ဂိတု (အခိင်)

မွဲ ဂိတု (အၚ်္ဂလိက်: Month) ဂှ် ဒှ် လလအ် အပိုင်အခြာ အခိင် နကဵု ကြက္ကဒိန်တုဲ ဒှ်အရာမဒုင်သဇိုင် ကုသဘာဝ ဂိတုမပြံင်လှာဲ ပ္ဍဲနက္ခတ္တဗေဒရ။ ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး ဒုင်လဝ်တုဲ မွဲဂိတုဂှ် ဗွဲသၟဟ် နွံ ၂၉.၅၃ တ္ၚဲရ။ တ္ၚဲဂှ် ဟွံချဳ ဒေါအ်ညိင်ဒၟံင် မွဲဒၞာဲရ။ ဂၠးတိဂှ် ကဝဲဂေတ်ဒၟံင် ညံင်ကဵုကရောဲ ပ္ဍဲရိဇကုတုဲ ဂိတုဂှ် ဂေတ်ဒၟံင် ဂၠးတိပိုယ်ရ။ ယဝ်ရပိုယ် ဒတဴဒၟံင် ပ္ဍဲကဵုတၞုင်ရိဂၠးတိမ္ဂး ပိုယ်ဂွံညာတ်ကေတ် ဂိတုမဂေတ်ဒၟံင် ဂၠးတိပိုယ်ရ။ ဂိတုမံက်စွေက် ဟွံမဲရ။ ဂိတုဂေတ်ဂွံ ဂၠးတိပိုယ် မွဲဗဂေတ်မ္ဂး ဂွံမွဲဂိတုရ ဗီုဏအ် ဗွဲဓမ္မတာ ဟီုဂွံရ။ မွဲဂိတုကဵုမွဲဂိတု လၟိဟ်တ္ၚဲ ဟွံတုပ် ရေင်သကအ်ရ။ ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်မန်မ္ဂး ဂိတုဍိုက် (နွံ ၃၀ တ္ၚဲ)၊ ဂိတု ဟွံဍိုက် (နွံ ၂၉ တ္ၚဲ)ရ။ ဟိုတ်ဍေဟ်ဂှ် ပ္ဍဲဂိတုမွဲဂှ် ဒၞာဲဂိတုမတဝ်ကဵုတ္ၚဲဂှ် ဂိတုဂေတ်ဂၠးတိ မွဲဗဂေတ် ၁၈၀ ဒဳဂရဳ (ဂေတ်ခ္ဍမ်ခ္ဍမ်) မ္ဂး ဒးဂေတ် ပွိုင် (၂၇ တ္ၚဲ၊ ၇ နာဍဳ၊ ၄၃ မိနေတ်၊ ကဵု ၁၁.၆ စက္က)။ ဣဏအ်ဂှ် ညးကော်စ ဂိတုမနွံကရေက်တုပ်ပ် (sidereal month)။ ဂိတုဂတဂှ်ပၠန် ဟိုတ်နူ ဂၠးတိဂှ် ဟွံမံင်ဒၟံင် မွဲဒၞာဲဓဝ်၊ ဒြေပ်ဂေတ်ဒၟံင်တ္ၚဲတုဲ ဂိတုမဂေတ်ဂၠးတိ အလန်ဏအ်ဂှ် ဒးဂေတ် နကဵု ၁၈၀ ဒဳဂရဳ ဟွံဂွံ၊ ဒးဂေတ်နကဵု ခၜာဲခၜာဲဂၠိင်င် ဇကုဂွံစိုပ် ဒၞာဲမတဝ်ကဵု တ္ၚဲဂှ်ပၠန်။ ဂိတုဒးဂေတ် ပွိုင် (၂၉ တ္ၚဲ၊ ၁၂ နာဍဳ၊ ၄၄ မိနေတ်၊ ၂.၈ စက္က)။ ဣဏအ်ဂှ် ညးကော်စ Synodic month၊ မန်ပိုယ်ဟီုစ ဂိတုဍိုက် ရ။ သီုဖအိုတ်မ္ဂး နကဵု နက္ခတ္တဗေဒ ညးပါ်လဝ် နွံမသုန်ဂကူရ။

ဂကူဂိတု နာနာ အတိုင် နက္ခတ္တဗေဒ

နကဵုနဲ နက္ခတ္တဗေဒမ္ဂး ဂိတု နွံနာနာသာ် အတိုင်မထ္ၜးလဝ် ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။

