကယျ)ပၠန်ရ၊ ပ္ဍဲကဵုပန်ဝါဝွံ နကဵုသ္ဇၚ်(ဇြၚ်)ဖမ္ကေက် ဗာ်ဖျေံဏာထတ်တ်မွဲဇြဟတ်ဒုတ်တ် (ကုတ်ထပိုတ်)ဇကုမိတၠထဝ်ကီုလေဝ် ၚုေက်ဇြၚ်ၜီုအာ ထၟူအာ ကဝေန်အာညံၚ်ရဴသၞေၚ်စာၚ်ဒးပၟတ် ပၠုဲပၞာၚ်ဒးပၟတ်ကီုရ၊ (ဝေါဟာတြေံ အာပ်ပၟတ်)။
သၟတ်ဗြဴမိတၠထဝ်လေဝ် နူဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ဗၞတ်ပန်ဝါ စိုတ်ဒှ်ဗဟေက် ဖေက်ဂၟံက်ညိဓဝ်ဟၟဲတုဲ ဗှ်ဗၞုဟ်မံၚ်ဂုန်ကျာ်ဒ္စိတ် ၚိတ်လဝ်ဂဥုဲဂဝံဂဇံကယျောဝ်ဖျောဝ်မေတ္တာပေၚ်ပေၚ်ကၟိုဟ်ဟ်ရ၊ ၚေက်ဇြၚ်ဂွံကဝေန်ကဝံက် တ္ၚံက်တ္ၚေဲၜေဲဝေက်ခၠပ်အာထၟူအာဂှ် ကြဳဇှ်ဂုန်ဣဒ္ဓိအနုဘဴဂုန်ကျာ်အရဟံဒှ်တံ၊ နမောတဿ၊ သရဏဂမနပိဝွံရောၚ်၊ ထံက်ကဵုဟိုတ်ဟွံဖေက်လကိုတ် စိုတ်ညိဟွံထေဲပၞတ်၊ ပၟတ်ဂမ္တဴဟၟဲပ္ဍဲဇကု၊ သၞသတြုကဵုဗၠးဘဲ ဂရဲဏာဍာ်မေတ္တာ ဗၜိုဟ်ကဵုအလုံရုပ်ကဵုနာံၜါတုဲ ပ္ဍဲသၟီမည်လေဝ် ဗဂးဍာ်မေတ္တာဖ္ဍုက်စာအလုံခန္ဓမွဲပၠန်ဂှ် သၟဟ်ကဵုဂလာန် “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ပေၚ်ကၟိုဟ်အာပ္ဍဲဖျုန်ဂြိုဟ်မိတၠထဝ်ရောၚ်။ ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် ဒှ်အခိၚ်ညံၚ်ရဴသၟိၚ်ရာဟုရပ်လဝ်ဂိတုတုဲ ဂၠုဓီုဒၟံၚ်အလုံတွဵုရးဍုၚ်ဗဂေါမွဲရ၊ ဒးဖေက်မံၚ်အာဏာသၟိၚ်−လ္တူနူပၟၚ်နရက်တံဏီရ၊ ပေါဲဗတိုက်ပၠန်ဂတးပရေၚ်ဘာသာဝွံ ဟွံဒးကေတ်ဗော်သွးသ္ကဲရ ဟွံဒးဂၠာဲလွဟ်သ္ကံတဲ ဟွံဒးပျဲပျာံဂစိုတ်ညးတၞဟ်၊ မုက်မတ်လေဝ်ဟွံကှ်ဟွံအေဲ၊ မတ်ပလေဲရုပ်လီုလေဝ်ဟွံသေၚ်၊ တၟေၚ်တဴကွေံကွေံ ပ္တေံကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာဇြိုဟ်ဟ် စိုပ်ဂြိုဟ်စိုပ်ကြုတ် ကောန်ဝုတ်ဓနဇယသေဋ္ဌဳမိတၠထဝ်ဝွံရောၚ်၊ အလုံပရိသာတ် ခမဳသၚ်ကဵုဒကာမှာဇန်ညးဍုၚ်ကွာန်ဂမၠိုၚ် ဟီုထိုၚ်သးဒၟဴၚ်ဂြုဂြု−ဒုၚ်သာဓုကာ−ကမၠေကမၠံၚ် ဂွံညာတ်ပေါဲအံၚ်ဇၞးဗွဲစၟတ်ရောၚ်။ ။
ဟိဟ်ဟိဟ်−စိုပ်အာသၟီတိဿရာဇာရ၊ ဗာဇ္ဇခါတ်တံကော်ဏာတုဲ ဗှ်ေဟာညးရှ်ေသှ်ေမံၚ်ဆုဒကုတ်(ကျာ်ပဋိမာရုပ်)ဂှ်၊ ယွံမရာဇ်−ဍာံကွေံရအဴ၊ ဟာဲဗြဴအယုတ်−ဟေ−စံၚ်ဂစိုတ်ထောံကဵုပၟတ်ဆံက်(ချံက်) ဖျေံအသံဂတအမာတ်တံရ၊ ယွံမရာဇ်ဒုၚ်ကေတ်အသံရအဴ၊ အတိုၚ်အသံဂှ်ဟေၚ် စံၚ်ကဵုပၟတ်ဆံက်လေဝ် ပၟတ်ဟွံတူ၊ ၜိုဟ်ဂံက်ဒၟံၚ်ညံၚ်ဍာ်ကြုၚ်−သဳဒန်−ကီုရ။
ဍိက်သ္ကံသ္ကံကလေၚ်လ္ၚောဝ်ပ္တီတုဲ − ဟေ − ဂွံဒှ်ဂလိုၚ်ဏံဂှ် ၜံက်ကတိုၚ်လျိုဟ်ကံတုဲ တိုပ်ထောဴဂျိုၚ်ဂျိုၚ်ညိ၊ ယွံမရာဇ် အတိုၚ်အသံရအဴ၊ ဗိုတ်ကၠဟ်ထောံဖျေံမိတၠထဝ်ပ္ဍဲတိုၚ် ဇိုၚ်တဲလေဝ်ဟွံလုက်ဒးတိတၟံ−ဒွံဖကုဂိဂိလေဝ်ဟၟဲ ဒတံဒၟံၚ်ဓဝ်ဓဝ် ပၟဝ်မံၚ်ဂုန်ကျာ်ဂၠိုၚ်ကဵုကၠံလ္ၚီဝါရ၊ ကာလဂှ် သၟီတိဿရာဇာစိုပ်ကၠုၚ်တုဲ သၟာန်တိုန်နကဵုစိုတ်ဓဇန်ဓဇန်ရ။
ဆဂးဂှ် ဟိုတ်နူကြဳဇှ်ဍာ်မေတ္တာမိတၠထဝ် ပက်စဝ်ဂရဲပၠောပ်ဏာပ္ဍဲခန္ဓသ္ၚိဇကုသၟီစိ၊ ထေဲပၞတ်ဇၞော်ဇၞော် ဍောတ်စှ်ေကြဳစှ်ေအာတၟာဂလိုၚ်ရ၊ သၟတ်ဗြဴမိတၠထဝ်လေဝ် ဖေက်ဂၟံက်လကိုတ်တ္ၚဵုဟၟဲ တသော်ဇကုနရဴဟွံမံက် အီအီခၟောံခၟောံ နအစောံမေတ္တာတုဲ သၟီတိဿဟီုသာ်ဝွံရ၊ −−−−−−−−−−
ဟာဲသၟတ်ဗြဴ −−− ကျာ်ဗှ်ေရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ်ဂှ် ယဝ်ရကလာၚ်ဂွံတှ်ေ ဗှ်ေဂွံဂျိုၚ်လမျီုမာန်ရ၊ ယဝ်ရဟွံသေၚ်သာ်ဂှ်တှ်ေ ဗှ်ေဒးချိုန်ဟေၚ်ရနွံ၊ −−−−−−သၟတ်ဗြဴမိတၠထဝ် ပၚ်လဝ်တဲကဵုရုပ်ကျာ်ဇကုမရှ်ေသှ်ေဒၟံၚ်တံဂှ်တုဲ ဟိုတ်နူဟွံပၚ်တဲကုသၟီစိ၊ မုတ်မတ်သၟီဍာဲယောံသာ်ဒှ်ဆီအိုတ်ရ၊ ဂွံဖျေံအမိၚ်ဂစိုတ်ဂှ်လေဝ်ဝါတ်၊ ဟွံညာတ်ရုပ်ကျာ်ကလာၚ်တှ်ေဒးချိုတ်ရနွံတုဲ −−−−−− ဟေ−−−−−−−ဗှ်ေတံပ္တိုန်ထောံဣဗြဴဏံနူကတိုၚ်ပြဟ်ပြဟ်ညိ၊ ယွံ−မရာဇ်အတိုၚ်အသံရအဴ ။
မိတၠထဝ်ဂွံအခေါၚ်သၟီတုဲ အတိုၚ်တၚ်ရန်တၟံလဝ်ဂှ် ဍိုက်ပေၚ်အာဖအိုတ်ရ၊ ကာလသၟတ်ဗြဴသ္ပအဓိဌာန်စၟတ်သစ္စ ရုပ်ကျာ်ဆုဒကုတ်ကျာ်ပဋိမာရုပ်ဂမၠိုၚ်ထပှ်ဇကု−ဒ္စါံဇကု (၇−၈)ဇကုတံဂှ် ကလာၚ်တိုန်အာလ္တူအာကာသ(ဗၞတ်ထပှ်သၠုၚ်တာ) ပၠးလျးတြဴသာ်ညံၚ်ရဴကျာ်ဂမျိုၚ် အတိုၚ်စၟတ်သစ္စသၟတ်ဗြဴဟေၚ်ရ၊ ကျာ်ပဋိမာရုပ် ဂေတ်သ္ပဝ်သဝ်စှ်ေဗဒါဲဝၚ်နန်သၟီတိဿတုဲ အလုံမှာဇန်တံ ဂွံညာတ်ဂွံဆဵု ဂွံဗဵုလ္ၚောဝ်အလဵုဇကုအိုတ်ရ၊ (ရုပ်ကျာ်တံကလာၚ်အာပ္ဍဲဂြိုပ်မွဲဒၞာဲ က္ညတန်တဴဒၟံၚ်အိုတ်ရ)။
ဟီုထိုၚ်သးတၚ်ဂုန်သၟတ်ဗြဴမိတၠထဝ်−သၟတ်ဗြဴအာဇာနဲဗွဲမတၟေၚ်တၟဟ် ကၠောန်ဗဒှ် “သဘၚ်ပေါဲအံၚ်ဇၞး”အိုတ်ရ၊ လုပ်ပေါဲဗတိုၚ်ပရေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာ အံၚ်ဇၞးအာလောဲလောဲတုဲ သၟီရော်ဂုန်မိတၠထဝ် စဝ်အဘိသိက် ယိုက်ပ္တိုန်ကဵုဒှ်ဂၞကျာ်ဇၞော် “သုဘဒ္ဒဒေဝဳအဂ္ဂမဟေသဳ” ပ္ဍဲဂတအမာတ်သ္ကိုပ်ပၞာန်တံရောၚ်၊ မိတၠထဝ်ပြာ်ဗလးသၟီ နူကဵုကွေတ်မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ ကဵုဂိုၚ်ကေတ်သမ္မာဒိဋ္ဌိကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာရ၊ ကဵုအခေါၚ်ကုကောန်ဍုၚ်ကွာန် ရှ်ေသှ်ေကျာ်အတိုၚ်ပကတိတြေံ ကဵုရပ်ကေံကေတ်ကွေတ်မိမယာဲတ နူတံကဝ်တေံရ။