1. sidereal month (ဂိတုကရေက်တုပ်ပ်) နွံ ၜိုတ် 27.32166 တ္ၚဲ (27 တ္ၚဲ, 7 နာဍဳ, 43 မိနေတ်, 11.6 စက္က)။
2. synodic month (ဂိတုကရေက်ဓစေင်) နွံၜိုတ် 29.53059 တ္ၚဲ (29 တ္ၚဲ, 12 နာဍဳ, 44 မိနေတ်, 2.8 စက္က)။
3. tropical month ဂှ် နွံ27.32158 တ္ၚဲ၊ ကြပ်တုပ်ကဵု (sidereal month) ဆဂး ဂၠေအ်ညိ။
4. anomalistic month ဂှ် နွံ ဗွဲသၟဟ် ၜိုတ် 27.55455 တ္ၚဲ။
5. draconic month, နွံ ဗွဲသၟဟ် ၜိုတ် 27.21222 တ္ၚဲ။

လၟေင်ဂိတု ပ္ဍဲကြက္ကဒိန်ဂျူလဳယာန် ကဵု ဂြေဂဝ်ရဳယာန်ဂမၠိုင်

ကြက္ကဒိန်ဂြေဂဝ်ရဳယာန်ဂှ် ညံင်ရဴ ကြက္ကဒိန်ဂျူလဳယာန်ကီု နွံ ၁၂ ဂိတုရ။

Chronology	Alphabetic	Days လၟိဟ်တ္ၚဲ
1	January	31 days
2	February	28 days, 29 in leap years
3	March	31 days
4	April	30 days
5	May	31 days
6	June	30 days
7	July	31 days
8	August	31 days
9	September	30 days
10	October	31 days
11	November	30 days
12	December	31 days

On top of the knuckles (yellow): 31 days
Between the knuckles (blue): 30 days
February (red) has 28 or 29 days.

The white keys of the musical keyboard correlate to months with 31 days. ('F' correlates to January.)

The mean month length of the Gregorian calendar is 30.436875 days.

ဂိတုမန် ၁၂

ဂိတုမန် ၁၂၊ လဆောဝ်ကော်စ ၁၂ ရာသဳဂှ် ဇၟာပ်ပ်ဂိတု တၟေင်ဝိသေသညးကဵုညး ဗီုကဵု ပေါဲသဘင်၊ ပကဴ ပ္ဍဲဒေသဍုင်မန် အတိုင်မဂွံဆဵုကေတ် နူကဵု ကဗျမန်တြေံတအ်ဂှ် ဗၟံက်ထ္ၜးဏာ အတိုင်ဗွဲသၟဝ်ဝွံရ။

ဂိတုစဲ

ဂိတုစဲဂှ် ဒှ်အခိင်သၠာဲသၞာံတုဲ ညးကၠောန် သဘင်အတးသင်္ကြာန်၊ အခိင်ကိုပ်ကၠာတေအ် သဘင်ဍာ် လေဝ်ကော်ကီုရ။ စၞစအခိုက်ကၞာ ပ္ဍဲသဘင်အတးဂှ် ညးစ ပုင်နုင်ဍာ်ထီု (ပုင်အတး)။ ပ္ဍဲတ္ၚဲအခိင်တ္ၚဲတၟိုန်အတး (အတးတိုန်) မဒှ်တ္ၚဲသၞာံမွဲမံက်ဂှ် ညးဗလိုပ်ကျာ်၊ ဗလိုပ်တၞံဇြဲ၊ ဒက်ကျာ်ဗတဳ။ ပ္ဍဲအခိင်ဂိတုစဲဏအ်ဂှ် ပ္ဍဲဒေသဍုင်မန် တၞံပကဴ မကဴတအ်ဂှ် တၞံဂမုင်၊ တၞံဓိတာန် (အရေဝ်မန်လၟုဟ် တၞံအံင်ရေင်)၊ တၞံပြာန်။}}