ဂံၚ်ဒုၚ်ဂစိုတ်သၠးလမျီုကဵုကျာ်ဂှ် မိတၠထဝ်ဟေၚ်ရ၊ နကဵုနဲမ္ၚိုဟ်ဟ်ဂြိုဟ်ဟ်စာစာ စကာကဵုဂစိုတ်မိတၠထဝ်ဂှ် ပေၚ်အာတြဴနဲတုဲရလေဝ် ဂွံဏာပေါဲအံၚ်ဇၞးကျေဝ်ကျေဝ်ဟေၚ်ရ၊ အ္စာသၟီတိဿ−ဗဗၞးတဳမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတံဂှ် ကလာၚ်ဟွံမာန်တုဲ သၟီဖျေံအသံကဵုဂစိုတ်ထောံဖအိုတ်ရ၊ ကဵုၜံက်ခါဲလဝ်ကတိုၚ်လျိုဟ်ကံတုဲ နကဵုအာဏာသၟီ ကဵုဂစိုတ်ထောံဂျိုၚ်ၚ်ဟေၚ်ရ။
ပရူဒဒှ်ဝွံ နူသက္ကရာတ်(၁၃၃၇)သၞာံတေံ စိုပ်သက္ကရာတ်ကျာ်လၟုဟ်(၂၅၄၉)သၞာံ၊ လောန်ကၠုၚ်ပွိုၚ်မွဲလ္ၚီၜါကၠံစှ်ၜါ(၁၂၁၂)သၞာံ၊ ပယျာံသ္ၚောဲဂလိုၚ်ဏံလေဝ် “ဝၚ်သၟတ်ဗြဴမည်မိတၠထဝ် သၟတ်ဗြဴအာဇာနဲ” ဗွဲမပြာကတ် ပ္ဍဲကဵုရာဇာဝၚ်မည်ပိုဲဂှ် တုပ်သၟဟ်ကဵုလျးသၟီတ္ၚဲသၟီဂိတု မဂဵုတၟးပျးလျးအရံၚ်တ္ကံမန်ကီုရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ−အလုံဂကူမည် ပ္ဍဲခေတ်သၟီဨကရာတ်မၞုံတေံ စဵုကဵုလၟုဟ်−ဂတ သ္ပအစောံကဵုဂၞကျာ်သုဘဒ္ဒဒေဝဳ အဂ္ဂမဟေသဳမိတၠထဝ် အံသဝ်သဝ်ထေက်ကွေံကွေံ ပ္တေံလၟေတ်ကွေတ်ဂကူဗိုန်လောန်တုဲ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ” ကယျာပ္တိတ်ဟွံမာန်ရောၚ်။
ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါမွဲဒ္ကုတ်မွဲဒကဴ
ပလေဝ်ဒါန်နူသက္ကရာတ်သာသနာလၟုဟ် (၂၅၄၉)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၆၇)သၞာံ၊ (ပစ္စုပ္ပန်)−သၞာ(၂၄၈၂)သၞာံ၊ ဍုၚ်(၁၃၀၀)သၞာံ၊ (အတိက်)လောန်ကၠုၚ်ပွိုၚ်တြဴစှော်ထပှ်(၆၇)သၞာံ၊ ပယျာံမဂၠိၚ်သ္ၚောဲဝွံ အဲနဒဒှ်ဘဝကွးဘာ အာယုက်ၜိုတ်စှ်ပန်သၞာံ ဍောတ်တ်သမ္တီဒးဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ကၠာနူသၞာံလ္တူဂှ်လေဝ် ဂကူမည်ပိုဲကွာန်လ္ၚဵုလ္ၚဵု ပူဂဵု“ဂိုၚ်ကေတ်လဝ္ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲ”နွံဒၟံၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ကီုရ၊ ရဲကွာန်ကၟာဝက်ဝွံ အဇုဍောၚ်ထဝ်ဒှ်ညးက္ဍိုပ်ဇၞော်အိုတ်ရ၊ မွဲသ္ၚိပွံၚ်ကောန်ဇာတ်သမ္ဘာညးဂှ် ဒှ်ပူဂဵုဓဝ်ပ္ဍဲဟာမ္ၚးဟာဂှ် သမ္တီဟွံဒးရ။
ကွေတ်ဝါဒဓဝ်ပ္ဍဲဂှ် “ဇကုကျာ်−တၞံဇြဲဗောဓိဒလာဲကျာ်ပၞၚ်ရတ် ပလ္လၚ်ရတ်ကျာ် နွံပ္ဍဲဗုၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ပဇၞော်ကဵုဓဝ်ပ္ဍဲကွေံကွေံကီုရ၊ ဆဂးဂှ် ခမဳသၚ်ဆဒှ်ကဵုဒှ် ဟွံရှ်ေသှ်ေဖျေံက္ဍိုပ်ရ၊ ဂကောံညးတံပ္ဍဲကွာန်ကၟာဝက် နွံမံၚ်ၜိုတ်ကၠံဍောတ်တ်ကီုရ၊ မၞိဟ်က္ဍိုပ်ဇၞော်အဇုဍောၚ်ထဝ်ဂှ် ကာလအဲဒှ်ထပိုယ်သက္ကရာဇ်ကျာ်(၂၄၈၃)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၀၁)သၞာံ၊ အလဵုဇကုအဲထပိုယ်ပါလ ဂွံဂဗဆဵုအဇုဍောၚ်ထဝ်နမတ်ရ၊ ဂွံဆဵုနမတ်ပ္ဍဲဘာတိုက်တၟိဂှ် သၞာံဂိတုတ္ၚဲသမ္တီဟွံဒးကီုလေဝ် အရေဝ်ညးသမ္တီဒးမံၚ်ရ။
တၠဂုန်အ္စာတိဿ−ဘာဂြိုပ်ပါၚ်ကၟာ အ္စာလိက်ဒယှ်၊ ကၠုၚ်စိုပ်ဘာတိုက်တၟိတုဲ တၠဂုန်အ္စာတိဿကဵုအဇုဍောၚ်ထဝ် ပ္တိုန်ထ္ၜးသောၚ်ကလးဒၟံၚ်ကွေတ်ဝါဒဓဝ်ပ္ဍဲ ပွိုၚ်ၜါနာဍဳဟေၚ် ဒးထေၚ်ကေတ်ရ၊ ကွေတ်ဝါဒဓဝ်ပ္ဍဲဂှ် အတိုၚ်လ္တူတေံပိဖဴပိဗၠိုၚ် ဂိုၚ်ကေတ်လဝ်ဗိုန်န်ရ၊ ညးၜါနူဟီုဂးသာသာမောဝ်မောဝ်ဇောဝ်ဇောဝ်ဂှ် လံတိုန်ညိ ဗရုပံက်ပါၚ်ရမျှာၚ်ထတ်သ္ကာတ် အဇုဍောၚ်ထဝ်ဒါတ်ထ္ၜးကဵုပုၚ်ကုတၠဂုန်တိဿရ၊ တၠဂုန်အ္စာတိဿဟီု − “ အေ−ဒကာဓဝ်ပ္ဍဲ၊ ပ္ဍဲဗုၚ်ဒကာဂှ် အိက်သၟးရနွံ၊ အိက်ပေၚ်မံၚ်ဗုၚ် ပါဲနူအိက်မွဲဗုၚ်ဂှ်တုဲ မူသာ်ဟၟဲပုဟ်သမ္တီလဝ်ညိ”၊ (တၠဂုန်အ္စာတိဿဂှ် ဗွဲကြဴစိုပ်အာဘာကျာ်သြဳမည်ဍုၚ်လ္ဂုၚ်)။
အဇုဍောၚ်ထဝ်လေဝ် မုက်ဍာ်သာ်ဒှ်ဆီ ကယျာန်စာန်စးတးပါဲမံၚ်တဝှ်ကျာ် ကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ၊ ဍောၚ်ၜိုတ်အိုတ်ဇိုၚ်တဲတုဲ ဃောမုက်မတ်ချိုတ် ရုပ်သာ်ပၠိုတ်အာမွဲလစုတ်ဂှ် ကလေၚ်စဴအာသ္ၚိရ၊ ဝါသၞာညးတံဂှ် ဗက်ဟီုတွံထ္ၜးစှ်ေပရေၚ်စန်ဒက် ဗက်ချဳဂရာၚ်သွာၚ်တေံသွာၚ်ဏံတ္ၚံကွေံကွေံရ၊ ပ္ဍဲဗွိုၚ်တိကျာ်ဇြာပလိုတ် ဘာတံၚ်ပရၚ်ဂှ် ဇြပ်ဓဝ်ပ္ဍဲနွံမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ၊ စိုပ်လက်ထက်ပိုဲခမဳသၚ်တံအုပ်ဓုပ်မၚ်မွဲကျာ်ဇြာ(၁၃၅၀)သၞာံလောန်အာတုဲ ရိုဟ်ဂိုၚ်ထောံဖအိုတ်ရ။ ။
“ဂကောံဓဝ်ပ္ဍဲ”ပ္ဍဲကွာန်ကၟာဝက်ရးဇြာဝွံ၊ သ္ပဇၞော်ကဵုနွံအပ္ဍဲဗုၚ်ပိဂကူဂှ်တုဲ တၚ်ပတှ်ေညးတံဂှ် ဓဝ်အရဳပြဲပြဲသၠုၚ်သၠုၚ် ဒုၚ်ပၠောပ်နၚ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဖအိုတ်ရ၊ ဓဝ်မဂ်ဖိုလ်(ဖဵု)လောကုတ္တဵုရ် (ဌာန်)ဂှ် ညးလ္ၚဵုတၠသ္ၚိဓဝ်ပ္ဍဲ၊ သမ္ၚာဓဝ်မ္ၚး(ဗုဒ္ဓဘာသာ)၊ ကောန်တြုံကောန်ဗြဴတံဂှ်လေဝ် လ္ၚဵုဗက်လပါ်ဓဝ်ပ္ဍဲ လ္ၚဵုလပါ်ဓဝ်မ္ၚး အောန်ကဵုဂၠိုၚ်နွံဒၟံၚ်ကီုရ၊ ညးလ္ၚဵုမဂဳဓဝ်ပ္ဍဲ လဓဳဓဝ်မ္ၚး ဒးပံၚ်အာညးသ္ကံနဒဒှ်ပရေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာၜေဲၜေဲ ကၟေက်ကၟေက် ကရောန်ကရောန် ဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် ကဵုလဝ်အခေါၚ်ဂၠံၚ်ဇကုဒးစိုတ်ဇကုရှ်ေသှ်ေ၊ ဂၠံၚ်ဇကုပတှ်ေဇကုအာ ဒၞာတာဟၟံသ္ဂောံတဳကေတ်ရ။
စပ်ကဵုပရေၚ်ဝတ်သမ္ဘာကဵုတၠသ္ၚိ ကောန်ကဵုမိမဒးဟီုညိညဇြိုၚ်သာနွံဒၟံၚ်ကီုရ၊ ပူဂဵုဓဝ်ပ္ဍဲတံဂှ် ကာလပူဂဵုဓဝ်မ္ၚးဒးပတုဲဝတ် မပ္တံလိုန်ပတ်−ဆိုန်မွဲမွဲဒၞာဲ ဒးပါဲပ္ဍဲဗုၚ်ဟေၚ်ရ၊ ဂွိၚ်ဖေက်ပတ်ဆိုန်ဒးဇကုကျာ်ရ၊ ယဲကျာဇမ္ကါတ်(သ္ကာတ်) လှိုဟ်ထပက်၊ ယဲကျာထအံၚ် ယဲကျာဗုၚ်ဂိတံဂှ် နကဵုအ္စာကဝတ်ဒးပတ်ဗုၚ်ဟေၚ်ရ၊ ကာလစိုပ်ဍာ်ဏံ(ဍာ်စိုပ်ကံ)ကလံကျာ်တုဲကဵုပတ်ဟာ၊ ပြဒ္ဒညာအဝါတ်အဂါတ်ဂၠိုက်ဂၠဟ် ဒးဒှ်အရေဝ်ညးသ္ကံနွံဒၟံၚ်ကီုရ၊ ဂွိၚ်ဖေက်ချိုတ်တုဲဒးဒုၚ်ပတ်ပၠန်ရ။
ဟီုထောံဒဵုအိုတ်လပါ်ဗပေၚ်ပၟိက်တြုံကဵုဗြဴ “ဒးသိပ်ဂၠိပ်ဗက်မိဒ္ဂေတ်မေထုန်”ဂှ် ဗီုလဵုဂွံသ္ပရော၊ ဝေၚ်ပါဲမွဲအာယုက် ရနုက်ဗပေၚ်သဳဒ္စါံမာန်ညိဟာ၊ ပြဒ္ဒညာညးၜါတၠသ္ၚိကဵုသမ္ဘာဒးအာကၠုၚ်မံၚ် ကေုာံရေၚ်သ္ကံဂှ် “ ဟွံရောံဒညကဵုဇကုကျာ် တၞံဇြဲဗောဓိ ပၞၚ်ရတ်နွံပ္ဍဲဗုၚ်တေံဟာ၊ အေၚ်လဒံစိုတ်မိက်ဂွံဂွံကာမရာဂမာန်ဟွံမာန် နကဵုဍာန်တဝှ်ဓဝ်ဇေတ်ဇေတ် ပ္တိတ်ကသပ်ချပ်ရံၚ်တုဲ မၞးတံဖျေံကေတ်တၚ်သ္ကုတ်သွာတ်ညိ။
ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲ လုပ်ဂွံပ္ဍဲကွာန်ကၟာဝက်ရးဇြာပိုဲဏံတုဲ အ္စာတၠပိုဲညးဟီု၊ နူညးသမ္တီဒးအခိၚ်ဂှ် အာယုက်ညးတြဴစှော်သၞာံပြၚ်ပြၚ် ခမဳသၚ်တံစဴပိဏ္ဍပါတ်ပ္ဍဲကွာန် ရဲဓဝ်ပ္ဍဲဍေံဟွံလံၚ်ဒါန်ဟွံပတုဲဘာကျာ်ဟွံအာ တုပ်ကဵုမ္ၚးသာသနာကီုရ၊ အလဵုဇကုအဲကာလဒှ်ခၟဳနာဲပါလိတဂွံမိၚ်လဝ်တုဲ သမ္တီဒးမဏီဟေၚ်ရ၊ ထံၚ်ရံၚ်ကဵုကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ပေၚ်က်က္ဍိုပ်ကၠံလေဝ်ဟွံသေၚ်၊ ဒုၚ်ဂိုၚ်ကေတ်ကွေတ်မ္ၚးသာသၞာ ကၟိုဟ်တိုၚ်−ပေၚ်နလေဝ်ဟွံသေၚ်၊ တုပ်ရေၚ်ညံၚ်ရဴ“ဇြုံဗၠောဝ်မွဒကုတ် ဇြုံဇာတ်လှိုက်မွဲဒကုတ်”ကီုရဒှ်တုဲ − ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါမွဲဒကုတ်မွဲဒကဴ ကော်ခဴစထေက်ကွေံကွေံရောၚ်။ ။
ဂၠဟ်ဂၠဟ်ဂၠိုက်ဂၠိုက် ပြိုက်လဝ်ဆောဖွက်
ပလေဝ်ဒါန်အတိုၚ်လညာတ်ကွေတ်ဝါဒဓဝ်ပ္ဍဲဝွံ ဝါတ်အိုတ်ဂှ် “ကိစ္စညးၜါအာကၠုၚ်သၞဴရဴဗပေၚ်ပၟိက်ညးသ္ကံ”ဟေၚ်ရ။ ဥပမာ ဒးဟီုတပ်တပ်ကြပ်ကြပ် စုက်က်လုက်က် ဒးဒးနွံမွဲဒၞာဲရ၊
ဥပမာဂှ်တုန်−
(က) လဓဳဓဝ်ပ္ဍဲ မဂဳဓဝ်ပ္ဍဲ (မွဲဆော)၊
(ခ) လဓဳဓဝ်မ္ၚး မဂဳဓဝ်ပ္ဍဲ (မွဲဆော)၊
(ဂ) လဓဳဓဝ်မ္ၚး မဂဳဓဝ်ပ္ဍဲ (မွဲဆော)၊ ရဴဝွံတိတ်ဒှ်အာပိဆောပိလ္ၚဝ်ရ၊ ပ္ဍဲဗျန်(က)ဂှ်တှ်ေ ကလောန်ဆက်စပ်ကဵုသိပ်ဂၠိပ်ဒ္ဂေတ်မေထုန်ဝွံ ဟိုတ်နူဒ္ဂေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲတုပ်ရေၚ်သ္ကံစိ ၊ သိပ်ဂၠိပ်ဒးညးတံပၠောပ်လဝ်ပ္ဍဲဗုၚ်ပိဂကူပိရဲဟွံသေၚ်ဟာ၊ ၜိုန်ရဟီုဟွံတိုန်ပါၚ်ကီုလေဝ် မိက်ကဵုတီကွေတ်ဒ္ဂေတ်ညးတံဗီုပၠောပ်စွံလဝ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဇကုဇကုတံဂှ်ရ၊ အကွက်ပူဂဵုကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာဇေတ်တ်တံဂှ် ကၠးမး(ကၠးတၟး)မံၚ်စိုတ်ကီုရ၊ သိပ်ဂၠိပ်ဒ္ဂေတ်မေထုန် လပိုက်လုက်ဇီုတၟတ်ဒွံဒး ပ္ဍဲဗုၚ်ပိဂကူပိရဲဂှ် ဟွံဒှ်ဒုဟ်မွဲသာ်ရဟာ၊ ဗၠးမံၚ်ဒုဟ်ကီုရဟာ? ဇကုရှ်ေသှ်ေသ္ပဇၞော်ကဵုဇကုကျာ် တၞံဇြဲဗောဓိ ပၞၚ်ရတ်ကျာ်နွံပ္ဍဲဗုၚ်သီုညးၜါလပါ်တုဲ ဗပေၚ်မံၚ်ပၟိက်ညးသ္ကံမိပ်ပ်ဇြိပ်ပ် သိပ်ဂၠိပ်မံၚ်ဒ္ဂေတ်ညးကွာန်ပွိုၚ်မွဲအာယုက်ဂှ် ဟွံရောံဒညဟွံဂွကဵုအပေါတ်ညိည ဟွံညှာမုက်ညှာမတ် ရိုၚ်ရိဒလဵုခၞံၚ်လောန်အာရောၚ်ဂှ်လေဝ်ဟွံဒးရ၊ ဒးဗက်မံၚ်အလိုက်−ဗျဵုတဟၚ်ထၚ်တဟက် ညံၚ်ရဴသုၚ်ဍာ်ဖၞုၚ် သုၚ်ဍၚ်ထၚ်က္ဍၚ်ရ၊ အေၚ်လဒံစိုတ်လေဝ်ဟွံမာန်၊ ညှာဒညဂွကဵုအပေါတ်ဝတ္ထုရုပ်ပ္ဍဲဗုၚ်ပိဂကူပိရဲလေဝ်ပၠောပ်စိုတ်ဟွံဒး ဟီုဂးလဝ် “နွံပ္ဍဲဗုၚ်ပိဂကူဂှ်ပြဲအိုတ်ရ၊ မဂ်ဖဵုနိဗ္ဗာန်လေဝ်ရံၚ်ညာတ်၊ ဒါတ်ကတဵုဗုၚ်ဗရုဖၠၚ်ဖၠၚ်လေဝ်ဆဵုနမတ်” မူသာ်ဟွံဒှ်ကာရ။
ဂလာန်စောဒနာပ္တိုန်ဒုဟ်နွံမွဲဒၞာဲဂှ် ဒှ်အရေဝ်မၞိဟ်လညာတ်က္ဍာတၟာက္ဍကောန်ရေန်ရ၊ ပသာ်မ္ဂးဂှ်ရော ပူဂဵုအရဳဂွံလဝ်ၜါမဂ်သောတာပန် ကဵုသကဒါဂါံတံဂှ် မံၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိဌာန်ဒးသၞဴရဴကဵုပြဝၝောံကၟက်သေၚ်ဟာ၊ ကွေတ်ဝါဒဓဝ်ပ္ဍဲတံဂှ် ဓဝ်ပူဂဵုအရဳ မဂ်ဖဵုနိဗ္ဗာန်နွံပ္ဍဲဗုၚ်သေၚ်ဟာ၊ သိပ်ဂၠိပ်သၞဴရဴ ကေုာံ ရေၚ်သ္ကံဗီုဗီုဏံဂှ် ဟွံဇီုကပိုက်လုက်စုက်ဒးဓဝ်အရဳပုဟ်ဟာ၊ (ဗီုဒှ်ဗီုဒှ်) ပူဂဵုအရဳၜါရဲတံဂှ် ဟိုတ်နူကိလေသကာမဇီုလပိုက်လုက်ဒးဓဝ်မဂ်ဖဵုနိဗ္ဗာန်ဟၟဲ၊ ပူဂဵုကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲတံဂှ် ဟိုတ်နူဒှ်အန္ဓပုထုဇန်(ပုထုဇန်ဒမၠုမတ်)စိ၊ ဓဝ်အရဳမဂ်ဖဵုနိဗ္ဗာန်တၟာအိက်စဲဟၟဲ၊ ကၠိုဟ်တ္ၚဲကၠိုဟ်ဗ္တံ ကၠောန်ခၞံဒ္ဂေတ်ပပ်ပပ်စပ်ကဵုမေထုန်လေဝ် ဇီုလပိုက်လုက်ဒးဓဝ်အရဳဟွံသေၚ် မှက်ဇကု−ဂြပ်ဇကုကဵုဇကုဟေၚ် လုက်စုက်ဒးမံၚ်ကဵုညးၜါတၠရောၚ်။ ။
ပ္ဍဲဗျန်(ခ)ဂှ်ပၠန်၊ ဟိုတ်နူဘဝပုထုဇန်အပြောံ၊ ညးမိပ်ကဵုအဲ အဲမိပ်ကဵုညးတုဲ ရံၚ်မုက်အပေါတ်ဝတ္ထုရုပ်နွံပ္ဍဲဗုၚ်ပိဂကူပိရဲရံၚ်ဟွံမာန်ရ၊ ဆာန်တဏှာ ဇြဟာန်ဆာန်ရာဂညးမွဲကဵုမွဲပလှ်ပ္တိတ်ဟွံမာန်တုဲ ဒးဗပေၚ်ဒၟံၚ်ပၟိက် ဍိက်ပၠန်တဏှာ စဵုကဵုမတ်ပၠိုတ်ရ၊ အပေါတ်ဝတ္ထုရုပ်နွံပ္ဍဲဗုၚ်မဂဳလေဝ် နွံမံၚ်ရထေၚ်ခယျကေတ်တုဲ ဖျုန်ကဵုဖျုန်ဟေၚ်ကေတ်လဝ်ဒၞာဲ (ညံၚ်ရဴကၠဵုကိတ်သ္ၚာဲမံၚ်ဇုက်ဂၠဴကှ်ကှ် ရှ်ညိဟၟဲ ဍာ်ပါၚ်ဇကုရဇကုကလေၚ်ၚိတ်ဖျေံဏာ)ဂှ် မဂဳဓဝ်ပ္ဍဲချပ်ဟွံဒး လးညာန်ဟွံစိုပ် သ္ၚောဲလ္တူသ္ၚောဲနူတ္ၚဲတိုန်ဒိုဟ်ဗၟံက် ကဵုတ္ၚဲပၠိုတ်ဒိုဟ်ပလိုတ်တေံရ။