ဂိတုပသာ်

ဂိတုပသာ် ဂှ် ဒှ်အခိင်ဗြဲစဂူကၠုင်ညိ ပ္ဍဲဍုင်မန်ရ။ ကောန်မန်ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဟိုတ်မဒှ် ညးမရှ်ေသှ်ေဗုဒ္ဓဘာသာတုဲ ပ္ဍဲဂိတုပသာ်ပေင် မဒှ်တ္ၚဲကျာ်ဒှ်ဂှ် ညးကၠောန်သဘင်ဗလိုပ်ဇြဲ။ ပ္ဍဲကဵု ဒေသဍုင်မန်ဂှ် တၞံပကဴ မကဴပ္ဍဲကဵု ဂိတုဏအ်ဂှ် တၞံဓိတာန်ဍောင်သောဲ (အံင်ရေင်ဍောင်သောဲ)၊ တၞံလပေါဲ၊ တၞံစမ္ၚာ၊ တၞံသဂါ၊ စမ္ပာသာ်သၠုဲ၊ ပ္ကဴဒလာဲသြန်၊ ပ္ကဴဒလာဲထဝ်၊ တၞံအနာင်၊ ပ္ကဴမၠဵု ကေုာံ ပ္ကဴသွာဂမၠိုင် ကဴဒၟံင်အိုတ်ရ။

ဂိတုဇှ်ေ

ဂိတုဇှ်ေ ဂှ် ဒှ်အခိင်ဗြဲတုဲ တၞံပကဴတိဂမၠိုင်ကီု သီုကဵု တၞံတၞုင်နာနာတအ် တိုန်အဃောခိုဟ်၊ တုဲပၠန် တၞံကှ်ေကဴ တၞံအနာင်လေဝ်ကဴ ဆက်ကဴဒၟံင်ဖိုဟ်ရ။ ကောန်မန် ဗွဲမဂၠိုင် ပ္ဍဲအခိင်ကိုပ်ကၠာတေအ်ဂှ် ဒှ်မၞိဟ်သၟာဗ္ၚဂၠိုင်တုဲ စကမၠောန်ဗ္ၚအိုတ်ရ။

ဂိတုဒဂိုန်/ဂိတုအသာတ်

ဂိတုဒဂိုန် ပ္ဍဲလိက်တြေံမ္ဂး ဂိတုအသာတ်လေဝ်ကော်ရ။ ပ္ဍဲတ္ၚဲတိင်ဗပေင်ဒဂိုန်ဂှ် သဘင်ကလအ်အစာ၊ တ္ၚဲသဳဒဂိုန်ပေင်ဂှ် သဘင်သင်တအ်လုပ်ဒဂိုန်။ ဒါယကာတအ် ထောအ်ဒါန်ပံင်သကူ။

ဂိတုခ္ဍဲသဳ

ဂိတုခ္ဍဲသဳဂှ် ဒှ်ဒၟံံင် အဃောသင်တအ် မလုပ်ဒဂိုန်ဖိုဟ်ရ။ သင်တအ် လုပ်ဓုတင် ပေင်မွဲဂိတုတုဲ စတိတ်နူ ဓုတင်တုဲ နကဵုအခိုက်မန် ကောန်ဗုဒ္ဓဘာသာမ္ဂး ညးကၠောန် သဘင်လံင်နိဓိ။

ဂိတုဘတ်

ဂိတုဘတ်ဂှ် ဒှ်အခိင်ကၞောတ်သၞာံ ဗြဲကြပ်အိုတ်ရ။ နကဵုအခိုက်ကၞာမန်မ္ဂး ပ္ဍဲဂိတုဘတ်ပေင်ဂှ် ညးကၠောန် သဘင်ဗဝ်သၟုတ်လ္ၚီ၊ သဘင်ဗဝ်သၟုတ်က္ၜင်လေဝ် ညးကော်ကီုရ။

ဂိတုဝှ်

ဂိတုဝှ်ဂှ် ဒှ်အခိင်ကၞောတ်သၞာံ ဗြဲအိုတ်။ ခမဳသင်တအ် တိတ်နူဒဂိုန် ပ္ဍဲတ္ၚဲဝှ်ပေင်ဂှ်ရ။

ကထိုန် “သၞာံဂါံကၠောံဘာ် တွာသဳဇိုင်ဒာတ်၊ စောဠာမူနိ ဗောဓိစေတဳ၊ ဗဒှ်သဘင် ဂၠောဲဖဳတွဳ၊ က္ဍိုင်ထဝ်ဇၞော်ထဝ် သွဝ်ဗဝ်ဖဳ၊ တမှိင်တွိင်တွိုက် အခိုက်သြဳသြဳ၊ မာတ်စိုပ်အဝါဲ ကၞဟ်ရာဲသဳ၊ ညာတ်ညးကဵုညး သ္တးလးညဳညဳ၊ ရိုဟ်ဗဟ်သၞာံ လတာဒေဝဳ၊ (မေဃသန်၊ ၂၁)