ပ္ဍဲကဵုဗျန်(ဂ)လက္ကရဴဏံဂှ်တှ်ေ မဂဳကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာဇေတ်ဇေတ်၊ လဓဳကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲ တံၚ်တဲဇွိက်မုက် လုက်သိုဟ်လုက်ဇကုတုဲဒးသၞဴရဴနကဵုဒ္ဂေတ်မေထုန် ဒဵုဗျု:ကုန်တေံပၠန်ရ၊ ဒ္ဂေတ်တြုံဗြဴဒးသၞဴရဴလီၜန် ဒးပ္တန်မံၚ်သ္ၚိဆုသ္ၚိဒုန်သ္ၚိတိုက် အခိုက်ဘဝမၞိဟ်တုဲ ဝေၚ်ပါဲကၠေံနူဒ္ဂေတ်တြုံကဵုဗြဴဟွံမာန်ဏီရ၊ မဂဳဇကု ပွံၚ်သ္ဍိုက်ဆာန်ဇကု ပၠောပ်လဝ်အပေါတ်ဝတ္ထုရုပ်နွံပ္ဍဲဗုၚ်ဍာံဍာံမ္ဂး−လ္ပကဵုမဂဳၜံၚ်ပ္တိတ်ကောန်ညိ၊ လ္ပသၞဴဂၠိန်ညးသ္ကံမွဲစွံညိ။
ဣဏံဂှ် ဒှ်အၚပ်(လ္ၚပ်−လ္ၚောပ်ပုထုဇန်အပြောံ)တံဖအိုတ်တုဲ နူဘဝဒးပံၚ်ဖက်ဆက်ဆောံ ကေုာံမွဲစွံဂှ် သ္ၚဳရံၚ်ကဵုကွေတ်ပတှ်ေဇကုဟွံသေၚ်ရ၊ ကွေတ်ပတှ်ေဇကုဂှ်တၞဟ် ဗက်မိပ်ဗပေၚ်ပၟိက်ညးသ္ကံဂှ်တၞဟ်၊ ညးတၞဟ် အဲတၞဟ် တၞဟ်ခြာမံၚ်မကၟာၚ်စက္ကဝါ ဗၟံက်ကဵုပလိုတ်ဟေၚ်ရ၊ ဟွံသေၚ်သာ် ထပ်ကဵုပရိုတ်၊ ဗိုတ်ကဵုဗၠဲ ၊ မတ်ဗ္ဂဲကဵုအဖၠိုက်−ကြိုက်ကဵုဒးစၚ်ခြၚ်ဇြိုဟ်ဟ်နက်က်ရ၊ လဟီုကဵုဒ္ဂေတ် ဗၠေတ်အာစဵုကဵုချိုတ်တုဲ ကာလပြံၚ်ဘဝ ဒၞာဲဗဒနွံညိဏီဟာ၊ ဂွံစိုပ်ဘုံမၞိဟ်ဒေဝတဴ သ္ဇိုၚ်သန်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ−ခေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲလုပ်ဂွံကွာန်ကၟာဝက် ဗဒါဲတြဴစှော်ထပှ်စှော်(၆၀−၇၀)သၞာံ ပယျာံအာယုက်အပါနော်ဇကုတုဲ ဗွဲကြဴဏံ နကဵုအသိၚ်ပရိယတ်အ္စာတၠ အ္စာတၠဘာလွဳမာန်ထဝ် ဝးပကဝ်ကုတ်ဗပိုတ် ဖအိုတ်ထောံရိုဟ်ကၞက်ကမၠက်ထောံ ကၠက်အိုတ်အာ−အးခၠေဲရောၚ်။
တုပ်ဗီုကွာန်ကၟာဝက်ကီုရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ကၠံသတ်လေဝ် အ္စာဓဝ်ပ္ဍဲနွံမံၚ်ရ၊ ဟွံတီယၟုယၟာညး၊ ကောန်ကွးညးပြးဇးတိတ်အာဗွဲမလံတုဲ ဗွဲကြဴဏံ နကဵုအစောံပရိယတ်ကျာ်ဇၞော်အ္စာဂမၠိုၚ် ဍိုက်ပဒေါံကုတ်တၞံတံပိုတ်ကၠက်အိုတ်အးရ၊ အ္စာဓဝ်ပ္ဍဲဇၞော်ယၟုဒယှ်နွံပ္ဍဲကွာန်ၜဝ်မွဲ အဲသမ္တီဒးမံၚ်ကီုရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်အဲနာဲပါလိတ အာကတ်လိက်ပ္ဍဲဘာဂြိုပ်(ဖအံက်) သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၁၃)သၞာံ၊ ပန်ဝှ်ပြၚ်ပြၚ် ပ္ဍဲဇရေၚ်အ္စာတၠမှာထေရ်စန္ဒိမာ၊ အ္စာဓဝ်ပ္ဍဲအဝဲၜိုတ်မသုန်စှော်သၞာံပြၚ်ပြၚ်ဒှ်ကီုရ။
ယၟာယၟာဒကာဂှ်သမ္တီဟွံဒး ဗၠးအာနူသတိတုဲ ဒ္ဂေတ်ကွေတ်ညးတုပ်ကဵုဓဝ်ပ္ဍဲ ကွာန်ကၟာဝက်ကၠံသတ်မွဲသၞောဝ်ဓဝ်ရ၊ ကောန်ဇာတ်ညး−စဴ စေက်ညးဂမၠိုၚ်ကီု ကလောဒညာတ်ညးဂမၠိုၚ်ကီု၊ ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲကဵုဓဝ်မ္ၚးသၞဴရဴ ကေုာံရေၚ်သ္ကံတုဲ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါမွဲဒကုတ်မွဲဒကဴ” ဖျဴဏာဇာတ်ခိုဟ်ကဵုပရေံ၊ မဗဳဇ(မဗိဇ္ဇ)ကၠက်အာအိုတ်ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ−ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲစကၠုၚ်ခေတ်မွဲခေတ် ဒးကေတ်တြုံဗြဴ ဒးပံၚ်ဖက်အာညးသ္ကံ ညံၚ်ရဴ(ပြေၚ်မွဲဒိုဟ်ဂၠဴမွဲလပါ်)ကီုရဒှ်တုဲ ဂကူမည်သှ်ေမံၚ်လၟုဟ်ဂှ် “လညာတ်လ္ပကဵုဗၠေတ် ကွေတ်လ္ပကဵုဂတး”အိုတ်ညိ။
ထေက်ကဵုဒးပိုက်တံဂၠာဲရိုဟ်
ပလေဝ်ဒါန်(က) ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲဂှ် ကၠုၚ်နူဍုၚ်ကွာန်ရးကးလဵုရော။
(ခ) ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲ လုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်ကွာန်ရးကးကၠာတဲဂှ် မၞိဟ်တြုံဟာပၠောပ်နၚ် မၞိဟ်ဗြဴဟာပၠောပ်နၚ် ။
(ဂ) ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲဂှ် ညးဂှ်ကတဵုဗဒှ်လဝ်ဗွဲကိုပ်ကၠာရော။
(ဃ) ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲဂှ် သ္ပသက်သဳသဇိုၚ်ပခိုၚ်ကဵုပြကိုဟ်လိက်ပတ်လဵုရော။
(ၚ) ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲဂှ် ဒစဵုဒစးကဵုကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာတပ်တပ် ဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် တုပ်သၟဟ်ကဵု(ကောန်ကွေတ်မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ) ဒးဖေက်လောန်နူဂျိဇြုံဗုဲ ဇြုံဇာတ် ဂျိနာ်သ္အဵုသ္အာ်ကွေံကွေံရောၚ်။
ဟိုတ်ဂှ်ရ “ကွေတ်ဓဝ်ပ္ဍဲ နွံပ္ဍဲဗုၚ်ဗြု၊ ကျာ် ဆု ပၞၚ်ရတ် ၜတ်ပတဝ်စၞာဲ၊ သှ်ေလှာဲသက်သက်၊ တက္ကဝါဒဳ၊ လဓဳ−ညးဗြဴ၊ ဂၞဴဍေံသမ္အုဲ၊ ဂွဳထုဲစိုက်အိက်၊ လိက်ပတ်ဗုဒ္ဓ၊ ဇွပိစှော်ၜါ၊ ဗစာဟွံဒး၊ လးညာန်ဟွံလေပ်၊ ဒေပ်လဝ်မိစ္ဆာ၊ ယောၚ်မှာခပ်သဳ၊ သမ္တီအိုတ်အိုတ်ညိ မၞးတံဟိုဲ ။ ။
မၚ်မွဲဍောၚ်ဓဝ်သဳလ သဳမသုန်ကီုရဂှ် မွဲမွဲလဝ်မွဲၜါဟာ ပိပန်ဟ၊ အာဘာဒ္ဂိုန်သဳလေဝ်ဟၟဲ၊ အာဒ္ဂိုန်ကေတ်ပ္ဍဲကျာ်လေဝ်ဟွံသေၚ်၊ နဲဂွံဝေၚ်ဂွံပါဲပွပရာံပါပ် ဒ္ဂေတ်လၟုတ်ဒုစရိုတ်လေဝ်ဟွံကၠိုဟ်၊ မၞိဟ်က္ဍိုပ်ဟီုထ္ၜးကဵုဗၠေတ်ဗၠေတ်ကွေတ်ဂတး၊ ဟီုသောၚ်ကလးကဵုလပါ်ဍာံဍာံဟွံဒးတုဲ သဳမသုန်ဟွံဍုန်ရ၊ သဳမသုန်ဂွံဍုန်ပ္ဍဲပူဂဵုဓဝ်ပ္ဍဲဝါတ်ကွေံကွေံရောၚ်။ ။
ဂလာန်နိဂီု
ပလေဝ်ဒါန်ပ္ဍဲအခိၚ်ပေါဲပၞာန်မည်ကဵုဗၟာဇၞော် လက်ထက်ဨကရာတ်မည်တၠညးရာဇာဓိရာဇ် ကဵုဗၟာဖရၚ်မၚ်ဂဳဆွာ၊ ဖရၚ်မၚ်ဂံၚ်၊ မၚ်ရာဲကယျဝ်ဆွာ ဒးဗတိုက်မံၚ်ၜါလပါ် ပွိုၚ်ပန်စှော်(၄၀)သၞာံဂှ် ဗၟာဟွံဓဇန် ဗီုအနဝ်ရထာကဵုအံၚ်ဇဲယျ−ရ၊ ကောန်ဍုၚ်ကောန်ကွာန်တံ ပလံၚ်ပုၚ်အလန်ပုၚ်ဂအုပ်ဂွံ၊ လံၚ်ပိဏ္ဍပါတ်ဂွံ၊ အာကျာ်အာဘာဂွံဒၟံၚ်တုဲ ကောန်ဂကူမည်ဂမၠိုၚ် “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”စိုပ်အာဂၞာက္ဍဟ်အိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဍုၚ်ကွာန်ၜိုဟ်သိုဟ်ပရေၚ်သာသၞာကဵုပရေၚ်ဂကူဇၞော်မောဝ် ဂဵုလဟဵုဒၟံၚ်ညံၚ်ရဴလျးအရံၚ်သၟိၚ်တ္ၚဲသၟိၚ်ဂိတုမသက္ကလက်ကၠိုက် မၠိုက်ညိဟွံမွဲဂှ် တုပ်သၟဟ်ကဵုဍုၚ်ဒေဝတဴသွဝ်တြဴဘုံကီုရ။
ဨကရာတ်အမာတ်သ္ကိုပ်ပၞာန် ညးဍုၚ်ကွာန်ရးနိဂီုဂမၠိုၚ်ဒှ်တံ ဂွံကၠောန်ခၞံကာကုသဵု ဒက်ကျာ်စေတဳသိုၚ်ဘာတိုက် ဘာဆု သိုၚ်အပေါတ်သာသၞာသိုၚ်ဇြပ် ဇၞူဇြပ်ပထာန်(ပဌာန်) ခါဲကမၠိုၚ်(ပလိုၚ်)ကၟာသ္ပဒကာကျာ်ဒကာဘာ ဒုၚ်ယၟုဒကာပစ္စယ်ပန်ဂၠိုၚ်ကဵုလၟိဟ်သၞာံရ၊ ကာလစရိုဟ်ဍာ်ကာကုသဵုဒါန်ခမဳသၚ်မည်ဂၠိုၚ်ကဵုလ္ၚီဇကု ဖါပ်ဗ္စခရှ်ဒိုဟ်ပန်မှာဇန်ဟွံရုြ နကဵုစိုတ်လျုၚ်ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ရတ်ပိ ကျာ်ဓဝ်သၚ် ဂွံပၚ်တဲလ္ၚောဝ်ဖျေံက္ဍိုပ် စိုပ်အာပယျဵုဒၞက် “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”အပၠိတ်ရ။ ။
ဝေၚ်သဘၚ်ကျာ်၊ သဘၚ်အတး၊ သဘၚ်ကလံညးဇၞော်၊ ကလံခမဳသၚ်၊ သဘၚ်ဗလိုပ်ဇြဲ၊ သဘၚ်စှ်ၜါရာသဳဒ္ဂေတ်ဗ်ပဝေဏဳဂကူမည်အဆက်အဆက်၊ ဝေၚ်သဘၚ်ဒုၚ်တၠုၚ်ကျာ်စှ်ေနူသွဝ်ဂိတုဝှ်ပေၚ်−ဍေၚ်ကၠေၚ်သ္ဍဴ ပူဇဴပၟတ်ပ္ကဴသဴမြမောဝ်၊ သဘၚ်ပထပိုယ်ခၟဳ ဖါပ်သၚ်ဗ္စခရှ်၊ ဝိဝါဟမၚ်္ဂလ(မ္ၚဵုထပ်တဲသၞက်ကရောဲ)၊ ကဵုဒါန်ဖါပ်သၚ်ကလၚ်ဓဝ်မ္ၚဵုဒှ်တံ၊ ကၠောန်ခၞံလဝ်ဗွဝ်ကုသဵုလၟေၚ်စှ်ၜါရာသဳဂှ် လုပ်အာပ္ဍဲဗွိုၚ်စေဝ် “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ပေၚ်ကၟိုဟ်အာပၠန်ရ၊ စိုပ်ကၠုၚ်အခိၚ်ပလေၚ်ဍုဟ် ထၞက်တမ္ၚါန် ကဵုဒါန်ခမဳသၚ်တံလေဝ် ဒ္ဂေတ်ဗက်အခိုက်ကၞာပဝေဏဳဂကူမည်တံရ။ ။
(ပန်စှော်သၞာံဟီုဂှ် မွဲဂလးဓဝ်ဟွံသေၚ် ဇူဘာ်သၞာံ မွဲၜါသၞာံ တုဲဆက်ပၠန်ရ)။
သဘၚ်လံၚ်နုၚ်နိဓိ ပ္ဍဲဂိတုခ္ဍဲသဳပေၚ်ကီု၊ သဘၚ်လံၚ်ကၠေၚ်ဍာ်သာဲတၚ်လာဲကဝ်သဂြာ ဗဝ်သၟုတ်ဇၞော် ဗဝ်သၟုတ်က္ၜၚ်ပ္ဍဲဂိတုဘတ်ပေၚ်ကီု၊ သဘၚ်သၚ်တံသှ်ပဝါ ပ္ဍဲဂိတုဝှ်ပေၚ်ကီု၊ သဘၚ်ကဵုဒါန်လလး နူဂိတုဝှ်မွဲစွေက် စိုပ်ဂိတုကထိုန်ပေၚ်ကီု၊ သဘၚ်ဗာ်အှော်ဒါန်၊ ထပက်ပလေၚ်ယာဂု(ယိုဟ်သ္ၚု)ပ္ဍဲဂိတုမာ်ပေၚ်ကီု၊ အခိုက်ရုဲစှ်ဂိတုတ္ၚဲသိုၚ်သ္ၚိ ဖ္ဍေါတ်မ္ၚဵုဂအာၚ် တိုၚ်သ္ၚိတၟိကီု၊ ဍိုက်ပေၚ်ကဵုကွေတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ သ္ပဏာကုသဵုသီုပြဲပြဲပၠန်ရောၚ်။
အခိုက်ကၞာသ္ပကာကုသဵုကဵုဒါန် လၟေၚ်ဂိတုစှ်ၜါရာသဳဂှ် ဗွဲမဂၠိုၚ်နွံမံၚ်ဇၟာပ်ဍုၚ်ကွာန်ဌာန်ဒေသဂကူမည်ပိုဲရ၊ ပ္ဍဲတ္ကံခၟိုၚ်လၟုဟ်(ဍုၚ်ၜါသွာၚ်) ဝေၚ်သဘၚ်ကျာ်ပ္ဍဲဂိတုအခိၚ်အတးစှ်ေဂၠိုၚ်ကဵုတ္ၚဲ ဂၠောဲဇက်အာနကဵုယာန်ကွဳစက် ကယျိုၚ်လဝ်ကျေဝ်ဝ် ပ္ဍိုက်ဏာဝုတ်တ်ဗၠာဲဗၠာဲ ဆာဲဆာဲဂေါဝ်ဝ် အာလ္ၚောဝ်ကျာ်နကဵုအခိုက်ကၞာပဝေဏဳဂကူမည်ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံရ၊ ပ္ဍဲကွာန်ကၟာဝက်ရးဇြာဂှ် ဂိတုဝှ်တြဴစွေက်လံၚ်ဗပေၚ်ဇၞော်၊ ထပှ်ဒ္စါံစွေက်သဘၚ်ကျာ်တၟံ၊ တ္ၚဲသၞာံတၟိမွဲမံက် သဘၚ်ကျာ်ဇြာ ကဝါ်ကျာ်ကဝါ်ပၞာၚ် နူသက္ကရာဇ်ကျာ်(၂၄၄၃)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၂၆၁)သၞာံ၊ ဇၟာပ်ပ်သၞာံတုဲ စိုပ်သၞာံဏံသာသၞာ(၂၅၄၉)သၞာံ၊ (၁၃၆၇) ဂွံအာကၠံတြဴ(၁၀၆)သၞာံရ၊ ကေတ်ကဵုလၟိဟ်သၞာံ ကၠဴတြဴသၞာံရ။
ပ္ဍဲဇြပ်သဘၚ်ဓဝ် “သာသနာနုဂ္ဂဟ”အရှာံကျာ်ဇြာဝွံ၊ နူသက္ကရာဇ်(၁၄၈၃)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၀၁)သၞာံ၊ ဂကောံသာသနာနုဂ္ဂဟ သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ၊ ဂိတုပသာ်ပေၚ် ဖ္ဍေါတ်မ္ၚဵုပ္ဍဲဇြပ်သဘၚ်ဓဝ်၊ ဂိတုဇှ်ေပေၚ် ဖ္ဍေါတ်မဟာသမယသုတ်၊ ဂိတုဒ္ဂိုန်−စိုပ်ဝှ်ပေၚ်တွံဓဝ်ပွိုၚ်မွဲဝှ်ပိဂိတု၊ ဗွဲကြဴဂိတုဒ္ဂိုန်ပေၚ်ဖ္ဍေါတ်ဓမ္မစက်၊ ဆက်ကၠုၚ်စဵုကဵုလၟုဟ်(၁၃၆၇)သၞာံဏံရ၊ ကၠောန်ဗဒှ်သဘၚ်ဆေၚ်ဆက် ကဵုပရေၚ်ဗုဒ္ဓဘာသာပ္ဍဲဇြပ်သဘၚ်ဓဝ်ၜက်အာစဵုကဵုကဝ်တူတေံရ။
ဗော်သၚ်ပံၚ်ဂကောံ ဂိုန်ဖ္ဍေါတ်ပူဇဴပဋ္ဌာန် ပ္ဍဲကွာန်ကၟာဝက်ဇြပသဘၚ်ဓဝ်သၚ် နူသက္ကရာဇ်ကျာ်(၂၅၂၄)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၄၂)သၞာံ၊ ဇၟာပ်ပ်သၞာံတုဲ စိုပ်သၞာံ(၁၃၆၇) ဂွံၜါစှော်တြဴ(၂၆)ဝါရ၊ စိုပ်ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ရုဲစှ်တ္ၚဲတုဲ ဖ္ဍေါတ်ပူဇဴပဋ္ဌာန်ပွိုၚ်မသုန်တ္ၚဲမသုန်ဗ္တံရ၊ သဘၚ်ကဝါ်ပဋ္ဌာန်ဗၟံက်ၜဳပလိုတ်ၜဳအခိၚ်တ္ၚဲပၠိုတ် နကဵုကယျိုၚ်ကွဳစက်ကျေဝ်ကျေဝ် သၟတ်ဝုတ်ဂမၠိုၚ် ရပ်ပၟတ်ပ္ကဴဒကှ် ကဝါ်ဂေတ်ကွာန်ဇၟာပ်သၞာံရ။