မြေက္ကသဵု ကၞောတ်ရာသဳ မာတ်ဝိထဳညန်၊ လောပ်တံင်လေဝ် မိတ်တၟပ်ဟေမန်၊ အကးကြန်သ္ဂဝ် ဗ္ဂန်လဝ်တဝ်ဍောင်၊ ပၠထာင်ရာင်ကျဝ် ကသဝ်မောဝ်လှောင်၊ ဂဇေင်ပြေင်ဇၞော်သြံက် လယံက်ဍောင်၊ သၟိင်ထိုင်အိုင်မှုဲ ဂဟုဲလလောင်၊ လပေါဲ သောဲထာင် ရာင်ပၠအသောင်၊ ဂမှင်သ္ဇေင်ထော က္ဍဝ်လပေါဲဂၠောင်၊ ကယျောင်ဗ္ဂောဝ်လျး ထၜးအသောင်၊ မာတ်စိုပ်အဝေါင် အခေါင်ကာလ၊ (မေဃသန်၊ ၂၂)

ပုဟ် “ဂြိုပ်မဂ္ညိဂၠဴ ပ္ကဴသဴရာင်ထပ်၊ ဂၚေင်ရေင်ဒပ် ထပ်ဍောင်သောင်ကျိုင်၊ ကေဟ်ပနိဟ်ထာင် ဒုင်လဝါင်ထိုင်၊ ဂမုင်သ္ဇင်ထောဲ ဂပေါဲ(ဂသောဲ)ဍောင်ပြိုင်၊ လမာဲကွာဲထိုင် ထိုင်ဘိုင်ဗၜူ၊ ဗပေင်တုပ်ညံင် အရံင်သိန်လှူ၊ ဆူဒန်သ္ဍိုက် အနိန်ကၟိန်လတူ၊ (မေဃသန်၊ ၂၂)

မာဃ် “ဂမုင်သ္ဇုင်ပေါင် မောဝ်လှောင်အနာံ၊ ကေဟ်ရေင်ၚေက်က ဗြံက်ဗြဂန္ဓာ၊ လပေါဲသောဲထာင် ရာင်ဒၟံင်ရံင်ဂွာံ၊ သမင်လဝ်တိ ဂ္ညိသောင်ဍောင်ဗျာံ၊ ဇုက်ဂၞုဖျောန်ထိုက် ဗိုက်ပုံဒစာံ၊ မဓုရသာ ကောကိလာဘံ၊ တွိင်ပါင်တမ္ညဝ် ပ္အဝ်မှုဲရာဂါံ၊ သ္ဂာပတုပ်ဂ္ညိ သာ်စဳစရာံ၊ သၠောံထာင်သ္ၚာ ဒဂိုန်သာရာံ(သာခါမ်)၊ အသုက်ခၠေဲပ္တုပ် နိဗ္ဗာပုပ္ပာံ၊ ဗပုင်သၠောံချီု လောပ်ဒမြီုသၞာံ၊ ကြိုက်ဒက်ပြသာဒ် ကၞာတ်တုရိုဏ်ဗျာံ၊ မင္ၚူဥူသာ်(မ္ၚူဒ္ၚောဝ်သာ်) သာ်တၟအ်ဗကာံ၊ မင်ဂၠန်ပ္တန်မၞုံ ကုရန်သာံ (မင်ဂၠန်ပ္တန် မနွံကရသာံ)၊ မရာင်ဍောတ်ဍောတ်တ် ဒုင်အပေါတ်သၞာံ၊ ကြုက်ဗတောန်ဖျး ဟကၠးက္ဍင်ဗျာံ၊ ဗဳကွိတ်တိတ်သၟုက် တူနန်ရုက္ခာံ၊ ဗလံ(မလအ်)ပ္တုပ်သာ် ဍာ်သုဝဏ္ဏာံ၊ ဗၠတ်သြတ်ချာဲ ပတမာဲသၞာံ (မေဃသန်၊ ၂၃) ၀၀၀