ပိုဲခမဳသၚ်တံ ပံက်လဝ်“ဂကောံဓမ္မစက်သၟတ်ဝုတ်မည် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၅၀)သၞာံ၊ ဂိတုဝှ်ပေၚ် ဖ္ဍေါတ်ပူဇဴအဘိဓဝ်ပ္ဍဲကျာ်ဇြာ−ဇြပ်သဘၚ်ဓဝ်ရိုဟ်ရိုဟ်သၞာံရ၊ ထံက်ကဵုပရေၚ်ဘာသာအခိုက်ကၞာပဝေဏဳဂကူမည်အဆက်အဆက် ကဵုၜက်ဂၠိုၚ်သ္ၚောဲ မၚ်မွဲထိၚ်ဒဝ်ပ္တဝ်က္ဍိုပ်ကဵုတိုၚ်ပ္ကဴ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”စဵုကဵုကဝ်တူကဝ်တန်ရောၚ်။ ။
ဒ္ဂေတ်ဗက်အခိုက်အလိုက် ပရေၚ်ဓမ္မလောကၜါသာ် ၜါထပ်ၜါကွပ်တုဲ အိုတ်ကဵုကောန်ဂကူရာမည အလုံဒေသတွဵုရးဍုၚ်မည်မွဲ ဗဗွဲကဵုကွေတ်နော်နာဲ ဇုဇ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ” ဇာပ်လုပ်အာစိုပ်လတေၚ်ဇၞော် လတေၚ်ဍောတ် တၟတ်ဒွံလုက်ဒးၜဝ်ဇုတ်(တ္ၜဝ်ဇုတ်)အိုတ်ရ၊ သဘၚ်မာ်မွဲစွေက်တ္ၚဲကောန်ဂကူမည်ပိုဲဂှ် ဨကရာဇ်မည်သမလရာဇာ ကၠောန်ဗဒှ်လဝ်ကၠာအိုတ် နကဵုကရောန်ပၞာန်သ္ဂံၚ်တြုံသ္ဂံၚ်ဗြဴ၊ ဒပ်ပၞာန်တိုက် နူသက္ကရာဇ်ကျာ်(၁၁၁၆)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် စူဠသက္ကရာတ် တတဳယပရိစ္ဆေ−(၅၀၄)သၞာံ၊ ဂိတုမာ်မွဲစွေက် တ္ၚဲစန်၊ လုကဴထပှ်တ္ၚဲထပှ်ဗ္တံ တ္ၚဲသၟီအိန်စှ်ေပ္တန်ကဵုဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ပအပ်ဇိုန်ကဵုကောန်သၟီသမလရာဇာဂှ်ရ။
ပ္ဍဲသဘၚ်မာ်မွဲစွေက်တ္ၚဲကောန်ဂကူမည်ဂှ် ဝေၚ်သဘၚ်ပေါဲမည်လှ်ေဒယှ်ေတိၚ်တိုက်အခိုက်နာနာ ဝေၚ်ဓဝ်စံဇြဟတ်တြုံတြုံဗၠာဲဗၠာဲ၊ ဝေၚ်ဒံၚ်ဇုက်ဝေၚ်နာနာ သၟတ်ဗြဴပၠိုၚ်ပၠိုၚ်၊ ဝေၚ်ပြိုၚ်ဟီုအရေဝ်လ္တူစၚ်၊ ဗှ်လိက် ချူပြိုၚ်လိက်၊ ဝေၚ်တေံမခဍံကျာ၊ ဝေၚ်တက်လက်ပၠုဲလက်ဗန်၊ ဝေၚ်ဂြိပ်(ဒြေပ်) ဝေၚ်ဒုန်ဂၠုၚ်ဒှ်တံ၊ ကၠောန်ခၞံပရေၚ်လောကဝတ်တုဲ ကဵုဒါန်ပါပ်သၚ်ဗ္စခရှ်ပန်ဒိုဟ်ရိုဟ်လၟိဟ်ဟွံမာန်ရ၊ ဣဏံလေဝ် ဒ္ဂေတ်ဗက်ပရေၚ်လောကဓမ္မၜါသာ်တုဲ အလုံကောန်ဂကူမည်အိုတ်သီုဂှ် ဏှ်စိုတ်ဓါတ်တမြံၚ်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်လပါ်ကွေတ်ကျာ်ဒံၚ်ခၠာဲလုပ်အာ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”တၟာအကးပၠန်ရ။
ဂကူမည်ပ္ဍဲအခိၚ်ဨကရာတ်တၠတိဇကုမၞုံတေံ အိုတ်ကဵုတွဵုရးဂၠးတိဂကူရာမညဒ္စိတ်စှော်တြဴ(၉၆)ဍုၚ် ဒုၚ်လဝ်တဲကွေတ်ကျာ်ပြဲပြဲ စဵုကဵုဍုၚ်လီုဍုၚ်လာ် နကဵုဘယ်ပၞာန်ဗၟာဓဇန်ဓဇန်ဓဇောတ်တ် ဍာ်ရမတ်ဒတုံစှ်ေဖေါ်ဖေါ် နူခေါ်မတ်ၜါရ၊ ဟွံထောံလသာ−ဟွံကယျာကၠေံကွေတ်ပ္တေဟ်ပါကၠုၚ်နူယာဲၜံၚ် နူအှော်ဇံၚ်ဖဴ၊ ဟွံသၞဴဆီကဵုဂကူအရိုၚ်ဂကူအရိမၚ်မွဲလဝ်ဍောၚ်ဓဝ်ဓဝ်တဝှ်ကျာ် ကွာ်ဗက်ဂၠံၚ်တြဴဍာန်ညးသပ္ပရိုဟ် ဗၜိုဟ်လဝ်ဂၠံစိုတ်နကဵု“ဗုဒ္ဓါနုသ္သတိ ဘာဝနာ”ပၟဝ်ဗှ်ဗၞုဟ်ဂုန်ကျာ်ဂၠိုၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါတုဲ အလုံမွဲဘဝဇကုဇကုဂှ် တုပ်သၟဟ်ကဵုပူဂဵုအရဳစိ၊ “ဗုဒ္ဓဘာသဆီုယာဲအပါ” သ္ပဒၞေါၚ်တိုန်တာ တိုန်အာဍုၚ်ဒေဝတဴသွဝ်တြဴဘုံတေံရောၚ်။ ။
(တွဵုရးဇၞးပိုတ်ဥက္ကလာပ)
တွဵုရးဇၞးပိုတ်ဥက္ကလာပဂှ် ဒဵုဇၞော်ဒဵုသၟတ်ဂမၠိုၚ် နွံဒၟံၚ်ကၠံဒေက်မွဲ(၉၉)ဒဵု၊ ဒဵုကၠံလေဝ်ဟီုဂးထေက်ဒၟံၚ်ရ၊ ပ္ဍဲပွဳပွူဇိုၚ်ဒဵုတံဂှ် ပ္တန်လဝ်ကွာန်မည် သ္ၚိဌာန်ဒုတ်ဒုတ် ဂေါဝ်ဂေါဝ်ဆာဲဆာဲ သ္ၚိတိုက်သ္ၚိဆုပေၚ်ဒၟံၚ်အိုတ်ရ၊ ဒဵုဇြဟ်ဆုဒုန်လေဝ်ဂၠိုၚ် ၜဳကြုၚ်လေဝ်စဵုဗိုၚ်လဝ်တုဲ နကဵုကလောန်သၟာဝါဗ္ၚ သၟာကၠံဂူယာ ဂယိုၚ်အာလမျီုသၠဲသၠဲလးလးအိုတ်ရ၊ သတ်ဂြိုပ်ဂမၠိုၚ် မပ္တံစိၚ်ကၞုဲ ဂၚ်ဝုတ်အဵု ဗၜဵုကၠမပၞဟ် ကၠဗြန်သတ်ဇိုၚ်ပန် သတ်ဇိုၚ်ၜါသတ်ဇိုၚ်ကၠံ(ဂဂဳ) ဇၞော်ဗော်သတ်ဂမျိလေဝ်နွံဒၟံၚ်ရ။
ဂကူမည်လ္ၚဵုလ္ၚဵု က္ဍုဟ်ဘဝခရှ် ပလှ်ထောံဇုက်ဒွက်သံယောဇိုန်ပိုတ်ပိုတ်တုဲ တိတ်ဂြိုပ်သ္ပခမဳ ဣသိ လဟိၚ်လဟာဲပ္ဍဲဂြိုပ်ဇၞော်လေဝ် နွံတဴဗွဲမဂၠိုၚ်ရ၊ တြုံတၠပါရမဳ သွက်ဂွံပကၚ်ရၚ်ဍုၚ်−ဒက်ကျာ်စေတဳလ္ဂုၚ်လေဝ် ခြာဟွံလံ မံက်ဂတဝ်တိုန်ရ၊ ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ် ထပှ်စှော်မွဲ(၇၁) သၞာံဂှ်လၟောဝ်−လၟဝ်ဨကရာဇ်မည် မာံပေါလကတဵုဒှ်မၞိဟ် နူပ္ကဴလၟု(သတ်လၟု)ရ၊ ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ် ဒ္စါံစှော်ပန်(၈၄)သၞာံ မာံပေါလဂွံအာယုက်စှ်တြဴသၞာံဂှ် သၟိၚ်အိန်ပသေက်သၟိၚ်သၠိုက်အဘိသိက် ကေုာံသၟတ်ဝုတ်မည်−မိဒကောၚ်ဗိုတ် ဂွံအာယုက်စှ်သုန်သၞာံရ။
ကာလသၠိုက်အဘိသိက်တုဲဂှ် မာံပေါလ သၟိၚ်အိန်ခုတ်ကဵုယၟု “ဥက္ကလာပရာဇာ အဓိရာဇာ−မိဒကောၚ်ဗိုတ် ဂၞကျာ်ဇၞော်−ဝဇိရာရတဒေဝဳ အဂ္ဂမဟေသဳ”တုဲ နိမိတ်ကတဵုဗဒှ် ကဵုကၟိန်ဍုၚ်နန်ထဝ် ပြာသာဒ်(သာတ်)ထဝ်ဗွဝ်ပိုန်သမ္ပတ္တိတၞဟ်တၞဟ်သာ်အိုတ်ရ၊ ဨကရာဇ်မည်သၟိၚ်ဥက္ကလာပဂှ် ဒက်ပ္တန်ပံက်လဝ်ဒပ်ပၞာန်တိုက် ပၞာန်စိၚ် ပၞာန်ချေံ ပၞာန်ဍာ် ဗ္ဂပ်လဝ်လွဟ်ဇၞော်လွဟ်သၟတ် မၠံက်သေဏာတ် ဗၞုဟ်သ္ဇၚ်တ္ၚဒြၚ်တ္ၚဇဵု ကဵုလဝ်အဝဵုဗော်သွးပေၚ်ပေၚ်ရ၊ အမာတ်ဇၞော်အမာတ်ဍောတ် အ္စာနိမိတ်သၞဲရာဇာပြောဟိတ်−သရာဲပၞာန်−ဗဵုပၞာန် သ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော်ဍောတ်ဒှ်တံ ကဵုလဝ်တာလျိုၚ်မၚ်မွဲကၟိန်ဍုၚ် စဵုဒၞာသၞသတြု အနုဒိုဟ်ဇၟာပ်ဒိုဟ်ဂမၠိုၚ်ရ၊ အတိုၚ်ပယျးဒိုဟ်ကျာ် ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ် ကၠံပိသၞာံ ညးလ္ၚဵုကေတ်လဝ်ကၠံတြဴသၞာံ(၁၀၃−၁၀၆)သၞာံ ဂိတုဖဝ်ရဂိုန်ပေၚ် တ္ၚဲဗုဒ္ဓဝါ ဒက်ပ္တန်လတ်ကျာ်စေတဳထဝ် လ္တူက္ဍဟ်ဒဵုသိၚ်္ဃုတ္တရ−ဒဵုသိၚ်ဃုတ်သၠိုၚ်လဝ်ဓါတ်သော်ဂမျိုၚ်ဒ္စါံတၞုၚ် သၠုၚ်ကျာ်စေတဳထဝ် မၞုံသၠုၚ်ကၠံဒ္စါံစှော်တြဴ(၁၈၆)ဟတ်ပြၚ်ပြၚ်ရောၚ်။ ။
အခိုက်ကၞာကွာန်မည် တွဵုရးဍုၚ်မည်ပိုဲဗွဲမဂၠိုၚ် သ္ဂောံဆဵုကေတ်သဘၚ်ကဝါ်ယပိုယ်ပယျၚ်−လၟောဝ်ထပိုယ်ခမဳတံရ၊ လ္ၚဵုဂှ်ကယျိုၚ်လဝ်ချေံကျေဝ်ကျေဝ်တုဲ ဍိုက်ကြေဝ်ဂေတ်ဍုၚ်ကွာန်နကဵုကွိုၚ်ကွိုက်အခိုက်နာနာသာ်ရ၊ ရပ်မိန်ဏာဗပေၚ်သပိုၚ်သ္ၚာ ယဵုဏာဓုပ်ဂအုပ်ပေၚ်ပေၚ် ကယျိုၚ်ဂေါဝ်ဝ်ဆာဲဆာဲ ဍာဲဍာဲဗုဗု မိပ်ဇြိပ်ကွေံကွေံရ၊ လၟောဝ်ထပိုယ်ခမဳတံဂှ် (ကၠာတေံစွံသော်ယံၚ်ဝက်သၞေက် စရှ်ပ္ကဴသံက်လစိန် ကွက်ဇုက်ကၟက်ကံကယျိုၚ်ကောန်သၟိၚ်) လဟိၚ်ပ္ဍဲမတ်ဗွဲမလောန်ရ၊ လုပ်စိုပ်ဘာလကျာ်ဇၞော်တုဲ ကဝါ်ဂေတ်ဘာပိဗဂေတ်ပူဇဴဘာ ပူဇဴကျာ်ဇၞော်အ္စာဂးသာ်ဂှ်ရ။
ဣဏံလေဝ် လုပ်အာပ္ဍဲဗွိုၚ်“ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ကယျာခဍဟ်ပလှ်ဟွံတိတ်ရ။
ဂကောံသၟတ်ဝုတ်ဂကောံသၟတ်ဗၠာဲ လပါ်ပရေၚ်သာသၞာဂှ် နွံမံၚ်ဂၠိုၚ်ကဵုကွာန်တုဲ ကာလဒးကၠောန်ကလောန်ကုသဵု ကဵုဒါန်ဖါပ်သၚ်ဗ္စခရှ်ဒှ်တံ ဒုၚ်သဇိုၚ်ညဳညဳ ချဳဒရာၚ်တုပ်တုပ် လပိုက်ဒး“ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ၜါပိဟွံသှ်ေရ၊ ပ္ဍဲခေတ်ဂတမတ်ဝွံ နကဵုယၟုဂကောံညးကဵုညး တက်က္ဍိုပ်ဒုတ်ဒုတ် ဝုတ်ဝုတ်ဗၠာဲဗၠာဲတိတ်တြဴဇမ္ၚောဲ ဂၠောဲဇက်အာလ္ၚောဝ်ကျာ် ဍုၚ်မည်တြေံအိုတ်ရ၊ လိၚ်ဏာယာန်ကွဳစက် ဗၞတ်ဍိုက်ရုံဂပ်တုဲ အာလ္ၚောဝ်ကျာ်စေတဳဒေါဝ်ဍုၚ် “ကျာ်အရံၚ်ထဝ်”ဍုၚ်သဓီု၊ ကျာ်ဣသိယဵယ၊ ကျာ်မံက်တဴ(မုဟ်တဴ)ဍုၚ်ဗဂေါ၊ ကျာ်စေတဳဓါတ်သော်−ကျာ်လ္ဂုၚ်ဒှ်တံ၊ ဂွံဖ္ဍေါတ်ဂါထာလ္ၚောဝ်ကျာ် နကဵုရမျှာၚ်မည်ညဳညဳကီု၊ ကျိုၚ်ကျဝ်လဝ်နကဵုဗွိုက်လတက်ယေန်သၞာၚ်မန်ဇေတ်ဇေတ်ကီု ဟီုဂးစကၟိုဟ်ခန္ဓ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ဟေၚ်ရ။ ။
ပ္ဍဲလက်ထက်ပၞာန်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျ ဗတိုက်သၠေက်ထောံဍုၚ်မည်သက္ကရာတ်ကျာ်(၂၂၉၆)သၞာံ၊ သက္ကရာတ်ဍုၚ်(၁၁၁၄)သၞာံ၊ ပွိုၚ်မသုန်ကၠံသၞာံပြၚ်ပြၚ်ဂှ် ဃောယိုက်ပၞာန် လးမုက်ပၞာန်ဇၞော် ပ္တိတ်လဝ်အမိၚ်အသံသာ်ဝွံရ။
(က) နူအခိၚ်တြဴနာဍဳသဝ်တ္ၚဲ စိုပ်အခိၚ်တြဴနာဍဳနူဂယး ညးလဵုမွဲတိတ်မ္ၚးကွာ်ဂၠံၚ်ဍာန်ဟွံဂွံ။
(ခ) သ္ပတံနူတ္ၚဲဏံတုဲ အာပလံၚ်ပုၚ်ဘာ ပုၚ်အလန် ပုၚ်ဂအုပ်ပ္ဍဲဘာလကျာ်ဟွံဂွံ။
(ဂ) သ္ပတံနူတ္ၚဲဏံတုဲ ဂဇံတက်ဝိုၚ် ဆိုၚ်မုက်ကောံညးသ္ကံ ပကောံညးသ္ကံဟွံဂွံ။
(ဃ) သ္ပတံနူတ္ၚဲဏံတုဲ ဆက်ဆောံကဵုဒပ်ပၞာန်မည်−ထံက်ပၚ်ဒပ်ပၞာန်မည်ဟွံဂွံ။
(ၚ) သ္ပတံနူတ္ၚဲဏံတုဲ ပံက်ဘာ−တိုန်ဘာမည်−ဗ္တောန်လိက်မည်ဟွံဂွံ။
အတိုၚ်သၞောဝ်ကြံၚ်ကြံၚ်မသုန်ဏံ ညးလဵုမွဲကလိလောန်ဟွံဂွံ၊ ယဝ်ရကလိလောန်အာမ္ဂး−ကဵုဒုဟ်ဂစိုတ်ရ။
ပ္ဍဲအခိၚ်ပၞာန်ဗၟာအံၚ်ဇဲယျ လုပ်သီဂွံဍုၚ်ကွာန်မည် အိုတ်အာကဝက်ပြၚ်ပြၚ်ဂှ် ပ္တိတ်လဝ်အမိၚ်တေၚ်တေၚ်မသုန်ဏံတုဲ ဖေက်ဇကုဇတဝ်အိုတ်ရ၊ ဂွိၚ်ဖေက်ခမဳသၚ်တံဒးအေၚ်ပိဏ္ဍပါတ် ဖေက်စိုပ်ဘဲဂစိုတ်တုဲ သၠးလျီုဂံၚ်ဂံၚ် ကၠတ်ပလံၚ်ပ္တိတ်ဏာပိဏ္ဍပါတ် အကြာဒပ်ပၞာန်ဗၟာ ဗၠးအာလေဝ်နွံ ဒးဘဲဂစိုတ်လေဝ်နွံ၊ သ္ပကောန်ဗြဴတုဲ ပန်ဗာ်ဂစိုတ်ထောံလေဝ်နွံရ။
ဗွဲမဂၠိုၚ်သၟတ်ဗြဴတံရအာကၠုၚ်လောဲညိတုဲ ကၠတ်ပလံၚ်ပုၚ်သ္ပစၞစသုၚ်ရုံရုံဂပ်ဂပ်ရ၊ သၠးလမျီုဂံၚ်ဂံၚ် ဟွံရံၚ်ကဵုဒဒိုက်ဇကုတုဲ ဂလိုၚ်လဵုဂိုဟ်ဆာန်သာသၞာရောဟီုဂှ်ချပ်ကေတ်ရ၊ ပ္ဍဲကပ်ပၞာန်ဇၞော်ဝွံ ဂကူမည်တံသၠးလမျီုကဵုသာသၞာမာန် ဆာန်အာဲတၟာဲ“ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ” စိုပ်ကၞောတ်အထောတ်ရောၚ်။ ။
ခေတ်ပၠန်ဂတးဗၠးၜးကောန်ဂကူမည်
ပလေဝ်ဒါန်ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာတ်ကျာ်(၂၄၉၁)သၞာံ၊ သက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၀၉)သၞာံ၊ ဂိတုပုဟ်ဒ္စိတ်စွေက် တ္ၚဲအာဒိုတ်၊ အၚ်ကလိက်(၁၉၄၈)သၞာံ၊ ဂိတုဇာန်နာဝါရဳ(၄) တ္ၚဲ ဂွံသၠးပွးဗၠးၜးတိတ်အာနူသ္ကေံတဲဂကူသၠဲတိသၠဲရးတံရ၊ ပံက်အလဵုအသဳအုပ်ဓုပ်ဍုၚ်နကဵုမာဲသၞောဝ်ဓဝ်ခိုဟ်ကီုလေဝ် ဂကူဗၟာသ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်ဗၟာ မၞိဟ်ညာန်အလီခိုဟ် သခေန်နူ−ဒမၠုလဝ်မတ်၊ မည်ကဵုဗၟာတုပ် သွက်ဒးကဵုဍုၚ်ဟၟဲ၊ ၝသ္ကိုပ်ပၞာန်အံၚ်ဆာန်လေဝ် ဍေံဟီုမံၚ်ရ၊ မည်ကဵုဗၟာတုပ်တုပ် ဟွံဒးကဵုဍုၚ် ဂးကၠုၚ်သၞာံဗွဲမလံရ။
ကလောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန် ဂွံကၠောန်ပေၚ်က္ဍိုပ်ကၠံ (ဍာ်ကၠံပေၚ်ပေၚ်)ဟွံဂွံလေဝ်နွံ ဂွံလေဝ်နွံ၊ မည်ပိုဲဟွံဒၚ်တုပ် အာတ်ဍုၚ်မည်ပ္ဍဲသၞောဝ်ကျေဝ်ကျေဝ်ဂှ် အလဵုအသဳဗၟာတံ ကဵုနၚ်ကံလွဟ်ပန်ဂစိုတ် ရပ်ပြိုက်သ္ၚိစာတ် ပျဲပျာံနာနာပၠန်ရ၊ ဂွံဗၠးဘဲဂစိုတ်ဍေံတုဲတုဲ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ်(၁၃၀၉−၁၃၁၀)သၞာံဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မည်ဂၠိုၚ်ကဵုကွာန် ဒဴတိတ်ဂြိုပ်အိုတ်ရ၊ လုပ်မံၚ်ပေါဲဗတိုက်ကဵုသၞ သၠးလမျီုသွက်ဍုၚ်မိတိမွဲလပါ်၊ ကွာ်ဗက်ဂၠံၚ်ဍာန်ပရေၚ်ဘာသာ သာသၞာအကြာဂြိုပ်ဂၞိၚ်လဟိၚ်ဂၠံၚ်ကုသဵု ကဵုဒါတ်ဒက်ကျာ် ဒါန်သ္ၚာလလးသၠးဂြပ်ဗၞတ်သၟဟ်ရထဂှ် မွဲကရေက်ဟွံကဵုဝေက်ၜေဲအာနူ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ” ခရာစှ်သၞာံစှ်ဗြဲရ။
နကဵုယၟု “ဗော်ပၠတြဴဍုၚ်မန်” ကလေၚ်ဒက်ပ္တန်တွဵုရးဍုၚ်ဇကု နကဵုပေါဲဗတိုက်ရပ်လွဟ် ပွိုၚ်စှ်သၞာံစှ်ဗြဴ ဂွံမံၚ်ပရဲပရေၚ်ဘာသာဇကုပေၚ်ပေၚ်ကီုရ၊ ပတှ်ေအရေဝ်သခေန်နုတုဲ (၁၃၂၀)သၞာံ၊ လၟိဟ်ကောန်ပၞာန်မည်ၜိုတ်မွဲလ္ၚီုပြၚ်ပြၚ် သီုကပေါတ်ပၞာန်လွဟ်သေဏာတ်လုပ်ကၠုၚ်ပအပ် ကဵုထောံဗၟာတံဖအိုတ်ရ၊ စိုပ်ပၠန်ဂတးဗၠးၜးကောန်ဂကူမည် နကဵုပေါဲဗတိုက်ရပ်လွဟ် မြဟ်မြဟ်သ္ကာတ်က္ကာတ် သၠးလမျီုသွက်ဍုၚ်မိတိမ ဂံၚ်ဂံၚ်သ္ကာသ္ကာအိုတ်ရ။
အခိၚ်ဒုၚ်မံၚ်ဒဒိုက်ပ္ဍဲဂြိုပ်ဂၞိၚ် လဟိၚ်ဂၠံၚ်ကုသဵု ကဵုဒါန်ကုခမဳသၚ် ကဵုဒါန်သ္ၚာလလးဂှ်မွဲလပါ်၊ စဵုဒၞာဒဒိုက်ပရိုက်ဘဲဂကူမန် မၚ်မွဲလမျီုဂကူမန်ဂှ်မွဲလပါ်၊ ကွာ်ဗက်ဂၠံၚ်ဍာန် အခိုက်ကၞာပဝေဏီဂကူဇကုဇေတ်ဇေတ် ဟွံဗၠေတ်အာနူဖျုန်ကြက်“ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်ရ−ပ္ဍဲအခိၚ်ဂကူဗၟာတံ ဗက်ဂစိုတ်ခမအသၚ်မည်ဂကူမည် လက်ထက်အနဝ်ရရထာကဵုအံၚ်ဇဲယျကီု၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂကူပိုဲဟၟဲကဵုတၠနာဲ နဒဒှ်ဘဝဍိုက်ဗၟာက္ဍန်ဂြက်ကြေပ်ဂြတ်ဇဳဂၠံၚ်ကီု၊ ပ္ဍဲအခိၚ်ဗော်ပၠတြဴဍုၚ်မန်−ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ ပြိုၚ်ပကာန်ကဵုသၞသတြု ဟွံကဵုဍုၚ်ကုမန်ကီု၊ ဂွံကၠောန်လဝ်ကလောန်ကာကုသဵု ဂွံကဵုလဝ်ဒါန်သီုစိုတ်သီုစရိုတ်ဂှ် လုပ်အာပ္ဍဲပရေၚ်အာဲတၟာဲ “ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ”ပေၚ်အာက္ဍိုပ်ကၠံပြၚ်ပြၚ်ရောၚ်။ ။
ဒက်ပ္တန်ပရေၚ်ကွေတ်−ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ−ဇက်ဂၠောဲတိုန်အာတိုၚ်ပ္ကဴ−ဍုၚ်မည်ဗွဲမသၠးပွးစိုအ်။ ။
သၞာ−၂၅၄၉−သၞာံ၊ ဍုၚ်−၁၃၆၇−သၞာံ၊ ဂိတုဝှ် စှ်ပိစွေက် တ္ၚဲအာဒိုတ် ဇိုၚ်ကၞေဟ် စိုပ်ဒတုဲအာရောၚ်။ ။
ဂလာန်ဗ္ကန်။ ။ မၞိဟ်ဗြဴဓဝ်ပ္ဍဲဂမၠိုၚ်တံဂှ် ကာလၜံၚ်ပၟတ်(သၠးကောန်) ဗီုလဵုဂွံသၠးရော၊ ဗက်လဝ်ပၟိက်ညးသ္ကံ ဂွံလဝ်ဂဝ်ဂၞဴတုဲ ဒးၜံၚ်ပၟတ်သၠးကောန် စဵုကဵုအာယုက်လောန်တေံရ၊ သၠးကောန်(ၜံၚ်ပ္တိတ်ကောန်)မွဲမွဲအလန် (ဟိုဟွံတိုန်ပါၚ်လေဝ်ဒးဟီု) ကျာ်၊ တၞံဇြဲဗောဓိ၊ ပၞၚ်ကျာ်နွံမံၚ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဇကုဂှ် ဒးစွံလဝ်မွဲလပါ်ဟာ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် − ဝတ္ထုရုပ်ပိဂကူ−ဝွံ ဒးၜံၚ်ပ္တိတ်ကရောံကောန်ဇကုကီုဟာ၊ ယဝ်ရးဒးၜံၚ်ပ္တိတ်ကရောံကောန်ဝုတ်ကောန်ဗၠာဲဇကုမ္ဂး−မၞိဟ်ဗြဴဗြဴကၠုၚ်ကဵုအရီုအဗၚ်မွဲမွဲတံဂှ် ဂွံဆဵုအလဵုဇကုတုဲ “ဟး−ဣဗြဴဏံမွဲ ၜံၚ်ပ္တိတ်ဝတ္ထုရုပ်ပိဂကူ တၟေၚ်လ္တူတၟေၚ်၊ ရိုၚ်လ္တူရိုၚ်၊ ရိလ္တူရိ၊ ညိဓဝ်ဟွံကေၚ်ဆဵုမွဲလှ်ေဏီရဟေံ” သ္ပတံနူဣမိ ညးဂရိုဟ်ဗျိဗဂိကတောဝ်မတ်ဍာံဍာံရ။ ။
ကာလဇကုဗက်မိပ်ကဵုလဓဳဇကု ဂွံကၠုၚ်ဂဝ်ဂၞဴ ပေၚ်ဂိတုတ္ၚဲတုဲဒးၜံၚ်၊ ရံၚ်မြက်ကျာ်−ဒလာဲကျာ်−ပၞၚ်ရတ်ကျာ်ဟွံမာန်လးလးရ၊ ကျာ် ဒလာဲကျာ် ပၞၚ်ရတ်ကျာ်တံဂှ် ဗၞတ်ဗ္ၜတ်တၟာတၞုၚ်သော်ဟွံကတုဲ တၟာနဂၠဴ၊ တၟာတိုၚ် တၟာဗိုၚ်ပြၚ်ပြၚ်လေဝ် စွံလဝ်ပ္ဍဲဗုၚ်−နွံပ္ဍဲဗုၚ်ရောၚ်ဂးဂှ် ကောန်ၚာ်တန်ဂဝ်ဂၞဴ ဒၞါဲလဵုဂွံဒၟံၚ်ပၠန်ရော၊ ဝတ္ထုရုပ်ပိဂှ် ပ္ဍိုက်ဂွံကောန်ၚာ်ပ္ဍဲဂဝ်ဂၞဴပၠန်တှ်ေ “ချိုတ်မံၚ်ပ္ဍဲဗုၚ်ဟာရောတီ၊ ကာလၜံၚ်ဝါတ် ဒးအာတ်အရီုအဗၚ်ဣမိ၊ ဣမိဂၠံက်ပ္တိတ်ကောန်ၚာ် ပ္ဍဲပထောၚ်အၚ်္ဂဇာတ်ဂၠံက်ဒး−ရုပ်ကျာ် ဒလာဲကျာ် ပၞၚ်ရတ်ကျာ်ကီုဟာ၊ (ဒးဟီုဂလာန်သာ်ဝွံ မိက်ဂွံကဵုဗေါ်ဗုဒ္ဓဘာသာတီတုဲဟီုရောၚ်၊ ကလံရကျာ်) ။
ကွေတ်ဂကူမည်ဗော်ဓဝ်ပ္ဍဲတံဂှ် ကေတ်လဝ်ဗၠေတ်ဗၠေတ်ဗၠိုက်ဗၠိုက် ဟွံကြိုက်ကဵုကွေတ်ဂကူမည်ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ ချိုတ်အာစိုပ်နရက်ဍာံဍာံရ၊ တြုံဂှ်ဗုဒ္ဓဘာသာ ဗြဴဂှ်ဓဝ်ပ္ဍဲ၊ ဟွံသေၚ်သာ်ဂှ် တြုံဂှ်ဓဝ်ပ္ဍဲ ဗြဴဂှ်ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ တြုံကဵုဗြဴဂှ် ဓဝ်ပ္ဍဲသီုၜါ ဒးအာကၠုၚ်မံၚ်ဒ္ဂေတ်မေထုန် ဒးဖ္ဍန်ပလုတ်မဗဳဇကောန်ဇာတ် ပွိုၚ်မွဲအာယုက်တုဲ စိုတ်အခိၚ်ၜံၚ် ဒးၜံၚ်ပ္တိတ်ပၠန်ရ၊ ကာလဒးၜံၚ်ပ္တိတ်ကောန်တြုံကောန်ဗြဴ ဇၟာပ်ဇၟာပ်သၞာံ ပယျာံမလံဂှ် ဝတ္ထုရုပ်ပိ တိတ်ကၠုၚ်ကရောံကောန်ၚာ်ပၠန်တှ်ေ ဗီုလဵုဂွံဖန်ရော၊ ကောန်ဂှ်ကေတ် ဝတ္ထုရုပ်ပိဂှ်ကဵုဣမိတံကလေၚ်ပၠောပ်ပ္ဍဲဗုၚ်ပၠန်ဟာ၊ လညာတ်ပ္တေဟ်ဗီုဒှ်ဟွံဂွံ၊ ဒးဒှ်သာ်ဝွံ ဂုန်စွံလဝ်ပၠောပ်လဝ် (ရုပ်ကျာ်၊ ဒလာဲကျာ်၊ ပၞၚ်ရတ်ကျာ်)ပ္ဍဲဗုၚ်ဂှ် ဗၞတ်တၟာအိက်စဲဟၟဲတုဲ “လလေၚ်ဂန်ကွေတ်ဒုဟ်ဇၞော်ကွေံကွေံ”ရောၚ်−ကလောမည်တံ။ ။
နိဿဲ
ပလေဝ်ဒါန်နိဿဲလဝ်နူကဵုလိက်အုပ်မၞုံယၟု(ဗုဒ္ဓဘာသာဆီယာဲအပါ) ညးမပကောံချူ ကျာ်ဇၞော်အ္စာမှာထေရ်ပါလိတ ဘာဓါတ်ကျာ် ကွာန်ကၟာဝက် ရးဇြာ ။